Mobutu Sese Seko

Marshall
Mobutu Sese Seko
Marshall Mobutu Sese Seko
	Mobutu në 1983, duke veshur tokën e tij emblematike me lëkurë lepardi
President i Zaires
	Në detyrë; 27 Tetor 1971 – 16 Maj 1997
Paraprirë nga	Veten; (si President i RDK)
Pasuar nga	Laurent-Désiré Kabila; (si President i RDK)
2ti President i Republikës Demokratike të Kongos
	Në detyrë; 24 Nëntor 1965 – 27 Tetor 1971
Paraprirë nga	Joseph Kasa-Vubu
Pasuar nga	Vetja; (si President i Zaires)
5ti Kryetar i Organizatës për Bashkimin Afrikan
	Në detyrë; 11 Shtator 1967 – 13 Shtator 1968
Paraprirë nga	Haile Selassie
Pasuar nga	Houari Boumédiène
Të dhëna vetjake
U lind më	Joseph-Désiré Mobutu; 14 tetor 1930; Lisala, Kongo Belge
Vdiq më	7 shtator 1997 (66 vjeç); Rabat, Rabat-Salé-Kénitra, Marok
Partia politike	Lëvizja Popullore e Revolucionit
Bashkëshortja/et	; Marie-Antoinette Gbiatibwa Gogbe Yetene (m. 1955; her death 1977) ; Bobi Ladawa (m. 1980)
Fëmijët	16, duke përfshirë Nzanga dhe Kongulu
Shërbimi ushtarak
Dega/shërbimi	Force Publique; Armée Nationale Congolaise; Forces Armées Zaïroises;
Vite shërbimi	1949–1997
Grada	Marshalli (Ushtri); Admirali (Marinë); Shefi i shtabit (Forca e Armatosur);
Beteja/luftra	Kriza e Kongos; Pushtimet e Shabës; Lufta e Parë e Kongos;

Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu wa za Banga ^[a] ( i lindur Joseph-Désiré Mobutu ; 14 tetor 1930 – 7 shtator 1997), i shkurtuar shpesh në Mobutu Sese Seko ose Mobutu dhe i njohur gjithashtu me inicialet e tij MSS, ishte një politikan dhe oficer ushtarak kongolez i cili ishte Presidenti i parë dhe i vetëm i Zaires nga 1971 deri në 1997. Më parë, Mobutu shërbeu si Presidenti i 2-të i Republikës Demokratike të Kongos nga viti 1965 deri në 1971. Ai gjithashtu shërbeu si Kryetari i 5-të i Organizatës së Unitetit Afrikan nga 1967 deri në 1968. Gjatë krizës së Kongos, Mobutu, duke shërbyer si Shef i Shtabit të Ushtrisë dhe i mbështetur nga Belgjika dhe Shtetet e Bashkuara, rrëzoi qeverinë e zgjedhur në mënyrë demokratike të nacionalistit të majtë Patrice Lumumba në 1960. Mobutu instaloi një qeveri që organizoi ekzekutimin e Lumumbës në 1961 dhe vazhdoi të drejtonte forcat e armatosura të vendit derisa ai mori pushtetin drejtpërdrejt në një grusht shteti të dytë në 1965.

Për të konsoliduar pushtetin e tij, ai themeloi Lëvizjen Popullore të Revolucionit si partinë e vetme politike ligjore në 1967, ndryshoi emrin e Kongos në Zaire në 1971 dhe emrin e tij në Mobutu Sese Seko në 1972. Mobutu pohoi se ideologjia e tij politike nuk ishte "as e majtë, as e djathtë, as e qendrës", ^[1] edhe pse megjithatë ai zhvilloi një regjim që ishte intensivisht autokratik . Ai u përpoq të pastronte vendin nga çdo ndikim kulturor kolonial përmes programit të tij të " autenticitetit kombëtar ". ^[2] ^[3] Mobutu ishte objekt i një kulti të përhapur personaliteti . Gjatë sundimit të tij, ai grumbulloi një pasuri të madhe personale përmes shfrytëzimit ekonomik dhe korrupsionit, ^[4] duke bërë që disa ta quajnë sundimin e tij një " kleptokraci ". ^[5] ^[6] Ai kryesoi një periudhë të shkeljeve të gjera të të drejtave të njeriut. Nën sundimin e tij, kombi vuajti gjithashtu nga inflacioni i pakontrolluar, një borxh i madh dhe zhvlerësime masive të monedhës.

