Jump to content

Pseudoshkenca

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Pseudoshkenca konsiston në deklarata, besime ose praktika për të cilat pretendohet se janë shkencore dhe faktike, por të cilat në fakt janë të papajtueshme me metodën shkencore. Pseudoshkenca shpesh karakterizohet nga pretendime kontradiktore, të ekzagjeruara ose të papranueshme; mbështetja në paragjykime më tepër sesa në përpjekje rigoroze shkencore; mungesa e hapjes për vlerësim nga ekspertë të tjerë; mungesa e praktikave sistematike gjatë zhvillimit të hipotezave; dhe vazhdimi i angazhimit edhe shumë kohë pasi hipotezat pseudoshkencore janë diskredituar në mënyrë eksperimentale. Termi pseudoshkencë konsiderohet pezhorativ (përbuzës), [1] sepse sugjeron që diçka po prezantohet si shkencë në mënyrë të pasaktë apo edhe mashtruese. Ata që përshkruhen si praktikues ose mbrojtës të pseudoshkencës shpesh kundërshtojnë një karakterizimin të tillë.

Demarkacioni midis shkencës dhe pseudoshkencës ka implikime filozofike dhe shkencore. Diferencimi i tyre nganjëherë ka edhe implikime praktike si p.sh. në rastin e kujdesit shëndetësor, dëshmisë eksperte, politikave mjedisore dhe edukimit shkencor. Dallimi i fakteve shkencore dhe teorive nga besimet pseudoshkencore, siç janë ato që gjenden në astrologji, alkimi, mjekësi alternative, besime okulte, besime fetare dhe shkencë krijuese, është pjesë e edukimit shkencor ashtu si edhe shkrimit shkencor.

Pseudoshkenca mund të jetë e dëmshme. Për shembull, aktivizmi pseudoshkencor kundër vaksinimit dhe promovimi i ilaçeve homeopatike si trajtime alternative të sëmundjes mund të rezultojë në njerëz që shmangen nga një trajtim i rëndësishëm mjekësor me përfitime të dukshme shëndetësore. [2] [3] [4] [5] [6] [7]

Shiko gjithashtu

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Literatura shtesë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • Pigliucci M, Boudry M (2013). Philosophy of Pseudoscience: Reconsidering the Demarcation Problem (në anglisht). Chicago: University of Chicago Press. ISBN 9780226051963.
  • Shermer M (shtator 2011). "What Is Pseudoscience?: Distinguishing between science and pseudoscience is problematic". Scientific American (në anglisht): 92.
  • Hansson SO (3 shtator 2008). "Science and Pseudo-Science". Stanford Encyclopedia of Philosophy (në anglisht). Metaphysics Research Lab, Stanford University.
  • Schadewald Robert J. (2008). Worlds of Their Own – A Brief History of Misguided Ideas: Creationism, Flat-Earthism, Energy Scams, and the Velikovsky Affair (në anglisht). Xlibris. ISBN 978-1-4363-0435-1.
  • Shermer M, Gould SJ (2002). Why People Believe Weird Things: Pseudoscience, Superstition, and Other Confusions of Our Time (në anglisht). New York: Holt Paperbacks. ISBN 978-0-8050-7089-7.
  • Derksen AA (2001). "The seven strategies of the sophisticated pseudo-scientist: a look into Freud's rhetorical toolbox". J Gen Phil Sci (në anglisht). 32 (2): 329–350. doi:10.1023/A:1013100717113.
  • Wilson F. (2000). The Logic and Methodology of Science and Pseudoscience (në anglisht). Canadian Scholars Press. ISBN 978-1-55130-175-4.
  • Bauer HH (2000). Science or Pseudoscience: Magnetic Healing, Psychic Phenomena, and Other Heterodoxies (në anglisht). University of Illinois Press. ISBN 978-0-252-02601-0.
  • Charpak G, Broch H (2004). Debunked: Esp, telekinesis, other pseudoscience (në frëngjisht). Përkthyer nga Holland BK. Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-7867-1  Originally published 2002 by Odile Jacob as Devenez sorciers, devenez savants{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Passhkrimi (lidhja)
  • Cioffi F (1998). Freud and the Question of Pseudoscience (në anglisht). Chicago and La Salle, Illinois: Open Court, division of Carus. fq. 314. ISBN 978-0-8126-9385-0.
  • Hansson SO (1996). "Defining pseudoscience". Philosophia Naturalis (në anglisht). 33: 169–176.
  • Pratkanis AR (korrik–gusht 1995). "How to Sell a Pseudoscience". Skeptical Inquirer (në anglisht). 19 (4): 19–25. Arkivuar nga origjinali më 11 dhjetor 2006. Marrë më 12 nëntor 2019.
  • Wolpert, Lewis (1994). The Unnatural Nature of Science (në anglisht). Harvard University Press. ISBN 978-0-6749-2981-4. First published 1992 by Faber & Faber, London.
  • Martin M (1994). "Pseudoscience, the paranormal, and science education". Science & Education (në anglisht). 3 (4): 1573–901. Bibcode:1994Sc&Ed...3..357M. doi:10.1007/BF00488452.
  • Derksen AA (1993). "The seven sins of pseudo-science". J Gen Phil Sci (në anglisht). 24: 17–42. doi:10.1007/BF00769513.
  • Gardner M (1990). Science – Good, Bad and Bogus (në anglisht). Prometheus Books. ISBN 978-0-87975-573-7.
  • Little, John (29 tetor 1981). "Review and useful overview of Gardner's book". New Scientist (në anglisht). 92 (1277): 320.[lidhje e vdekur]
  • Gardner M (1957). Fads and Fallacies in the Name of Science (në anglisht) (bot. 2nd, revised & expanded). Mineola, New York: Dover Publications. ISBN 978-0-486-20394-2. Originally published 1952 by G.P. Putnam's Sons, under the title In the Name of Science.
  • Gardner M (2000). Did Adam and Eve Have Navels?: Debunking Pseudoscience (në anglisht). New York: W. W. Norton & Company. ISBN 9780393322385.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Frietsch, Ute (7 prill 2015). "The boundaries of science / pseudoscience". European History Online (EGO) (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 15 prill 2017. Marrë më 15 prill 2017.
  2. ^ Andrews JP, Henry R (1796). History of Great Britain, from the death of Henry VIII to the accession of James VI of Scotland to the crown of England (në anglisht). Vëll. II. London: T. Cadell and W. Davies.
  3. ^ Bunge M (1983). "Demarcating science from pseudoscience". Fundamenta Scientiae (në anglisht). 3: 369–388.
  4. ^ Devilly GJ (qershor 2005). "Power therapies and possible threats to the science of psychology and psychiatry". The Australian and New Zealand Journal of Psychiatry (në anglisht). 39 (6): 437–45. doi:10.1080/j.1440-1614.2005.01601.x. PMID 15943644.
  5. ^ Gauch HG (2003). Scientific Method in Practice (në anglisht). Cambridge University Press. ISBN 9780521017084. LCCN 2002022271.
  6. ^ C.J. Efthimiou; R. Llewellyn (2006). "Is pseudoscience the solution to science literacy?" (në anglisht). arXiv:physics/0608061.
  7. ^ Ruscio, John (2002). Clear thinking with psychology : separating sense from nonsense (në anglisht). Belmont, CA: Brooks/Cole-Thomson Learning. ISBN 978-0-534-53659-6. OCLC 47013264.

Linqe të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Pseudoshkenca&oldid=2644687"