Kisha Greko-Katolike Shqiptare

Kisha Katolike Lindore Shqiptare në Elbasan, e brendshme

Kisha Greko-Katolike Shqiptare, e njohur gjithashtu si Kisha Katolike Bizantine Shqiptare, është një kishë autonome (sui iuris në latinisht) e veçantë e ritit bizantin në bashkësi të plotë me Kishën katolike dhe Papën e Romës, anëtarët e së cilës jetojnë në Shqipërin e jugut dhe që përfshin Administratën Apostolike të Jugut e Shqipërisë.

Kisha Katolike Shqiptare e ritit grek, me ritin e saj lindor, është e lidhur ngushtë me Kishën Katolike Italo-Arbëreshe duke ndarë një të përbashkët të rëndësishme të historisë, identitetit dhe traditave.

Përshkrimi

Katolikët "grekë" shqiptarë (pra popullsia shqiptare për etnin dhe grek apo bizantin sipas ritit kishtar) varen ligjërisht nga administrata apostolike e Shqipërisë së Jugut, juridiksioni i së cilës shtrihet mbi një total prej rreth 1900 besimtarësh, një numër që përfshin si ata të ritit latin ashtu edhe ata të ritit bizantin. Shqipja është gjuha liturgjike, ndërsa greqishtja e vjetër - duke qenë një traditë e Kishës së Kostandinopojës - është historikisht një gjuhë ndihmëse. Kisha greko-katolike në Shqipëri është e lidhur ngushtë me kishën katolike italo-shqiptare, me të cilën ka një histori dhe tradita të përbashkëta.

Historia

Konvertimi i Shqipërisë në krishterim u bë nën ndikimin e krishterimit latin (dhe liturgjisë së tij të ritit romak) në veri dhe krishterimin bizantin në jug. Krishterimi ishte feja e parë dhe më e vjetër monoteiste e popullit shqiptar. Pas pushtimit osman të shekullit të pesëmbëdhjetë, rreth dy të tretat e popullsisë pranuan Islamin. Në vitin 1967, Shqipëria e sunduar nga komunistët u shpall zyrtarisht shtet ateist.

Megjithëse riti liturgjik grek përdorej në shumë nga kishat e saj, Shqipëria ishte pjesë e patriarkanës së Romës deri në vitin 731, kur perandori bizantin Leo III, si hakmarrje për kundërshtimin e Papës Gregori III ndaj politikës ikonoklastike të perandorit, bashkoi të gjithë Lindjen. Iliriku në patrikanën e Kostandinopojës.

Ish Kisha Katolike e ritit grek e Dhërmiut (Himarë, Shqipëri), sot ortodokse

Katolikët e Kishës Latine ishin vendosur prej kohësh në veri të vendit. Një mision katolik punoi në jug midis 1660, kur kryepeshkopi ortodoks iu bashkua Kishës Katolike, deri në 1765 kur përpjekja u braktis për shkak të pengesave të vendosura nga sundimtarët osmanë.

Në vitin 1895, një grup fshatrash në Mali Shpati, në juglindje të Elbasanit në Shqipërinë qendrore, vendosën të bëheshin katolik dhe kërkuan një peshkop të ritit të tyre, propozim për të cilin përfaqësuesit konsullorë të Rusisë dhe Malit të Zi ngritën kundërshtime pranë autoriteteve civile. Pothuajse në të njëjtën kohë, u ngrit një grup tjetër katolikësh grekë (domëthën e ritit grek), i përqendruar te një arkimandrit, George Germanos, i cili ishte nip i mitropolitit ortodoks në vitin 1900, dhe përfundoi një lëvizje përfundimtare të unitetit katolik të formuar në Elbasan.

I lumi Josif Papamihali (1912 – 1948)

Numrat u rritën vetëm në një masë të vogël, por mjaftueshëm që Shqipëria e Jugut të bëhej më 1939 një juridiksion kishtar i veçantë nën kujdesin e një Administratori Apostolik. Megjithatë, pas më pak se shtatë vjetësh, administratori u përjashtua dhe kontakti dukej i humbur me besimtarët bizantinë, të cilët u gjendën nën sundimin e rreptë komunist.

Vetëm në vitin 1992 u bë i mundur emërimi i një administratori të ri apostolik. Në fillim posti iu dha përfaqësuesit diplomatik të Selisë së Shenjtë në Tiranë, Kryepeshkopit Ivan Dias, i cili më vonë u bë kryepeshkop i Mumbait dhe kardinal. Pasardhësi i Kryepeshkopit Dias si Administrator Apostolik i Shqipërisë së Jugut, jo si Nunc, është peshkopi françeskan i ritit bizantin me origjinë kroate Hil Kabashi, i cili u emërua në vitin 1996.

Administrata apostolike e Shqipërisë së Jugut ka 3200 katolikë në nëntë famulli, me 11 kisha dhe shërbehet nga katër dioqezanë dhe 10 priftërinj fetarë, 10 meshkuj dhe 97 femra fetare, të cilët administrojnë 10 shkolla dhe 20 institucione bamirësie. Shumica e tyre janë të Kishës Latine. 

Shih edhe

• Kisha katolike në Shqipëri
• Kisha Ortodokse Shqiptare
• Kisha Katolike Italo-Shqiptare

Referime

• Oriente Cattolico (Vatican City: The Sacred Congregation for the Eastern Churches, 1974)
• Annuario Pontificio.