Mobutu mori mbështetje të fortë (ushtarake, diplomatike dhe ekonomike) nga Shtetet e Bashkuara, Franca dhe Belgjika, të cilët besonin se ai ishte një kundërshtar i fortë i komunizmit në Afrikën Frankofone . Ai gjithashtu ndërtoi lidhje të ngushta me qeveritë e aparteidit të Afrikës së Jugut, Izraelit dhe juntës greke . Nga viti 1972 e tutje, ai u mbështet edhe nga Mao Ce Duni i Kinës, kryesisht për shkak të qëndrimit të tij anti-sovjetik, por edhe si pjesë e përpjekjeve të Maos për të krijuar një bllok të kombeve afro-aziatike të udhëhequr prej tij. Ndihma masive ekonomike kineze që rrodhi në Zaire i dha Mobutus më shumë fleksibilitet në marrëdhëniet e tij me qeveritë perëndimore, e lejoi atë të identifikohej si një "revolucionar antikapitalist " dhe i mundësoi atij të shmangte shkuarjen në Fondin Monetar Ndërkombëtar për ndihmë. ^[7]

Deri në vitin 1990, përkeqësimi ekonomik dhe trazirat e detyruan Mobutu Sese Sekon të bënte koalicion me kundërshtarët e tij të pushtetit. Megjithëse ai përdori trupat e tij për të penguar ndryshimin, veprimet e tij nuk zgjatën shumë. Në maj 1997, forcat rebele të udhëhequra nga Laurent-Désiré Kabila pushtuan vendin dhe e detyruan atë në mërgim. Tashmë duke vuajtur nga kanceri i avancuar i prostatës, ai vdiq tre muaj më vonë në Marok. Mobutu ishte i njohur për korrupsionin, nepotizmin dhe grumbullimin e 50-125 milionë dollarëve gjatë sundimit të tij. Ai ishte i njohur për ekstravagancat si udhëtimet për blerje në Paris nëpërmjet aeroplanit supersonik Concorde . ^[8]

Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>

^ Crawford Young, Thomas Edwin Turner, The Rise and Decline of the Zairian State, p. 210, 1985, University of Wisconsin Press
^ Vieira, Daviel Lazure: Precolonial Imaginaries and Colonial Legacies in Mobutu's "Authentic" Zaire in: Exploitation and Misrule in Colonial and Postcolonial Africa, (edited by) Kalu, Kenneth and Falola, Toyin, pp. 165–191, Palgrave Macmillan, 2019
^ David F. Schmitz, The United States and Right-Wing Dictatorships, 1965–1989, pp. 9–36, 2006, Cambridge University Press
^ "Revealing the Ultimate 2020 List: The 10 Most Corrupt Politicians in the World - The Sina Times" (në anglishte amerikane). 2020-01-03. Arkivuar nga origjinali më 3 janar 2024. Marrë më 2024-01-03.
^ Acemoglu, Daron; Robinson, James A. & Verdier, Thierry (prill–maj 2004). "Kleptocracy and Divide-and-Rule: A Model of Personal Rule". Journal of the European Economic Association. 2 (2–3): 162–192. CiteSeerX 10.1.1.687.1751. doi:10.1162/154247604323067916. Arkivuar nga origjinali më 29 dhjetor 2014. Marrë më 26 tetor 2013. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Pearce, Justin (16 janar 2001). "DR Congo's troubled history". BBC. Arkivuar nga origjinali më 29 tetor 2013. Marrë më 26 tetor 2013. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
^ Jung Chang and Jon Halliday, Mao: the Unknown Story, p. 574, 2006 edition, Anchor Books
^ Tharoor, Ishaan (20 tetor 2011). "Mobutu Sese Seko". Top 15 Toppled Dictators. Time Magazine. Arkivuar nga origjinali më 22 tetor 2011. Marrë më 30 prill 2013. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)

[2] Crawford Young, Thomas Edwin Turner, The Rise and Decline of the Zairian State, p. 210, 1985, University of Wisconsin Press

[3] Vieira, Daviel Lazure: Precolonial Imaginaries and Colonial Legacies in Mobutu's "Authentic" Zaire in: Exploitation and Misrule in Colonial and Postcolonial Africa, (edited by) Kalu, Kenneth and Falola, Toyin, pp. 165–191, Palgrave Macmillan, 2019

[4] David F. Schmitz, The United States and Right-Wing Dictatorships, 1965–1989, pp. 9–36, 2006, Cambridge University Press

[5] "Revealing the Ultimate 2020 List: The 10 Most Corrupt Politicians in the World - The Sina Times" (në anglishte amerikane). 2020-01-03. Arkivuar nga origjinali më 3 janar 2024. Marrë më 2024-01-03.

[6] Acemoglu, Daron; Robinson, James A. & Verdier, Thierry (prill–maj 2004). "Kleptocracy and Divide-and-Rule: A Model of Personal Rule". Journal of the European Economic Association. 2 (2–3): 162–192. CiteSeerX 10.1.1.687.1751. doi:10.1162/154247604323067916. Arkivuar nga origjinali më 29 dhjetor 2014. Marrë më 26 tetor 2013. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[7] Pearce, Justin (16 janar 2001). "DR Congo's troubled history". BBC. Arkivuar nga origjinali më 29 tetor 2013. Marrë më 26 tetor 2013. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)

[8] Jung Chang and Jon Halliday, Mao: the Unknown Story, p. 574, 2006 edition, Anchor Books

[time.com-9] Tharoor, Ishaan (20 tetor 2011). "Mobutu Sese Seko". Top 15 Toppled Dictators. Time Magazine. Arkivuar nga origjinali më 22 tetor 2011. Marrë më 30 prill 2013. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]