Gonad
Një gonad, gjëndër seksuale ose gjëndër riprodhuese është një gjëndër e përzier që prodhon gametet dhe hormonet seksuale të një organizmi. Qelizat riprodhuese femërore janë qelizat vezë, dhe qelizat riprodhuese mashkullore janë spermatozoidet . Gonadi mashkullor, testiku, prodhon spermë në formën e spermatozoideve . Gonadi femëror, vezorja, prodhon qeliza vezë. Të dyja këto gamete janë qeliza haploide . Disa kafshë hermafrodite kanë një lloj gonade të quajtur ovotestis.

Evolucioni
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Është e vështirë të gjesh një origjinë të përbashkët për gonadet, por ka shumë të ngjarë që gonadet kanë evoluar në mënyrë të pavarur disa herë.
Rregullore
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gonadet kontrollohen nga hormoni luteinizues dhe hormoni stimulues i folikules, të prodhuar dhe sekretuar nga gonadotropinat hipofizare ose gonadotrofinat në gjëndrën e përparme të hipofizës. Ky sekrecion rregullohet nga hormoni çlirues i gonadotropinës i prodhuar në hipotalamus.
Zhvillimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gonadet fillojnë të zhvillohen si një primordium i zakonshëm (një organ në fazën më të hershme të zhvillimit), në formën e kreshtave gjenitale, të cilat vetëm më vonë diferencohen në organe seksuale mashkullore ose femërore. Prania e gjenit SRY, i vendosur në kromozomin Y dhe që kodon faktorin përcaktues të testisit, përcakton diferencimin seksual mashkullor. Në mungesë të gjenit SRY nga kromozomi Y, do të zhvillohet seksi femër (vezoret në vend të testikujve). Zhvillimi i gonadave është pjesë e zhvillimit të organeve urinare dhe riprodhuese.
Sëmundje
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gonadet janë subjekt i shumë sëmundjeve, si hipergonadizmi, hipogonadizmi, agonadizmi, tumoret dhe kanceri, ndër të tjera.