Mimosa pudica
Mimoza pudica (nga Latin: pudica "i turpshëm ose i tkurrur"; i quajtur edhe bimë sensitive, bimë e përgjumur, bimë veprimi, [1] mos me prek është një bimë lulëzuar rrëshqitëse njëvjeçare ose shumëvjeçare e familjes së bizeleve/bishtajoreve Fabaceae . Shpesh rritet për vlerën e tij kurioziteti: gjethet e përbërjes palosen nga brenda dhe bien kur preken ose tunden, duke mbrojtur veten nga dëmtimi dhe rihapen disa minuta më vonë. [2] Në MB ajo ka fituar Çmimin e Meritës së Kopshtit të Shoqatës Mbretërore të Hortikulturës . [1] [3]
Lloji është vendas në Karaibe dhe në Amerikën Jugore dhe Qendrore, por tani është nga me te barërat e këqija pantropike dhe tani mund të gjendet në Shtetet e Bashkuara Jugore, Azinë Jugore, Azinë Lindore, Mikronezi, Australi, Afrikën e Jugut dhe Afrikën Perëndimore gjithashtu. Nuk është tolerant ndaj hijeve dhe gjendet kryesisht në tokat me përqendrime të ulëta të lëndëve ushqyese. [4]
Mimoza pudica është e njohur për lëvizjen e saj të shpejtë të bimëve . Ashtu si një numër i specieve të tjera bimore, ajo pëson ndryshime në orientimin e gjetheve të quajtura "gjumë" ose lëvizje niktinastike . Gjethja mbyllet gjatë errësirës dhe rihapet në dritë. [5] Kjo u studiua për herë të parë nga shkencëtari francez Jean-Jacques d'Ortous de Mairan . Për shkak të përgjigjes unike ' Mimozës ndaj prekjes, ajo u bë një bimë ideale për shumë eksperimente në lidhje me zakonin dhe kujtesën e bimëve.
Taksonomia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Mimoza pudica u përshkrua për herë të parë zyrtarisht nga Carl Linnaeus në Species Plantarum më 1753. Epiteti i specieve, pudica, është latinisht për "të turpshme" ose "tkurrje", duke aluduar në reagimin e tij tkurrje ndaj kontaktit.
Lloji njihet me emra të shumtë të zakonshëm, duke përfshirë bimë të ndjeshme, bimë të përulur, mos me prek. [6]
Përshkrim
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Kërcelli është i ngritur te bimët e reja, por bëhet zvarritës me kalimin e moshës. Mund të varet shumë poshtë. Kërcelli është i hollë, i degëzuar dhe me gjemba të rrallë në të dendur, duke u rritur në një gjatësi prej 1.5 metra. Lartësia e ngritur e M. pudica zakonisht arrin rreth 30cm .
Gjethet janë të perbera në menyre të dyfishtë, me nje ose dy çifte gjilperash dhe 10–26 fletepalosje per një krah. Bishtajat janë gjithashtu me gjemba. Kokat e luleve me pedunkulare (me kercell) roze të zbehtë ose vjollcë dalin nga sqetullat e gjetheve ne mes te verës me lule gjithnje e më shumë ndërsa bima plaket. Një lule e vetme mbijeton për më pak se një ditë dhe zakonisht vdes plotesisht ditën tjetër. Lulet e M. pudica jane shumë të brishta dhe të buta. Kokat globoze deri në vezake janë 8-10 milimetra në diametër (duke përjashtuar stamenët ). Nga ekzaminimi i afërt, shihet se petalet e luleve janë të kuqe në pjesën e sipërme të tyre dhe filamentet janë rozë në livando. Polenet janë rrethore me diametër afërsisht 8 mikron.
Fruti përbëhet nga grupe prej dy deri në tetë bishtaja nga 1-2 centimetra të gjatë secila, këto janë me gjemba në skajet e tyre. Bishtajat ndahen në dy deri në pesë segmente dhe përmbajnë fara kafe të zbehtë rreth 2.5 milimetra të gjatë. Lulet janë të pjalmuara nga insektet dhe nga era . [7] Farat kanë shtresa të forta të farës që kufizojnë mbirjen dhe e bëjnë presionin osmotik dhe aciditetin e tokës më pak pengesa të rëndësishme. Temperaturat e larta janë stimujt kryesorë që bëjnë që farat t'i japin fund gjumit . [8]
Rrënjët e Mimosa pudica krijojne disulfid karboni, i cili parandalon disa kerpudha patogjene dhe mikorizale të rriten brenda rizosferës se bimes. [9] Kjo lejon formimin e nyjeve ne rrenjet e bimes qe permbajnë diazotrofe endosimbiotike, te cilat fiksojnë azotin atmosferik dhe e shnderojne atë në një forme të perdorshme nga bima. [10]
Mimoza pudica është një tetraploid (2 n = 52). [11]
Lëvizja e bimëve
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b "Mimosa pudica". Royal Horticultural Society. Marrë më 4 prill 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Joanna Klein (28 mars 2016). "Plants Remember You if You Mess With Them Enough". New York Times.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "AGM Plants - Ornamental" (PDF). Royal Horticultural Society. korrik 2017. fq. 64. Marrë më 4 prill 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Global Invasive Species Database". 2018. Marrë më 3 nëntor 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^
Raven, Peter H.; Evert, Ray F.; Eichhorn, Susan E. (janar 2005). "Section 6. Physiology of Seed Plants: 29. Plant Nutrition and Soils". Biology of Plants (bot. 7th). New York: W. H. Freeman and Company. fq. 639. ISBN 978-0-7167-1007-3. LCCN 2004053303. OCLC 56051064.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Mimosa pudica".
- ^ "Mimosa pudica L." (PDF). US Forest Service. Marrë më 2008-03-25.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Chauhan, Bhagirath S. Johnson; Davi, E. (2009). "Germination, emergence, and dormancy of Mimosa pudica". Weed Biology and Management. 9 (1): 38–45. doi:10.1111/j.1445-6664.2008.00316.x.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Azmi, Lubna (2011). "Pharmacological and Biological Overview on Mimosa Pudica Linn". International Journal of Pharmacy & Life Sciences. 2 (11): 1226–1234.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bueno Dos Reis, Fábio (2010). "Nodulation and Nitrogen Fixation by Mimosa spp. in the Cerrado and Caatinga Biomes of Brazil". New Phytologist. 186 (4): 934–946. doi:10.1111/j.1469-8137.2010.03267.x. PMID 20456044.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Berger CA, Witkus ER, McMahon RM (1958). "Cytotaxonomic studies in the Leguminosae". Bulletin of the Torrey Botanical Club. 85 (6): 405–415. doi:10.2307/2483163. JSTOR 2483163.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)