Jump to content

E drejta për arsim

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Right to education)

E drejta për arsim është njohur si një e drejtë njerëzore në një numër konventash ndërkombëtare, duke përfshirë këtu Konventën Ndërkombëtare për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore e cila e njeh të drejtën për arsim fillor falas, të detyrueshëm, nismëtar, për të gjithë, një detyrim për zhvillimin e arsimit të mesëm të arritshëm për të gjithë, veçanërisht nga nisma progresive e arsimit të mesëm falas, si dhe nga një detyrim për të zhvilluar një qasje të barabartë në arsimin e lartë. Sot, pothuajse 70 milion fëmijë në të gjithë botën janë të penguar të shkojnë në shkollë çdo ditë. [1] Që nga viti 2015, 164 shtete ishin palë nënshkruese të dokumentit në fjalë. [2]

Vështrim

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

E drejta për arsim përfshin gjithashtu një përgjegjësi për të siguruar arsim themelor (bazik) për individët që nuk kanë mbaruar arsimin fillor në shkolla ose kolegje. Përveç këtyre, qasja në dispozitat e arsimit ose e drejta në arsim përfshin detyrimet e nxënësve dhe studentëve për të shmangur diskriminimin në të gjitha nivelet e sistemit arsimor, për të vendosur standarde minimale të arsimit dhe për të përmirësuar cilësinë e arsimit.

Të drejtat e fëmijëve mbrohen gjerësisht nga një numër i madh instrumentesh ndërkombëtare dhe rajonale, që përfshijnë të drejtat e njeriut, të drejtën humanitare dhe ligjin për refugjatët. Fëmijët përfitojnë nga të drejtat që përfshihen në traktatet e përgjithshme. Përveç kësaj, një numër dokumentesh të veçanta janë hartuar për të siguruar mbrojtje të veçantë për fëmijët me aftësi të kufizuara dhe për të siguruar zhvillimin e shëndetshëm dhe pjesëmarrjen aktive të të rinjve në shoqëri.

Të drejtat e fëmijëve mbulojnë çdo aspekt të jetës së fëmijëve dhe adoleshentëve, të cilat mund të  kategorizohen  si më poshtë:

  • Të drejtat e mbijetesës: e drejta e jetesës dhe e drejta për të plotësuar nevojat bazë (për shembull, e drejta për një standard të kënaqshëm jetese, strehë, ushqim, trajtim mjekësor).
  • Të drejtat për zhvillim: të drejtat që aftësojnë fëmijët të zhvillojnë tërësisht potencialin e tyre (këtu përshihen: arsimimi, loja dhe argëtimi, veprimtaritë kulturore, shfrytëzimi i informacionit dhe liria e mendimit, ndërgjegjes dhe fesë).
  • Të drejtat e pjesëmarrjes: të drejtat që i mundësojnë fëmijët dhe adoleshentët të luajnë rolin e tyre në komunitet (për shembull, liria e shprehjes së opinionit, e drejta për të patur një zë në çështjet që lidhen me jetën e tyre, liria për t’u organizuar etj.)
  • Të drejtat e mbrojtjes: të drejtat që janë thelbësore për ruajtjen e fëmijëve dhe adoleshentëve nga të gjitha format e abuzimit, shpërfilljes dhe shfrytëzimit (për shembull, e drejta fëmijëve refugjatë për kujdes i veçantë dhe mbrojtja kundër përfshirjes së tyre në konfliktet e armatosura, si dhe të drejtat që lidhen me punën e fëmijëve, torturën dhe abuzimin me drogën).

Baza ligjore ndërkombëtare

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

E drejta për arsim reflektohet edhe në të drejtën ndërkombëtare në nenin 26 të Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut dhe nenet 13 dhe 14 të Konventës Ndërkombëtare për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore . [3]

Në nenin 26 thuhet:

"Të gjithë kanë të drejtë të arsimohen . Arsimi do të jetë falas, të paktën në fazat fillestare dhe themelore. Arsimi fillor do të jetë i detyrueshëm. Edukimi teknik dhe profesional do të vihen përgjithësisht në dispozicion dhe arsimi i lartë do të jetë njësoj i arritshëm për të gjithë në bazë të meritave. Edukimi do të drejtohet për zhvillimin e plotë të personalitetit njerëzor dhe forcimin e respektimit të të drejtave të njeriut dhe lirive themelore. Ai do të promovojë mirëkuptimin, tolerancën dhe miqësinë midis të gjitha kombeve, grupeve racore ose fetare, dhe do të vazhdojë më tej aktivitetet e Kombeve të Bashkuara për ruajtjen e paqes. Prindërit kanë një të drejtë paraprake të zgjedhin llojin e edukimit që do t'u jepet fëmijëve të tyre. " [4]

E drejta për arsim është riafirmuar edhe në Konventën e vitit 1960 të UNESCO kundër diskriminimit në arsim, Konventën e vitit 1981 për eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit ndaj grave, [5] Konventën e vitit 2006 për të drejtat e personave me aftësi të kufizuara, [6] dhe Kartën Afrikane për të Drejtat e Njeriut dhe të Popullit . [7]

