Shiu acidik

Shiu acid është shiu ose çdo formë tjetër reshjesh që është jashtëzakonisht acid, që do të thotë se ka nivele të larta të joneve të hidrogjenit (pH i ulët). Shumica e ujit, duke përfshirë ujin e pijshëm, kanë një pH neutral që ekziston midis 6.5 dhe 8.5, por shiu acid ka një nivel pH më të ulët se ky dhe varion nga 4-5 mesatarisht. Sa më acid të jetë shiu acid, aq më i ulët është pH i tij. Shiu acid mund të ketë efekte të dëmshme mbi bimët, kafshët ujore dhe infrastrukturën. Shiu acid shkaktohet nga emetimet e dioksidit të squfurit dhe oksidit të azotit, të cilët reagojnë me molekulat e ujit në atmosferë për të prodhuar acide.

Shiu acid është treguar të ketë ndikime negative në pyje, ujëra të ëmbla, tokë, mikrobe, insekte dhe forma të jetës ujore. Në ekosisteme, shiu i vazhdueshëm acid zvogëlon qëndrueshmërinë e lëvores së pemëve, duke e bërë florën më të ndjeshme ndaj faktorëve stresues mjedisorë si thatësira, nxehtësia/ftohti dhe infektimi nga dëmtuesit. Shiu acid është gjithashtu i aftë të dëmtojë përbërjen e tokës duke e zhveshur atë nga lëndët ushqyese si kalciumi dhe magnezi, të cilët luajnë një rol në rritjen e bimëve dhe ruajtjen e tokës së shëndetshme. Për sa i përket infrastrukturës njerëzore, shiu acid gjithashtu shkakton që të zhvishet bojë, korrozioni i strukturave të çelikut si urat, dhe gërryerja e ndërtesave dhe statujave prej guri, si dhe ka ndikime në shëndetin e njeriut.

Disa qeveri, duke përfshirë ato në Evropë dhe Amerikën e Veriut, kanë bërë përpjekje që nga vitet 1970 për të reduktuar çlirimin e dioksidit të squfurit dhe oksidit të azotit në atmosferë nëpërmjet rregulloreve për ndotjen e ajrit. Këto përpjekje kanë pasur rezultate pozitive për shkak të kërkimeve të përhapura mbi shiun acid që filloi në vitet 1960 dhe informacionit të publikuar mbi efektet e tij të dëmshme. Burimi kryesor i squfurit dhe komponimeve të azotit që rezultojnë në shiun acid janë antropogjenë, por oksidet e azotit mund të prodhohen gjithashtu natyrshëm nga goditjet e rrufesë dhe dioksidi i squfurit prodhohet nga shpërthimet vullkanike.

Krijimi i shiut acidik

Për shkak të çlirimit të gazrave acidike në atmosferë edhe tretjes së tyre në pikat e shiut, ai pastaj bie në tokë i tillë, me përbërje acidike. Në gjendje normale shiu ka sasi të vogël të aciditetit. Kjo shkallë varet nga sasia e CO₂ të tretur në të, si edhe sasi të vogla të klorit. Sipas standardeve aciditeti duhet të jetë pH = 5.0. Para revolucionit industrial ka qenë 5-6, kurse tani është rritur. Acidi akrbonik formohet sipas reaksinit:

H₂O (l) + CO₂ (g)

H₂CO₃ (aq)

Më pas acidi karbonik mund të jonizohet në ujë duke formuar përqëndrime të ulta të joneve hidron dhe karbonat:

H₂O (l) + H₂CO₃ (aq)

HCO₃⁻ (aq) + H₃O⁺ (aq)

Depozitimet e acidit në mjedis mund të përfshijnë edhe acide të tjera përveç acidit H₂CO₃.

Historia

Efektet gërryese të ajrit të ndotur acidik të qyeteve të mëdha mbi bloqet e gurëve apo mermereve u vunë re që në shekullin XVII nga John Evelyn, i cili mbajti shënim kushtet e mjerueshme të koleksionit me statuja antike të Thomas Howard.^[1] Që prej revolucionit industrial, çlirimi i dioksidit të squfurit dhe oksidit të azotit në atmosferë është rritur.^[2]^[3] Në vitin 1852, Robert Angus Smith ishte i pari që shpjegoi lidhjen ndërmjet shiut acid dhe ndotjes atmosferike në Mançester, Angli.^[4]

