Pafnuty Chebyshev

Pafnuty Chebyshev
Pafnuty Chebyshev
	Pafnuty Lvovich Chebyshev
Lindi	16 maj 1821; Akatovo, Governatorati i Kalugës, Perandoria Ruse
Vdiq	26 nëntor 1894 (Julian) (73 vjeç); Shën Petersburg, Perandoria Ruse
Kombësia	Ruse
Emrat e tjerë	Chebysheff, Chebyshov, Tschebyscheff, Tschebycheff, Tchebycheff
Shkollimi	Universiteti i Moskës
Njohur për	Puna mbi probabilitetin, statistikën, mekanikën, gjeometrinë analitike dhe teorinë e numrave
Çmimet	Çmimi Demidov (1849)
	Karriera shkencore
Fushat	Matematikani
Institucionet	Universiteti i Shën Petersburgut
Këshilltarë akademik	Nikolai Brashman
Studentë të shquar	Dmitry Grave; Aleksandr Korkin; Aleksandr Lyapunov; Andrey Markov; Vladimir Andreevich Markov; Konstantin Posse; Yegor Ivanovich Zolotarev
Nënshkrimi

Pafnuty Lvovich Chebyshev ( Rusisht: Пафну́тий Льво́вич Чебышёв; AFN: [pɐfˈnutʲɪj ˈlʲvovʲɪtɕ tɕɪbɨˈʂof] ;16 Maj [O.S. 4 Maj] 1821 - 8 Dhjetor [O.S. 26 Nëntor] 1894) ishte një matematicien rus, i cili konsiderohet si babai i matematikës ruse.

Chebyshev është i njohur për kontributet e tij themelore në fushat e probabilitetit, statistikave, mekanikës dhe teorisë së numrave . Një numër konceptesh të rëndësishme matematikore janë emëruar pas tij, duke përfshirë pabarazinë Chebyshev (e cila mund të përdoret për të vërtetuar ligjin e dobët të numrave të mëdhenj ), teorema Bertrand-Chebyshev, polinomet e Çebishevit, lidhja Chebyshev dhe anësia e Çebishevit .

Transkriptimi

Mbiemri Chebyshev është transliteruar në disa mënyra të ndryshme, si Tchebichef, Tchebychev, Tchebycheff, Tschebyschev, Tschebyschef, Tschebyscheff, Čebyčev, Čebyšev, Chebysheff, Chebychov, Chebyshov (sipas përkthimit të afërt rusisht në gjuhën angleze, kjo jep shqiptimi i saktë në rusishten e vjetër), dhe Chebychev, një përzierje midis transliterimeve angleze dhe frënge që konsiderohet e gabuar. Është një nga makthet më të njohura të marrjes së të dhënave në literaturën matematikore. Aktualisht, transliterimi anglez Chebyshev ka fituar një pranim të gjerë, me përjashtim të francezëve, të cilët preferojnë Tchebychev. Transliterimi i saktë sipas ISO 9 është Čebyšëv . Shoqëria Amerikane Matematikore miratoi transkriptimin Chebyshev në Rishikimet e saj Matematikore . ^[2]

Emri i tij i parë vjen nga greqishtja Paphnutius (Παφνούτιος), e cila nga ana e saj e merr origjinën e saj në Paphnuty koptike (Ⲡⲁⲫⲛⲟⲩϯ), që do të thotë "ai që i përket Zotit" ose thjesht "njeriu i Perëndisë".

Kontributet matematikore

Çebishevi është i njohur për punën e tij në fushën e probabilitetit, statistikës, mekanikës dhe teorisë së numrave . Mosbarazimi i Çebishevit thotë se nëse $X$ është një ndryshore e rastit me devijim standard σ > 0, atëherë probabiliteti që rezultati i $X$ nuk është më pak se $a\sigma$ larg mesatares së saj nuk është më shumë se $1/a^{2}$ :

\Pr(|X-{\mathbf {E} }(X)|\geq a\ )\leq {\frac {\sigma ^{2}}{a^{2}}}.

Pabarazia Chebyshev përdoret për të vërtetuar ligjin e dobët të numrave të mëdhenj . ^{[ citim i nevojshëm ]}

Teorema Bertrand-Chebyshev (1845, 1852) thotë se për çdo $n>3$ , ekziston një numër i thjeshtë $p$ i tillë që $n<p<2n$ . Kjo është pasojë e mosbarazimeve të Çebishevit për numrin $\pi (n)$ të numrave të thjeshtë më të vegjël se $n$ , të cilat deklarojnë se $\pi (n)$ është i rendit të $n/\log(n)$ . Një formë më e saktë jepet nga teorema e numrit të thjeshtë të njohur: herësi i dy shprehjeve i afrohet 1.0 kur $n$ priret në pafundësi. ^{[ citim i nevojshëm ]}

Chebyshev është gjithashtu i njohur për polinomet e Çebishevit dhe anësinë e Çebishevit - ndryshimi midis numrit të numrave të thjeshtë që janë kongruentë me 3 (moduli 4) dhe 1 (moduli 4). ^{[ citim i nevojshëm ]}

Chebyshev ishte personi i parë që mendoi sistematikisht në terma të ndryshoreve të rastit dhe momenteve dhe pritjeve të tyre. ^[3]

^ ^a ^b ^c ^d Pafnuty Chebyshev. Encyclopaedia Britannica
^ Chebyshev, Pafnutiĭ L'vovich, on MathSciNet.
^ Mackey, George (korrik 1980). "Harmonic analysis as the exploitation of symmetry-a historical survey". Bulletin of the American Mathematical Society. New Series. 3: 549. doi:10.1090/S0273-0979-1980-14783-7. {{cite journal}}: |hdl-access= ka nevojë për |hdl= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[brit-1] Pafnuty Chebyshev. Encyclopaedia Britannica

[2] Chebyshev, Pafnutiĭ L'vovich, on MathSciNet.

[3] Mackey, George (korrik 1980). "Harmonic analysis as the exploitation of symmetry-a historical survey". Bulletin of the American Mathematical Society. New Series. 3: 549. doi:10.1090/S0273-0979-1980-14783-7. {{cite journal}}: |hdl-access= ka nevojë për |hdl= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]