Dialekti Alsasian

Dialekti Alsasian
Rajoni	Alsasa
Folës amtare	1.5 million në Francë (1987)
Familje gjuhësore	Indo-evropiane Gjermanike Perendimore gjermane Të larta Gjermane Alemnnik Alemnika e ulët Rhenish e Epërme Alsasian Dialekti Alsasian
Kodet gjuhësore
ISO 639-3	gsw
Glottolog	swis1247

Dialekti Alsasian (ose alsatian, alemnniko-gjermanisht: Elsässerditsch (alsatian German), frëngjisht: Alsacien, gjermanisht: Elsässisch ose Elsässerdeutsch) është një dialekt alamnniko-gjerman i ulët që flitet në shumicën e Alsases, një rajon i kontestuar më parë në Francën Lindore që ka kaluar në mes të kontrollit francez dhe gjerman pesë herë që nga viti 1681. Një dialekt i gjermanisë alsase është folur në Shtetet e Bashkuara nga të ashtuquajturat Amish zvicerane, paraardhësit e të cilëve emigruan atje në mes të shekullit të 19-të. Përafërsisht 7,000 folës janë të vendosur kryesisht në Allen County, Indiana, me "vendbanimet e vajzave" gjetiu.

Familja e gjuhës

Dialekti Alsasit është i lidhur ngushtë me dialektet e tjera alemannike të afërta, si gjermanishtja zvicrane, svbishtja, dhe Markgräflerisch si dhe Kaiserstühlerisch. Shpesh është i ngatruar me Lorraine Franconian, një dialekt më franko-francez që flitet në cepin veriperëndimor të Alsasit dhe në Lorraine fqinjë. Ashtu si dialektet dhe gjuhët e tjera, alsasit është ndikuar edhe nga burime të jashtme. Fjalët e origjinës jidish mund të gjenden në alsazinë, dhe alsasit modern bisedues përfshin përshtatjen e fjalëve franceze dhe fjalëve angleze, veçanërisht në lidhje me teknologjitë e reja.

Shumë folës të Alsasit mund, nëse është e nevojshme, të shkruajnë në gjuhën gjermane të arsyeshme. Për shumicën kjo do të ishte e rrallë dhe e mbyllur për ata që kanë mësuar gjermanisht në shkollë ose nëpërmjet punës. Ashtu si me dialektet e tjera, faktorë të ndryshëm përcaktojnë se kur, ku dhe me të cilët mund të bisedohet në alsazinë. Disa folës dialektesh nuk janë të gatshëm të flasin gjermanisht, ndonjëherë, për disa të huaj dhe preferojnë të përdorin frëngjishten. Në të kundërt, shumë njerëz që jetojnë pranë kufirit me Baselin, Zvicër, do të flasin dialektin e tyre me një person zviceran nga ajo zonë, pasi ato janë të kuptueshme reciprokisht për pjesën më të madhe; zakone të ngjashme mund të zbatohen për biseda me njerëz të Markgräflerlandit të afërt gjerman. Disa emra të rrugëve në Alsasa mund të përdorin drejtshkrimin e alsasit (ata ishin shfaqur më parë vetëm në frëngjisht, por tani janë dygjuhësore në disa vende, veçanërisht Strasburg dhe Mulhouse).

Përdorimi

Sipas një studimi të Dernières Nouvelles d'Alsace në vitin 2001, 61 për qind e banorëve të Alsasit e konsiderojnë veten si folës alsace. Nga ana tjetër, pothuajse një e katërta e të rinjve në Alsas ende përdorin gjuhën e tyre rajonale dhe vetëm pesë përqind e nxënësve të shkollave fillore fillestare kanë njohuri të dialektit alsasit.

Dialekti lokal përdoret kryesisht në zonat rurale në veri dhe veriperëndim, midis fshatarëve, ose në profesione ku njerëzit vijnë në kontakt. Nga mesi i shekullit të 20-të, nëntëdhjetë për qind e popullsisë mund të kuptonte Elzasian dhe / ose Hoogduits.

Emrat e rrugëve në Alsas shpesh janë dygjuhësore në frëngjisht dhe alsazinë; Ndonjëherë emrat e vjetër të rrugës gjermane përdoren pranë francezëve të rinj. Sot, emrat e vendeve gjenden në duits alsasit pranë emrit zyrtar francez, si në rastin e Steinbourg ("Steiweri" në alsasit).

Meqë dygjuhësia konsiderohet nga qeveria e Alsasë si një përfitim ekonomik, arsimi dygjuhësor po bëhet gjithnjë e më i interesuar.

Autorë

Shkrimtarët më të famshëm në alsatinë janë René Schickele, Jean Egen, Auguste Wackenheim dhe André Weckmann. Ata botojnë veprat e tyre në frëngjisht, gjermanisht të lartë dhe alsatinë. Weckmann përshkruan në poezitë e tij tragjedinë e identitetit alsasian dhe dialektin.