Lëvizja havaiane për sovranitet
Lëvizja havaiane për sovranitet (havaianisht: ke ea Hawai'i) është një fushatë politike dhe kulturore bazë për të rivendosur një komb ose mbretëri autonome ose të pavarur të Havait nga dëshira për sovranitet, vetëvendosje dhe vetëqeverisje.[1][2]
Disa grupe mbrojnë gjithashtu një formë kompensimi nga Shtetet e Bashkuara për përmbysjen e Mbretëreshës Liliʻuokalani në 1893 dhe për atë që përshkruhet si një pushtim i zgjatur ushtarak duke filluar me aneksimin e 1898-ës. Lëvizja në përgjithësi sheh si përmbysjen ashtu edhe aneksimin si të paligjshme.[3]
Atolli Palmira dhe Sikaiana u aneksuan nga Mbretëria e Havait në vitet 1860, dhe lëvizja i konsideron ata si nën okupim të paligjshëm së bashku me Ishujt e Havait.[4][5]
Rezoluta e faljes që Kongresi i Shteteve të Bashkuara miratoi në vitin 1993 pranoi se përmbysja e Mbretërisë së Havait ishte një vepër e paligjshme.[6]
Mbrojtësit e sovranitetit i kanë atribuar problemet që mundojnë komunitetet vendase, duke përfshirë të pastrehët, varfërinë, margjinalizimin ekonomik dhe gërryerjen e traditave vendase mungesës së qeverisjes vendase dhe vetëvendosjes politike.[7][8]
Shpopullimi i detyruar i Kaho'olawe dhe bombardimi i tij i mëvonshëm, ndërtimi i Observatorëve Mauna Kea, kriza e ujit Red Hill të shkaktuar nga keqmenaxhimi i Marinës amerikane dhe pjesëmarrja në trafikimin e qenieve njerëzore të grave havaiane nga ushtarakët amerikanë[9] janë disa të çështjeve bashkëkohore të rëndësishme për lëvizjen e sovranitetit.
Ajo e ka ndjekur axhendën e saj përmes nismave edukative dhe veprimeve legjislative. Së bashku me protestat në të gjithë ishujt, në vetë kryeqytetin (Honolulu) dhe në vende të tjera të shenjta për kulturën havaiane, aktivistët e sovranitetit kanë sfiduar forcat dhe ligjin amerikan.
- ^ Michael Kioni Dudley; Keoni Kealoha Agard (janar 1993). A call for Hawaiian sovereignty. Nā Kāne O Ka Malo Press. fq. 167. ISBN 978-1-878751-09-6.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Kanahele group pushes plan for sovereign nation". hawaii-nation.org. Arkivuar nga origjinali më 9 mars 2016. Marrë më 13 nëntor 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Grass, Michael (12 gusht 2014). "As Feds Hold Hearings, Native Hawaiians Press Sovereignty Claims". Government Executive. Government Executive. Arkivuar nga origjinali më 7 tetor 2015. Marrë më 29 tetor 2015.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "U.S. Purchase of Palmyra Hits Impasse". Pacific Islands Report. 10 shkurt 2000. Arkivuar nga origjinali më 31 janar 2018. Marrë më 30 janar 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Trask, Haunani-Kay. "The Struggle For Hawaiian Sovereignty – Introduction". Cultural Survival. Arkivuar nga origjinali më 31 janar 2018. Marrë më 30 janar 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Public Law 103-150" (PDF). gpo.gov. 23 nëntor 1993. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 7 prill 2018. Marrë më 3 korrik 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Historic election could return sovereignty to Native Hawaiians". Arkivuar nga origjinali më 7 tetor 2016. Marrë më 13 nëntor 2016.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Trask, Haunani-Kay (2 prill 2010). "The Struggle For Hawaiian Sovereignty – Introduction". Cultural Survival. Arkivuar nga origjinali më 19 tetor 2016. Marrë më 13 nëntor 2016.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Hawaii State Commission on the Status of Women launches anti-trafficking campaign". humanservices.hawaii.gov (në anglisht). Marrë më 2023-06-22.