Bashkimi i Norvegjisë
Bashkimi i Norvegjisë | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 872 860s–1020s: Zgjerimi i njëpasnjëshëm territorial | |||||||||
 Procesi i bashkimit të mbretërive të vogla, rreth vitit 872. | |||||||||
| Kryeqyteti | Ǫgvaldsnes | ||||||||
| Gjuhët e zakonshme | Nordishtja e Vjetër | ||||||||
| Besimi | Paganizmi nordik | ||||||||
| Qeveria | |||||||||
| Lloji i qeverisjes | Bashkimi i mbretërive | ||||||||
| Mbretërit | |||||||||
• Para vitit 872 | petty kings and earls | ||||||||
• Prej vitit 872 | Harald Fairhair | ||||||||
| Epoka historike | Mesjeta | ||||||||
| 860s | |||||||||
| 870s | |||||||||
• Beteja e Solskjel | 870s | ||||||||
| 870s | |||||||||
| 872 | |||||||||
| 880s | |||||||||
| Të dhëna të tjera | |||||||||
| |||||||||
Bashkimi i Norvegjisë është procesi me të cilin Norvegjia u bashkua nga disa mbretëri të vogla në një mbretëri të vetme, paraardhëse e Mbretërisë së sotme të Norvegjisë.[1]
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Mbreti Harald Fairhair është monarku i cili vlerësohet nga tradita e mëvonshme se ka bashkuar së pari Norvegjinë në një mbretëri.[2] Sipas sagave, ai sundoi Norvegjinë nga afërsisht 872-930. Historianët modernë, duke përfshirë Claus Krag, supozojnë se sundimi i tij mund të ketë qenë i kufizuar në zonat bregdetare të Norvegjisë perëndimore dhe jugore. Tendenca në hulumtimet e fundit ka qenë që të perceptohet bashkimi i kombit si një proces që kërkon më shumë kohë.[3]
Sagat tregojnë se Harald ia doli mbanë, me vdekjen e babait të tij Halfdan i Ziu Gudrödarson, në sovranitetin e disa mbretërive të vogla dhe disi të shpërndara në Vestfold, të cilat kishin ardhur në duart e babait të tij nëpërmjet pushtimit dhe trashëgimisë. Në vitin 866, Harald bëri të parën nga një seri pushtimesh mbi shumë mbretëri të vogla që do të përbënin Norvegjinë, duke përfshirë Värmland në Suedi dhe Norvegjinë e sotme juglindore, e cila ishte betuar për besnikëri ndaj mbretit suedez Erik Eymundsson. Në vitin 872, pas një fitoreje të madhe në Betejën e Hafrsfjordit pranë Stavanger, Harald e gjeti veten mbret mbi të gjithë vendin.[4]
Sipas Sverre Bagge, bashkimi i Norvegjisë u bë i lehtë nga komunikimet e shkëlqyera detare, si dhe detet që rrallë ngrinin në dimër.[2]
Megjithatë, mbretëria e tij ishte e kërcënuar nga rreziqet nga jashtë, pasi një numër i madh i kundërshtarëve të tij ishin strehuar, jo vetëm në Islandë, të zbuluar atëherë së fundmi; por edhe në Ishujt Orkney, Ishujt Shetland, Ishujt Hebride dhe Ishujt Faroe. Largimi i kundërshtarëve të tij nuk ishte tërësisht vullnetar. Shumë prijës norvegjezë që ishin të pasur dhe të respektuar përbënin një kërcënim për Haraldin; prandaj ata iu nënshtruan shumë ngacmimeve, duke i shtyrë ata të lironin tokën. Me kalimin e kohës, Harald u detyrua të bënte një ekspeditë për të nënshtruar këto ishuj.[5]
Pas vdekjes së Haraldit, bashkimi i mbretërisë nuk u ruajt. Në shekujt në vijim, mbretëria u sundua në mënyra të ndryshme, tërësisht ose pjesërisht, nga pasardhësit e mbretit Harald ose nga earlët nën suzerainty e Danimarkës. Mbretërit e Norvegjisë deri në Mbretin Olav IV, i cili vdiq në 1387, zakonisht pretendonin prejardhjen nga Harald Fairhair.[6][7]
Përshkrimet e sagës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në Sagën e Harald Hårfagre nga Heimskringla nga Snorri Sturluson, konsolidimi i sundimit të Norvegjisë nga Harald Fairhair ishte disi një histori dashurie. Përralla fillon me një propozim martese që rezultoi në refuzim dhe përbuzje nga Gyda, vajza e Eirik, mbretit të Hordaland. Ajo tha se refuzoi të martohej me Harald "përpara se ai të ishte mbret i të gjithë Norvegjisë". Prandaj, Haraldi u detyrua të merrte një betim që të mos i priste apo krehte flokët derisa të bëhej mbret i vetëm i Norvegjisë, dhe se dhjetë vjet më vonë, ai u justifikua t'i shkurtonte ato; me ç'rast e ka ndërruar epitetin "Kokë tronditëse" ose "Flokët e ngatërruar" për atë me të cilin njihet zakonisht. Shumica e studiuesve sot e konsiderojnë këtë histori si një përrallë letrare të frymëzuar nga tregimet romantike që ishin të njohura në gjykata në kohën kur u shkrua Heimskringla.[8][9]
Hartat e mbretërive norvegjeze[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Këto harta bazohen kryesisht në burime të sagës së mëvonshme, të shekullit të 13-të. Saktësia e tyre historike nuk është vërtetuar.
