Cai Lun
Cai Lun 蔡伦 | |
|---|---|
| U lind në | 63 e.r |
| Vdiq | 121 e.r |
| Profesioni | Shpikës dhe zyrtar eunuk i gjykatës |
| Njohur për | Modernizimi i letrës |
Cai Lun (Kinezisht: 蔡伦, 63 e.r - 121 e.r) më parë i romanizuar si Ts'ai Lun, ishte një shpikës kinez dhe zyrtar i gjykatës eunuk i dinastisë Han Lindor. Ai konsiderohet tradicionalisht si shpikësi i letrës dhe procesit modern të prodhimit të letrave, pasi ai e ka origjinën e letrës në formën e saj moderne. Megjithëse format e hershme të letrës kishin ekzistuar që nga shekulli II p.e.s, ai ishte përgjegjës për përmirësime të konsiderueshme në prodhimin e letrave duke shtuar materiale të reja të rëndësishme në përbërjen e saj. Kontributet e tij kanë qenë jashtëzakonisht të ndikueshme në historinë njerëzore dhe të ashtuquajturat Katër Shpikje të Mëdha të Kinës - busulla, baruti, prodhimi i letrës dhe shtypja - Cai është shpikësi i vetëm emri i të cilit njihet. Ndërsa në Kinë ai është i nderuar në adhurimin e paraardhësve dhe hyjnizuar si perëndia e prodhimit të letrës, ai është kryesisht i panjohur jashtë Azisë Lindore.
Lindur në Leiyang, Komanderia e lashtë Guiyang, Cai arriti në oborrin perandorak me 75 dhe më vonë do të shërbente si një dhomë për [[Perandori Zhang i Hanit|Perandorin Zhang dhe si këshilltar politik i Perandorit të ri He. Pasi ndihmoi Perandorin He në një grusht shteti kundër Dowager Perandoreshës Dou, Cai u gradua në krye të Departamentit të Furnizimit Perandorak. Në vitin 105 Cai përmirësoi ndjeshëm procesin e prodhimit të letrës me përdorimin e lëvores së pemës, mbeturinave të kërpit, leckave të vjetra dhe rrjetave të peshkut. Arritja rezultoi në famë, pasuri, titull markeze dhe zotërimi të një fshati të vogël. Ai bëri vetëvrasje në vitin 121 pasi u përhap një fjalë e rremë se ai kishte për qëllim të dëmtonte Perandorin An të sapo ngjitur.