Armiku publik
"Armiku publik" është një term që përshkruan individët, aktivitetet e të cilëve shihen si kriminale dhe jashtëzakonisht të dëmshme për shoqërinë, duke përfshirë piratët, burra autostradash, banditët, mafiozët dhe të jashtëligjshëm të ngjashëm.
Origjina dhe përdorimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shprehja daton që nga koha romake. [1] Senati e shpalli perandorin Neron një hostis publicus në vitin 68 pas Krishtit Përkthimi i tij i drejtpërdrejtë është "armik publik". Ndërsa "public" përdoret aktualisht në anglisht për të përshkruar diçka që lidhet me kolektivitetin në përgjithësi, me një implikim ndaj qeverisë ose shtetit, fjala latine "publicus" mund, përveç këtij kuptimi, t'u referohet drejtpërdrejt edhe njerëzve, duke bërë është ekuivalenti i genitivit të populus ("popull"), populi ("popullor" ose "i popullit"). Kështu, "armiku publik" dhe "armiku i popullit" janë, etimologjikisht, pothuajse sinonime .
Fraza është vërtetuar në shekullin e 17-të në Mbretërinë e Bashkuar. [2]
Fjalët "ennemi du peuple" u përdorën gjerësisht gjatë revolucionit francez. Më 25 dhjetor 1793, Robespieri deklaroi: "Qeveria revolucionare i detyrohet qytetarit të mirë të gjithë mbrojtjen e kombit; ajo nuk u detyrohet asgjë armiqve të popullit përveç vdekjes". [3] Ligji i 22 Prairial në 1794 zgjeroi kompetencën e Gjykatës Revolucionare për të ndëshkuar "armiqtë e popullit", me disa krime politike të dënueshme me vdekje, duke përfshirë "përhapjen e lajmeve të rreme për të përçarë ose shqetësuar njerëzit". [4]
Epoka e armikut publik të SHBA
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Përdorimi modern i termit u popullarizua për herë të parë në prill 1930 nga Frank J. Loesch, atëherë kryetar i Komisionit të Krimit të Çikagos, në një përpjekje për të denoncuar publikisht Al Capone dhe gangsterë të tjerë të krimit të organizuar. [5]
Në vitin 1933, Loesch tregoi origjinën dhe qëllimin e listës:
Unë kërkova drejtorin operativ të Komisionit të Krimit të Çikagos të sillte para meje një listë të hulumtuesve të shquar, vrasësve të njohur, vrasësve që ju dhe unë i njohim por nuk mund t'i vërtetojmë, dhe ishin rreth njëqind prej tyre, dhe nga kjo listë unë zgjodhi njëzet e tetë burra. Vura Al Capone-n në krye dhe vëllanë e tij më pas, dhe vrapova poshtë të njëzetetetë-ve, çdo njeri ishte vërtet një i jashtëligjshëm. Unë i quajta armiq të publikut dhe kështu i caktova në letrën time, dërguar Shefit të Policisë, Sherifit [dhe] çdo oficeri të zbatimit të ligjit. Qëllimi është të mbajë dritën e publicitetit të ndriçojë mbi gangsterët më të shquar, të njohur dhe famëkeq të Çikagos deri në fund që ata të mund të jenë nën vëzhgim të vazhdueshëm nga autoritetet ligjzbatuese dhe qytetarët që i binden ligjit.[6]
Të gjithë ata të listuar ishin të njohur si gangsterë ose shantazhues dhe shumica ishin mashtrues që drejtonin rume. Edhe pse të gjithë njiheshin si shkelës të vazhdueshëm të ligjit (më së shumti në lidhje me Amendamentin e Tetëmbëdhjetë të thyer gjerësisht të Kushtetutës së Shteteve të Bashkuara që ndalon alkoolin), asnjë nga të përmendurit nuk ishte i arratisur ose kërkohej aktivisht nga ligji. Qëllimi i listës ishte qartazi të turpëronte ata që u përmendën dhe të inkurajonte autoritetet që t'i ndjekin penalisht.
Fraza u përvetësua më vonë nga J. Edgar Hoover dhe FBI, të cilët e përdorën atë për të përshkruar të arratisurit e ndryshëm famëkeq që po ndiqnin gjatë viteve 1930. Ndryshe nga përdorimi i termit nga Loesch, "Armiqtë Publikë" të FBI-së ishin kriminelë dhe të arratisur në kërkim, të cilët tashmë ishin akuzuar për krime. Ndër kriminelët që FBI i quajti "armiq të publikut" ishin John Dillinger, Baby Face Nelson, Bonnie dhe Clyde, Pretty Boy Floyd, Machine Gun Kelly, Ma Barker dhe Alvin Karpis.
Termi u përdor aq gjerësisht gjatë viteve 1930 sa disa shkrimtarë e quajnë atë periudhë të historisë së hershme të FBI-së "Epoka e Armikut Publik". Dillinger, Floyd, Nelson dhe Karpis, në atë mënyrë, do të konsideroheshin "Armiku Publik numër 1" nga qershori 1934 deri në maj 1936. Përdorimi i termit përfundimisht evoluoi në listën e dhjetë të arratisurve më të kërkuar të FBI .
Faqja e internetit e FBI-së përshkruan përdorimin e termit nga ana e byrosë: "FBI dhe Departamenti i Drejtësisë i SHBA-së përdorën termin "Armik publik" në vitet 1930, një epokë në të cilën termi ishte sinonim me "i arratisur" ose "famëkeq". gangster.'" [7] Ai u përdor në fjalime, libra, njoftime për shtyp dhe memorandume të brendshme dhe mbetet në përdorim edhe sot e kësaj dite.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ see also Jal, Paul (1963) Hostis (publicus) dans la littérature latine de la fin de la République, footnotes 1 and 2
- ^ Journals of the House of Lords, Volume 5. H.M. Stationery Office. 1642.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Robespierre"Le but du gouvernement constitutionnel est de conserver la République ; celui du gouvernement révolutionnaire est de la fonder. […] Le gouvernement révolutionnaire doit au bon citoyen toute la protection nationale ; il ne doit aux Ennemis du Peuple que la mort" (speech at the National Convention
- ^ Higgins, Andrew (February 26, 2017) "Trump Embraces ‘Enemy of the People,’ a Phrase With a Fraught History" The New York Times
- ^ Sifakis, Carl (2005-06-30). The Mafia Encyclopedia (bot. 3rd). Infobase Publishing. fq. 269. ISBN 0-8160-5694-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bergreen, Laurence (1996). Capone: The Man and the Era. Simon and Schuster. fq. 365–366. ISBN 978-0684824475.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ ""Ten Most Wanted Fugitives" Program Frequently Asked Questions". The FBI / Federal Bureau of Investigation. U.S. Department of Justice. Marrë më 4 mars 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)