Shihni burimin për Fiset ilire

[[Skeda:Illyrian Tribes (English).svg|parapamje|320x320px|Ilirët]]
'''Fiset ilire''' dhe procesi i formimit të tyre në pjesën më të madhe të Ballkanit Perëndimor vazhdoi në mënyrë të ngjashme, dhe për këtë arsye duhet të llogaritet njëfarë afërsie  midis grupeve fisnore të kësaj hapësire gjeografike. Kjo është mënyra e vetme për të shpjeguar emrin e përbashkët [[ilirët]] me të cilin grekët i quanin një grup fisesh që flisnin një gjuhë indo-evropiane dhe jetonin në rajonin përreth [[Liqeni i Shkodrës|Liqenit të Shkodrës]] dhe në zonën bregdetare, përkatësisht, në veri të Epirit dhe Maqedonisë. Në veri të tyre kishte edhe fise të tjera, të vendosur midis Adriatikut dhe Dravës, të cilët flisnin një gjuhë të ngjashme me atë të [[Ilirët e vërtetë|ilirëve të vërtetë]]. Emri ilir u përdor për ta, së bashku me termin gjeografik romak [[Illyricum]] në vitet para pushtimit, por që përgjithësisht ngadalë filluan të quheshin edhe me emrat [[Delmatët|Delmatë]], [[Panonët|Panonë]], [[Dardanët|Dardanë]] dhe [[Albanët (ilirë)|Albanë]]. Jashtë këtyre grupeve, jetonin popujt venetikë të Italisë verilindore, të Adriatikut verior dhe të Alpeve lindore, të cilët shkrimtarët e lashtë ndonjëherë i përfshinin te ilirët, por që dallohen nga këto grupe kryesore ilire për nga gjuha e tyre.<ref name="SI">{{cite book |last=Islami |first=Selim |author-link=Selim Islami |date=2008 |title=[[Historia e ilirëve]] |oclc=610016253 |location=Tiranë |publisher=Toena |lang=sq}}</ref>
== Fiset ilire ==
{{Shiko gjithashtu|Ilirët|Iliria}}

=== [[Albanët]] ===
[[Skeda:Albani150ADRomanEmpire.png|thumb|right|Vendndodhja e Albanëve]]
* ''Albanët'' nga gjuha ilire Albani ishte një fis ilir i njohur ndër të parët, në një vepër të [[Ptolemeu]]t,<ref>William Smith, LLD, Ed., ''Dictionary of Greek and Roman Geography'', 1854. Ptolemy is the earliest writer in whose works the name of the Albanians has been distinctly recognised. He mentions (3.13.23) a tribe called ALBANI (Ἀλβανοί) and a town ALBANOPOLIS (Ἀλβανόπολις), in the region lying to the E. of the Ionian sea; and from the names of places with which Albanopolis is connected, it appears clearly to have been in the S. part of the Illyrian territory, and in modern [[Albania]]. There is no means of forming a conjecture on how the name of this obscure tribe came to be extended to so considerable a nation.</ref> të vendosur në pjesën qendrore të veriut, në Shqipërinë e sotme.Shqiptaret jane te vetmit pasardhes te ilireve.

=== Abrët ===
* ''[[Abrët]]''

=== [[Arbët]] ===
* ''[[Arbët]]'', ishin fis Ilir në Shqipërinë e Mesme edhe jugore

=== [[Ardianët]] ===
''[[Ardianët|Ardiejtë]]'' ose(''Ardianët'') [[fis ilir]], banorë të krahinës së [[Ardianët|Ardianëve]] në veriperëndim të [[Liqeni i Shkodrës|Liqenit të Shkodrës]] rreth [[Risani|Gjirit të Rizonit]] e deri te lumi [[Narenta]] ([[Neretva]]).

=== [[Atintanët]] ===
* ''Atintanët'', një ndër fiset e mëdha të ''Ilirisë së Jugut'', banorë të [[Atintanët|Atintanisë]].  Shtriheshin në krahinat e sotme të [[Rrethi i Mallakastrës|Mallakastrës]] e të [[Skrapari]]t.

=== Autariatët ===
* [[Autariatët|Autariatët (Autariates)]]
Autariatet autariate janë nje prej fiseve ilire me te hershme qe shtriheshin ne veri-perendim te Shqiperise në nje pjese të Kosovës dhe në juglindje të Malit të Zi. Shtriheshin deri afër Detit Adriatik.