-
Mbretëritë e vogla norvegjeze rreth 820 e.r. në vdekjen e Gudrød the Hunter. Mbretëritë kryesore: Vestfold (e kuqe), Hålogaland (vjollcë), Alvheim (e verdhë) Agder (e gjelbër). -
Mbretëritë e vogla rreth 860 e.r. në vdekjen e Halfdan i Ziu. Me të kuqe është mbretëria e trashëguar nga Harald Fairhair. -
Mbretëritë e vogla rreth 872 e.r. (mbretëria e bashkuar e treguar me të kuqe) përpara përkufizimit të Betejës së Hafrsfjord. -
-
Ndarja e mbretërisë pas Betejës së Svolder (1000 e.r.) mes Suedisë (e verdhë), Danimarkës (e kuqe) dhe jarl of Lade (vjollcë). -
Norvegjia e bashkuar gjatë mbretërimit të Saint Olav rreth vitit 1020 e.r.. Në të kuqe të zbehtë Finnmarken ("Marches of the Sami") shumica e të cilave u paguanin haraç mbretërve të Norvegjisë.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Per G. Norseng. "Norsk historie fra 800 til 1130" (në norvegjisht). Store norske leksikon. Marrë më 1 qershor 2019.
- ^ a b Bagge, Sverre (2009). Early state formation in Scandinavia (në anglisht). Vëll. 16. Austrian Academy of Sciences Press. fq. 148. ISBN 978-3-7001-6604-7. JSTOR j.ctt3fgk28.
- ^ Rikssamling (Det Norske Kongehus)
- ^ "Samlinga av Noreg (vikingtida.wikispaces.com)". Arkivuar nga origjinali më 15 dhjetor 2019. Marrë më 8 qershor 2024.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Rikssamlingen i Norge fra ca. 900 til ca. 1300 (Prezi Inc.)
- ^ Rikssamlingen (Cappelendamm.no)
- ^ History of The Royal House of Norway (Det Norske Kongehus)
- ^ Bruken av en heroisk fjern fortid: Kulturarvskonflikter omkring Harald Hårfagres minnetradisjon (Haugalandmuseene)
- ^ Norway – Rulership and power before Christianization (S. Bagge and S. Nordeide)
Burime parësor[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Andersen, Per Sveaas (1977) Samlingen av Norge og kristningen av landet 800–1130 (Universitetsforlaget) ISBN 978-8200024125
- Krag, Claus (2000) Norges historie fram til 1319 (Universitetsforlaget) ISBN 978-8200129387
- Krag, Claus (1995) Vikingtid og rikssamling 800–1130 (Aschehougs Norgeshistorie) ISBN 82-03-22015-0
- Krøger, Jens Flemming (1997) Rikssamlingen: høvdingmakt og kongemakt (Stavanger: Dreyer) ISBN 9788278590027
- Lidén, Hans-Emil (1995) Møtet mellom hedendom og kristendom i Norge (Universitetsforlaget) ISBN 82-00-22430-9
- Seip, Jens Arup (1974) Utsikt over Norges historie (Oslo: Gyldendal) ISBN 978-8205065154
Lexim më tutje[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Finlay, Alison (2004) Fagrskinna, a Catalogue of the Kings of Norway (Brill Academic) ISBN 90-04-13172-8
- Hermannsson, Halldór (2009) Bibliography of the sagas of the kings of Norway and related sagas and tales (BiblioBazaar) ISBN 978-1113624611
- Libaek, Ivar; Oivind Stenersen (1992) History of Norway From The Ice Age To The Oil Age (Grondahl Dreyer) ISBN 978-8250418523
- Kouri, E. I., Torkel Jansson and Knut Helle (2003) The Cambridge History of Scandinavia (Cambridge University Press) ISBN 0-521-47299-7
- Noyes, David (2010) The History of Norway (Nabu Press) ISBN 978-1149405765
- Sawyer, Birgit; Sawyer, Peter H. (1993) Medieval Scandinavia: from Conversion to Reformation, Circa 800–1500 (University of Minnesota Press) ISBN 0-8166-1739-2