Arkitektura e Pejës

Sheshi kryesor i qytetit të Pejës

Arkitektura e Pejës, Kosovë, përshkruan një përzierje të madhe të strukturave arkitekturore të cilat janë pasqyrim i sundimit të huaj me ndikim në të gjithë qytetin. Arkitektura e qytetit përbëhet nga ndërtesa, struktura dhe ndërtime të cilat janë ndërtuar me ndikim arkitekturor të arkitekturës bizantine, arkitekturës serbo-bizantine, arkitekturës osmane, arkitekturës staliniste (ish-Jugosllavi) dhe kulturave/arkitekturave moderne. Për shkak të kësaj ka shumë kisha, xhami, ndërtesa të cilat janë pika tërheqëse në qytet dhe janë ndërtuar nga ndikimet e lartpërmendura. Sundimi i perandorive osmane dhe serbe dhe ndikimi historik i ish-Jugosllavisë (epoka komuniste) kanë formësuar peizazhin arkitektonik të qytetit për t'u bërë një konglomerat kulturash.

Strukturat serbo-bizantine në Pejë

Kisha kryesore e Patriarkanës së Pejës në Pejë

Patriarkana e Pejës

Patriarkana e Pejës është një manastir serbo-ortodoks dhe shërben si selia e kryepeshkopatës dhe patriarkëve serbë. Besohet se Patriarkana u gjet kur Shën Sava rreth vitit 1235 ishte ende gjallë dhe vendi u bë një metoh (tokë në pronësi dhe e qeverisur nga një manastir).

Patriarkana e Pejës përbëhet nga katër struktura kryesore (kisha). Kishat kryesore të saj janë kisha e Apostujve të Shenjtë (1266), Kisha e Shën Dhimitrit (1320), Kisha e Virgjëreshës së Shenjtë Hodegetria (1330), kisha e Shën Nikollës. Dekorimi i kishës së Shën Dhimitrit është zbukuruar me afreske rreth vitit 1345. Dekorimi me bojë u përdor për muret e jashtme në vend që të krijonte një reliev nga guri dhe tulla.

Patriarkana e Pejës u shtua në listën e vendeve të trashëgimisë botërore të UNESCO-s në vitin 2004 si vazhdim i Manastirit të Deçanit, këto struktura mund të gjenden nën kategorinë e Monumenteve Mesjetare në Kosovë

Në shekullin e 14-të, Kisha e Apostujve të Shenjtë u dekorua pasi në të u bënë modifikime të vogla.

Arkitektura serbo-bizantine është ndikuar nga arkitektura dhe traditat e artit bizantin. Kishat e ndërtuara me arkitekturë serbo-bizantine kanë një themel drejtkëndor, kanë një kube kryesore qendrore me kupola të tjera më të vogla që rrethojnë kupolën kryesore. Një kishë tipike serbo-bizantine ka një themel drejtkëndor, me një kube të madhe në qendër me kupola më të vogla rreth asaj qendrore. Zakonisht manastiret/kishat serbo-bizantine zbukurohen me afreske që paraqesin histori biblike.

Sot, Patriarkana e Pejës ka ndërtuar një mur të lartë në periferi të saj dhe ka një bllok poste ushtarake/policore në hyrje të saj, e cila ruhet nga policia lokale ose KFOR-i si masë sigurie për minoritetin serb që banon në objekte.

• 
  Patriarkana e Pejës e lyer me të kuqe
• 
  Kisha kryesore e pa lyer

Strukturat osmane në Pejë

Pazari i Pejës shërben si tregu kryesor për dyqanet e arit

Pazari i Pejës

Pazari i Pejës gjendet (42.659701°N 20.292903°E / 42.659701; 20.292903) në qendër të qytetit ndodhet pranë lumit midis zonave paralele të banimit dhe është një mbetje e sundimit osman atje. Përmendja më e hershme e Pazarit të Pejës sipas disa burimeve është rreth shekullit XIV. Tregu historikisht strehonte farkëtarët dhe marangozët, por lehtësonte edhe tregtinë bujqësore.

Pazari i Pejës ka kryesisht një arkitekturë osmane mbi ndërtesat, të cilat sot kryesisht shërbejnë si dyqane.

Pazari i Pejës u shkatërrua plotësisht të paktën dy herë, një herë gjatë pushtimit italian në vitin 1943 dhe një herë gjatë luftës së vitit 1999 në Kosovë. Sot Pazari i Pejës, ose lokalisht e njohur si Çarshia e Gjatë, është rindërtuar plotësisht (pas luftës së vitit 1999) dhe ruan ende arkitekturën osmane, dhe është tregu kryesor në qytetin e Pejës, dhe është një nga monumentet e shumta që janë nën mbrojtje me ligj.

• 
  Pazari i Pejës shfaqet me shumë dyqane të mbyllura të dielën
• 
  Çarshia e Pejës është mbyllur të dielën
• 
  Pazari i Pejës

Xhamia Bajrakli

Xhamia e Bajraklive

Është xhamia kryesore në qendër të Pazarit të Pejës(42.660143°N 20.293633°E / 42.660143; 20.293633). Është ndërtuar në vitin 1471 nga Sulltan Fatih Mehmet Hani dhe është një xhami e stilit osman me kupolën më të vjetër dhe më të lartë në qytet. Xhamia e Bajraklive është një xhami e vetme me kupolë e cila është një nga tre llojet kryesore arkitekturore të xhamive në arkitekturën osmane. Ky stil daton nga periudha e hershme osmane.

Xhamia u dogj një herë gjatë vitit 1943 nga forcat italiane kur u dogj plotësisht Pazari i Pejës, por nuk u shkatërrua gjatë Luftës së 1999 në Kosovë.

Banja e Vjetër (Hamami)

Banja e Vjetër e parë nga jashtë

(42.65877°N 20.296487°E / 42.65877; 20.296487) Hamami është ndërtuar ngjashëm me banjat turke me arkitekturë osmane. Është ndërtuar nën sundimin osman dhe i përkiste Sanxhakut të Dukagjinit (1462–1485). Ndërtesa ka një banjë "të dyfishtë" asimetrike. Sipas disa burimeve, banja është rindërtuar në vitin 1861 për arsye të panjohura.

Banja ka "një gardërobë në zonën e hyrjes, dhoma ndarëse dhe izoluese, zonë djersitje-masazhi-banje, dhe dhomën e depozitimit të ujit dhe sobës. Hamami ka një themel katërkëndor dhe materiali që është përdorur për ndërtimin e tij është guri dhe tulla të prodhuara me një teknikë 'opus mixum''. Banja është një lloj banjo turke.

Banja u dëmtua gjatë luftës dhe u rindërtua më pas. Sot, hamami shërben si një sallë ekspozite për shfaqje të ndryshme arti dhe jo vetëm.