=== Balaitët ===
* [[Balaitët|Balaitët (Balaites - Balaj)]]

=== Batiatët ===
* [[Batiatët|Batiatët (Bathiatae)]]

=== Bylinët ===
* [[Bylinët|Bylinët (Bylliones)]]

=== [[Dalmatët]] ===
''Dalmatët'' një ndër fiset e mëdha e të njohura ilire, banorë të pjesës ''Verilindore të Ilirisë''. Që nga periudha më e lashtë e deri në shek. II p.e.r. trevat e tyre shtrihesin në brendësi, prapa [[Malet Dinarike|Vargamalit Dinarik]] në pllajat e [[Fusha e Duvnos|Fushës së Duvnos]], [[Livno]]s e [[Gllamoç]]it, në Bosnjën e sotme Perëndimore.

=== Daorsët ===
* [[Daorsët|Daorsët (Daorsii)]]

=== Dardanët ===
* [[Dardanët]]
Fise qe jetonin ne poziten gjeografike ku sot ndodhet Kosova

=== Deremistët ===
* [[Deremistët|Deremistët (Deremistae)]], [[Iliria|fis ilir]], të cilët jetonin mes [[Melkumanët|melkumanëve]] dhe [[Plerejët|plerejëve]], ndoshta në zonën e sotme të [[Mali i Zi|Malit të Zi]].<ref>Stipčević (1989): 38.</ref> Ka edhe përpjekje për lokalizimin e tyre në fushën e Stolacit, sot në [[Bosnja dhe Hercegovina|Bosnjë dhe Hercegovinë]].

=== Deretinët ===
* [[Deretinët|Deretinët (Deretini)]] të njohur edhe si Derriopes ({{lang-grc| Δερρίοπες}}) ishin një fis ilir i cili jetonte në rajoni  të njohur si Narona Conventus dhe gjatë regjistrimit romak ata kishin 14 dekurie. <ref>J. J. Wilkes, ''Dalmatia'', Tome 2 of ''History of the Provinces of the Roman Empire'', 1969, page 157</ref>

=== Deurët ===
* [[Deurët|Deurët (Deuri)]]

=== Enetët ===
* [[Enetët|Enetët (Eneti)]]

=== Enkelejët ===
* [[Enkelejtë|Enkelejët (Enchelei)]]

=== Helidonët ===
* [[Helidonët]] ([[latinisht]]: ''Chelidones / Chelidonii {{lang-grc|Χελιδόνες}}'') ishin një fis ilir emri i të cilit në greqisht do të thotë 'kërmilli-njeri'. Ata jetonin në luginat e [[Mati]]t ose [[Drini]]t. <ref>Wilkes, J. J. The Illyrians, 1992, {{ISBN|0-631-19807-5}}, page 98, "...&nbsp;named by the sixth-century writer Hecataeus as neighbours of the Chelidones, the 'snail-men', who may have lived on their northern borders towards the Mat or Drin valleys."</ref>

=== Japigët ===
* '''[[Japigët]]''' ose '''iapyges''' kanë qenë një [[Lista e fiseve antike ilire|fis antik ilir]], i shpërngulur nga [[Gadishulli Ballkanik]] në pjesën jugore të [[Gadishulli Apenin|Gadishullit Apenin]] (sot [[Italia|Italia Jugore]]) rreth fillimit të mijëvejeçarit të fundit të p.e.r. Ata fillimisht ishin vendosur në [[Gadishulli i Garganos|Gadishullin e Garganos]], pastaj në [[Pulia]] (Kalabria antike) dhe për tu vendosur përfundimisht në jug të saj, në hyrjen e [[Ngushtica e Otrantos|Ngushticës së Otrantos]].