Në Evropë Arkivuar 1 shkurt 2020 tek Wayback Machine, neni 2 i Protokollit të parë të 20 Marsit të vitit 1952 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut thotë se e drejta e arsimit njihet si e drejtë e njeriut dhe kuptohet se krijon një të drejtë në arsim. Sipas Konventës Ndërkombëtare për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore, e drejta për arsim përfshin të drejtën për arsim fillor falas, të detyrueshëm për të gjithë, një detyrim për të zhvilluar arsimin e mesëm të arritshëm për të gjithë në veçanti nga futja progresive e arsimit të mesëm falas, si dhe një detyrim për të zhvilluar një qasje të barabartë në arsimin e lartë në veçanti nga progresi i arsimit të lartë falas. E drejta për arsim përfshin gjithashtu një përgjegjësi për të siguruar arsim bazë për individët që nuk kanë mbaruar arsimin fillor. Përveç këtij aksesi në dispozitat e arsimit, e drejta për arsim përfshin edhe detyrimin për të eleminuar diskriminimin në të gjitha nivelet e sistemit arsimor, për të vendosur standarde minimale dhe për të përmirësuar cilësinë arsimore.

Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut në Strasburg ka zbatuar këtë normë për shembull në çështjen gjuhësore belge . [5] Neni 10 i Kartës Sociale Evropiane garanton të drejtën e arsimit profesional . [8]

Përkufizimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Arsimi përbëhet nga udhëzime zyrtare institucionale. Në përgjithësi, instrumentet ndërkombëtare përdorin termin në këtë kuptim dhe e drejta e arsimit, e mbrojtur nga instrumentet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, i referohet kryesisht arsimit në një kuptim të ngushtë. Konventa e UNESCO - e vitit 1960 kundër diskriminimit në arsim përcakton arsimin në nenin 1 (2) si: "të gjitha llojet dhe nivelet e arsimit, (përfshirë edhe) qasjen në arsim, standardin dhe cilësinë e arsimit dhe kushtet në të cilat jepet. " [9]

Në një kuptim më të gjerë, edukimi mund të përshkruaj "të gjitha aktivitetet me të cilat një grup njerëzor u transmeton pasardhësve të tij një sistem të njohurive dhe aftësive dhe një kod moral që i mundëson grupit të mbijetojë". [9] Në këtë kuptim edukimi i referohet transmetimit në një gjeneratë të mëvonshme të atyre aftësive të nevojshme për kryerjen e detyrave të jetës së përditshme, dhe tejkalimit të mëtejshëm të vlerave shoqërore, kulturore, shpirtërore dhe filozofike të komunitetit të veçantë. Kuptimi më i gjerë i arsimit është njohur në nenin 1 (a) të Rekomandimit të UNESCO - më 1974 në lidhje me Edukimin për Mirëkuptim Ndërkombëtar, Bashkëpunimin dhe Paqen dhe Edukimin në lidhje me të drejtat e njeriut dhe liritë themelore . [10]

"I gjithë procesi i jetës shoqërore, me anë të të cilit individët dhe grupet shoqërore mësojnë të zhvillohen me vetëdije dhe për përfitimin e komuniteteve kombëtare dhe ndërkombëtare, tërësinë e aftësive të tyre personale, qëndrimet, aftësitë dhe njohuritë." [9]

Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut ka përcaktuar arsimin në një kuptim të ngushtë si "mësimdhënie ose udhëzime ... në veçanti për transmetimin e njohurive dhe zhvillimin intelektual" dhe në një kuptim më të gjerë si "i gjithë procesi me të cilin, në çdo shoqëri, të rriturit përpiqen të transmetojnë bindjet e tyre, kulturën dhe vlerat e tjera tek të rinjtë ". [9]

Shih edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ "What is HRBAP? | Human Rights-based Approach to Programming | UNICEF". UNICEF (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2 tetor 2016. Marrë më 2016-09-28.
  2. ^ "UN Treaty Collection: International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights". UN. 3 janar 1976. Marrë më 21 nëntor 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Article 26, Universal Declaration of Human Rights
  4. ^ "Article 26". claiminghumanrights.org (në anglisht). Marrë më 2016-10-05.
  5. ^ a b A Human Rights-Based Approach to Education for All (PDF). UNESCO/UNICEF. 2007. fq. 7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Convention on the Rights of Persons with Disabilities, Article 24
  7. ^ "African Charter on Human and Peoples' Rights / Legal Instruments". achpr.org. Arkivuar nga origjinali më 19 korrik 2012. Marrë më 2016-01-12. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ European Social Charter, Article 10
  9. ^ a b c d Beiter, Klaus Dieter (2005). The Protection of the Right to Education by International Law. The Hague: Martinus Nijhoff. fq. 19. ISBN 90-04-14704-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Beiter, Klaus Dieter (2005). The Protection of the Right to Education by International Law. Martinus Nijhoff Publishers. fq. 226–227. ISBN 9789004147041. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=E_drejta_për_arsim&oldid=2722181"