Hyjni diellore

Shembuj të hyjnive diellore nga kultura të ndryshme (nga lart): Ra, Helios, Tōnatiuh and Amaterasu.

Një hyjni diellore ose hyjni e diellit është një hyjni që përfaqëson Diellin ose një aspekt të tij. Hyjnitë e tilla zakonisht lidhen me fuqinë dhe forcën. Hyjnitë diellore dhe adhurimi i diellit mund të gjenden gjatë pjesës më të madhe të historisë së regjistruar në forma të ndryshme.

Pasqyrë

Besimet egjiptiane të paradinastisë e atribuojnë Atumin si perëndi të Diellit dhe Horusin si perëndi të qiellit dhe të Diellit. Ndërsa teokracia e Mbretërisë së Vjetër fitoi ndikim, besimet e hershme u përfshinë në popullaritetin në rritje të Ra dhe mitologjisë Osiris-Horus. Atum u bë Ra-Atum, rrezet e Diellit që perëndonte. Osiris u bë trashëgimtari hyjnor i fuqisë së Atumit në Tokë dhe ia kaloi autoritetin e tij hyjnor djalit të tij, Horusit. Mitet e tjera të hershme egjiptiane nënkuptojnë se Dielli është inkorporuar me luaneshën Sekhmet gjatë natës dhe reflektohet në sytë e saj; ose që Dielli gjendet brenda lopës Hathor gjatë natës dhe rilind çdo mëngjes si djali i saj (demi).

Në mitologjinë gjermanike, hyjnia diellore është Sol; në Vedic, Surya; dhe në greqisht, Helios (herë pas here i referuar si Titanët) dhe (nganjëherë) si Apollo. Në mitologjinë proto-indo-evropiane dielli duket të jetë një figurë shumështresore e manifestuar si perëndeshë, por edhe e perceptuar si syri i qiellit, babait Dyeus.

Paganizmi shqiptar

Artikulli kryesor: Dielli (paganizmi shqiptar)

Në zakonet, besimet, ritualet, mitet dhe legjendat pagane shqiptare, Dielli zë një pozitë të spikatur. Shqiptarët fillimisht u përshkruan në burimet e shkruara si adhurues të Diellit dhe të Hënës nga humanisti gjerman Sebastian Franck në vitin 1534, por Dielli dhe Hëna janë ruajtur si elementë të shenjtë të traditës shqiptare që nga lashtësia. Kultura materiale ilire tregon se Dielli ishte objekti kryesor i kultit të fesë ilire. Simbolizimi i kultit të Diellit, i cili shpesh kombinohet me gjysmëhënën, zakonisht gjendet në një sërë kontekstesh të artit popullor shqiptar, duke përfshirë tatuazhet tradicionale të fiseve shqiptare të veriut, artin e varreve, stolitë dhe gdhendjet e shtëpive.