=== Kavët ===
* [[Kavët|Kavët (Cavii/Kauioi))]] 

=== Kinambrët ===
* [[Kinambrët]] ([[latinisht: ''Cinambri / Kinambroi}} - {{lang-grc|Κίναμβροι}}'') ishin një fis ilir të cilët përfundimisht i pushtoi perandori romak  [[Oktaviani]] në vitin 33 para Krishtit. <ref>The Cambridge Ancient History, Vol. 10: The Augustan Empire, 43 BC-AD 69 (Volume 10) by Alan Bowman, Edward Champlin, and Andrew Lintott, 1996, page 577</ref> 

=== Liburnët ===
* [[Liburnët|Liburnët (Liburni)]]

=== Lopësit ===
* [[Lopsët|Lopsët (Lopësit/Lopsi)]]
=== Mentorët ===
* [[Mentorët|Mentorët (Mentores)]]

=== Melkumanët ===
* [[Melkumanët|Melkumanët (Melcumani)]]

=== Mesapët ===
* '''[[Mesapët]]''' janë [[Lista e fiseve antike ilire|fis antik ilir]] i shpërngulur rreth fillimit të mijëvjeçarit të fundit p.e.r. nga [[Gadishulli Ballkanik]] në pjesën jugore të [[Gadishulli Apenin|Gadishullit Apenin]] (sot [[Italia|Italia e Jugut]]) në krahinat [[Apulia]] dhe [[Kalabria|Kalabria antike]].

=== Narensët ===
* [[Narensët|Narensët (Narensi)]]

=== Panonët ===
* [[Panonët]]

=== Paionët === 
* [[Paionët]]

=== Penestët ===
* [[Penestët|Penestët (Penestae/Penesti)]] 

=== Peresadët ===
* [[Peresadët|Peresadët (Peresadyes)]]

=== Salepitanët ===
* [[Selepitanët|Selepitanët (Selepitani / Selepitanoi)]]

=== Sardeatët ===
* [[Sardeatët|Sardeatët (Sardeates / Sardeati)]]

=== Sasaretët ===
* [[Sesaretët|Sesaretët (Sesarethii)]]

=== Taulantët ===
* [[Taulantët]]

=== Tyntenët ===
* [[Tyntenët|Tyntenët (Tynteni)]]

=== Illyri proprie dicti ===
* [[Illyrii proprie dicti]]

== Shih edhe ==
* [[Iliria]] dhe [[Ilirët]]
* [[Mbretëria e Ilirisë]]
* [[Lista e mbretërve ilirë]]
* [[Dardania]] dhe [[Dardanët]]
* [[Lista e qyteteve antike në Iliri]]
* [[Thrakia]] dhe [[Thrakët]]
* [[Dakia]] dhe [[Dakët]]
* [[Keltët]]

==Literatura ==
* [[Carl Patsch|Patsch, Carl]], (1923) [[Ilirët (Carl Patsch)|Ilirët]], Shtypshkronja Nikaj, Tiranë
* [[Grup autorësh]] (1965, 1979, 2002) [[Ilirët dhe Iliria te autorët antikë]], Tiranë, Prishtinë
* Ceka, Neritan (2013) [[Ilirët deri te shqiptarët|The Illyrians to the Albanians (Ilirët deri te shqiptarët)]]. Tirana: Migjeni. ISBN 9789928407467
* Mallory, James P.; Adams, D. Q. (1997). ''Encyclopedia of Indo-European Culture''. Routledge. {{ISBN|1884964982}} {{ISBN|978-1884964985}} 
* Stipçeviq, Aleksandër (2002) [[Ilirët, historia, jeta, kultura, simbolet e kultit]]. Toena, Tiranë
* Pollo, Stefanaq – Puto, Arben (1981) The history of Albania from its origins to the present day. Ass. by Kristo Frasheri, Skënder Anamali; transl. by Carol Wiseman, Ginni Hole. London: Routledge & Kegan. ISBN 071000365X
* Wilkes, John. (1996). ''The Illyrians (Ilirët)''. Wiley-Blackwell.  ISBN 0631198075  
* Zavalani, Tajar (2015) History of Albania. Ed. by Robert Elsie, Bejtullah Destani. London: Centre for Albanian Studies. Albanian Studies, ISBN 9781507595671

== Referime ==
{{reflist}}

{{commons|Illyria & Illyrians}}
{{Iliria}}
[[Kategoria:Fise ilire| ]]
[[Kategoria:Historia e Malit të Zi]]
[[Kategoria:Historia e Sllovenisë]]
[[Kategoria:Historia e Serbisë]]
[[Kategoria:Shqipëria ilire]]
[[Kategoria:Bosnja dhe Hercegovina ilire]]
[[Kategoria:Kroacia ilire]]
[[Kategoria:Kosova ilire]]
[[Kategoria:Iliria]]