Reaksionet kimike

Reaksionet e acideve sulfurike:

SO₂ + OH· → H₂SO₃

Krijimi i acidt sulfuror:

HOSO₂· + O₂ → HO₂· + SO₃

Krijimi i acidit sulfurik nga acidi sulfuror:

SO₃(g) + H₂O(l) → H₂SO₄(l)

Krijimi i acidit nitrik:

NO₂ + OH· → HNO₃

Hidroliza

Acidi sulfurik disosohet në ujë dhe ashtu si dioksid karboni, hidolizohet:

Ndotja e ajrit i referohet pranise se kimikateve ne atmosfere ne sasi dhe ne kohe zgjatje, gje e cila eshte e demshme per shendetin e njeriut dhe mjedisin.

SO₂ (g) + H₂O = SO₂ · H₂O

SO₂ · H₂O = H⁺+ HSO₃^-

HSO₃^- = H⁺ + SO₃^2-

Dëmet që shkaton shiu acid

Për shkak të lirimit të gazrave acidike në atmosferë dhe tretjes së tyre në pikat e shiut, ai pastaj bie në tokë i tillë, me përbërje acide. Ky shi është mjaft i dëmshëm për bimët, objektet tjera dhe për shëndetin e njeriut.

Në gjende normale shiu ka sasi të vogël të acidit. Kjo shkallë varet nga sasia e CO2 të tretur në të, si edhe sasi të vogla të klorit. Sipas standardeve aciditeti duhet të jetë pH = 5.0. Para revolucionit industrial ka qenë 5-6, kurse tani është rritur. Shiu acid dëmton edhe ujin duke i shkaktuar vdekje peshqve dhe gjallesave të tjera. Pasojë e formimit të shirave acidik janë okidet e azotit dhe oksidet e sulfurit. Këto okside dëmtojnë organet e frymëmarrjes. Gjatë reshjeve atmosferike oksidet e sulfurit reagojnë me ujin duke formuar acide përkatëse, si acidin sulfurik dhe acidin sulfuror. Këto reshje quhen të reshura acidike, të cilat janë shkatërrueset më të mëdha të fasadave të ndërtesave, shtatoreve, por në veçanti të botës bimore.

H₂O (l) + CO₂ (g) → H₂CO₃ (aq)

2H₂O (l) + H₂CO₃ (aq) → CO₃^2- (aq) + 2H₃O⁺(aq)

Shiko edhe

Lidhje të jashtme

(shqip) Broshurë mbi shiun acid e përshtatur për programin mësimor
(anglisht) Raporti i Programit Kombëtar Amerikan të Vlerësimit të Shiut Acid – raport me 98-faqe i kongresit të mbajtur në vitin 2005
(anglisht) Lidhje me materiale edukative mbi shiun acid Arkivuar 27 shtator 2013 tek Wayback Machine

Referime

^ E. S. de Beer, ed. The Diary of John Evelyn, III, 1955 (19 September 1667) p. 495.
^ Glossary, United States: NASA Earth Observatory, acid rain, arkivuar nga origjinali më 13 dhjetor 2011, marrë më 2013-02-15 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Weathers, K. C. and G. E. Likens. 2006. Acid rain. pp. 1549–1561. In: W. N. Rom (ed.). Environmental and Occupational Medicine. Lippincott-Raven Publ., Philadelphia. Fourth Edition.
^ Seinfeld, John H.; Pandis, Spyros N (1998). Atmospheric Chemistry and Physics — From Air Pollution to Climate Change. John Wiley and Sons, Inc. ISBN 978-0-471-17816-3

[1] E. S. de Beer, ed. The Diary of John Evelyn, III, 1955 (19 September 1667) p. 495.

[NASA_Glossary-2] Glossary, United States: NASA Earth Observatory, acid rain, arkivuar nga origjinali më 13 dhjetor 2011, marrë më 2013-02-15 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[3] Weathers, K. C. and G. E. Likens. 2006. Acid rain. pp. 1549–1561. In: W. N. Rom (ed.). Environmental and Occupational Medicine. Lippincott-Raven Publ., Philadelphia. Fourth Edition.

[Seinfeld_1998-4] Seinfeld, John H.; Pandis, Spyros N (1998). Atmospheric Chemistry and Physics — From Air Pollution to Climate Change. John Wiley and Sons, Inc. ISBN 978-0-471-17816-3

[1]

[2]

[3]

[4]