Shihni burimin për Shkenca ekonomike

{{Fjala}}{{redirect|Ekonomiksi (Shkenca Ekonomike)}}{{Shiko gjithashtu|Ekonomia}}{{Dritarja e Ekonomikut}}

'''Ekonomiksi''' <ref>{{cite web |url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/economics |title=Economics |website=Oxford Living Dictionaries |publisher=Oxford University Press |access-date=18 prill 2020 |archive-date=15 shkurt 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170215031046/https://en.oxforddictionaries.com/definition/economics |url-status=dead }}</ref><ref>"[[mwod:economics|Economics]]". ''Merriam-Webster''.</ref><ref>[https://www.oed.com/start;jsessionid=84278C7DAC02F3F05D62117483D3B7DC?authRejection=true&url=%2Fview%2FEntry%2F270555 economics] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200412200521/https://www.oed.com/start;jsessionid%3D84278C7DAC02F3F05D62117483D3B7DC%3FauthRejection%3Dtrue%26url%3D/view/Entry/270555 |date=12 prill 2020 }} ''[[Oxford English Dictionary]]'' (3rd ed.).Oxford University Press. Shtator 2005.</ref> është [[Shkencat shoqërore|shkencë shoqërore]] që studion [[Prodhimi (ekonomi)|prodhimin]], [[Shpërndarja (ekonomi)|shpërndarjen]] dhe [[Konsumi (ekonomi)|konsumimin]] e [[Mallrat dhe shërbimet|mallrave dhe shërbimeve]].<ref>
{{cite book  | last1 = Krugman  | first1 = Paul  | author-link = Paul Krugman  | last2 = Wells  | first2= Robin  | title = Economics  | url = https://archive.org/details/economics0000paul_edi3rd  | publisher =Worth Publishers  | edition =3rd  | date =2012  | page = [https://archive.org/details/economics0000paul_edi3rd/page/2 2]  | isbn =978-1464128738  }}
</ref>

Ekonomiksi përqendrohet në sjelljen dhe bashkëveprimet e [[Agjenti (ekonomi)|agjentëve ekonomikë]] dhe mënyrën sesi funksionojnë ekonomitë. [[Mikroekonomia]] analizon elementet themelore në ekonomi, përfshirë agjentët individualë dhe [[Tregu|tregjet]], bashkëveprimet e tyre dhe rezultatet e ndërveprimeve. Agjentë individualë mund të përfshijnë, për shembull, shtëpitë, firmat, blerësit dhe shitësit. [[Makroekonomia]] analizon tërë ekonominë (domethënë prodhimin e grumbulluar, konsumin, kursimin dhe investimin) dhe çështjet që prekin atë, përfshirë papunësinë e burimeve (punës, kapitalit dhe tokës), [[Inflacioni|inflacionin]], [[Rritja ekonomike|rritjen ekonomike]] dhe politikat publike që adresojnë këto çështje (monetare, fiskale, dhe politika të tjera). 

Dallime të tjera të gjera në ekonomi përfshijnë ato midis [[Ekonomia pozitive|ekonomisë pozitive]], duke përshkruar "çfarë është" dhe [[Ekonomia normative|ekonominë normative]], duke mbrojtur "çfarë duhet të jetë"; midis teorisë ekonomike dhe [[Ekonomia e aplikuar|ekonomisë së aplikuar]]; midis [[Teoria e zgjedhjes racionale|ekonomisë racionale]] dhe të [[Ekonomia e sjelljes|sjelljes]]; dhe midis [[Ekonomia kryesore|ekonomisë kryesore]] dhe [[Ekonomia heterodokse|ekonomisë heterodokse]].<ref>{{cite book |editor-first1=Andrew |editor-last1=Caplin |editor-first2=Andrew |editor-last2=Schotter |title=The Foundations of Positive and Normative Economics: A Handbook |publisher=Oxford University Press |date=2008 |isbn=978-0-19-532831-8 |url=https://books.google.com/books?id=k2d8SFFyeNEC&pg=PP1}}</ref>

Analiza ekonomike mund të aplikohet në të gjithë shoqërinë, në [[Pasuria e paluajtshme|pasuri të paluajtshme]], <ref>{{Cite journal|last=Annamoradnejad|first=Rahimberdi|last2=Safarrad|first2=Taher|last3=Annamoradnejad|first3=Issa|last4=Habibi|first4=Jafar|date=2019|title=Using Web Mining in the Analysis of Housing Prices: A Case study of Tehran|journal=2019 5th International Conference on Web Research (ICWR)|location=Tehran, Iran|publisher=IEEE|pages=55–60|doi=10.1109/ICWR.2019.8765250|isbn=9781728114316}}</ref> [[Ekonomia e biznesit|biznes]],<ref>{{Cite book|title=Applied regression analysis for business and economics|url=https://archive.org/details/appliedregressio0000diel|last=Dielman|first=Terry E.|date=2001|publisher=Duxbury/Thomson Learning|isbn=0534379559|oclc=44118027}}</ref> [[Ekonomia financiare|financa]], [[Ekonomia shëndetsore|kujdes shëndetësor]],<ref>{{Cite journal|last=Tarricone|first=Rosanna|date=2006|title=Cost-of-illness analysis|journal=Health Policy|language=en|volume=77|issue=1|pages=51–63|doi=10.1016/j.healthpol.2005.07.016|pmid=16139925}}</ref> dhe qeveria.<ref>{{Cite book|title=FISCAL TIERS : the economics of multi-level government.|last=King|first=David|date=2018|publisher=Routledge|isbn=978-1138648135|oclc=1020440881}}</ref>  Analiza ekonomike nganjëherë zbatohet edhe për lëndë të ndryshme si krimi, [[Ekonomia e arsimit|arsimi]], <ref>{{cite web |publisher=[[The World Bank]] |date=2007 |url=http://go.worldbank.org/78EK1G87M0 |title=Economics of Education }}{{Lidhje e vdekur}}</ref>  [[Ekonomia familjare|familja]], [[Ligji dhe Ekonomia|ligji]], [[Public choice|politika]], [[Ekonomia e fesë|feja]],<ref>{{cite journal |author-link=Laurence R. Iannaccone |last=Iannaccone |first=Laurence R. |date=shtator 1998 |title=Introduction to the Economics of Religion |journal=Journal of Economic Literature |volume=36 |issue=3 |pp=[https://edisciplinas.usp.br/pluginfile.php/262957/mod_resource/content/2/Iannaccone%20-%20Economics%20of%20Religion.pdf 1465–1495.]}}</ref> [[Ekonomia institucionale|institucionet shoqërore,]] [[Ekonomia e luftës|lufta]],<ref>{{cite book |author-link=William D. Nordhaus |last=Nordhaus |first=William D. |date=2002 |chapter=The Economic Consequences of a War with Iraq |title=War with Iraq: Costs, Consequences, and Alternatives |chapter-url=http://nordhaus.econ.yale.edu/AAAS_War_Iraq_2.pdf |pp=51–85 |isbn=978-0-87724-036-5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070202005510/http://nordhaus.econ.yale.edu/AAAS_War_Iraq_2.pdf |archive-date=2 shkurt 2007 |publisher=American Academy of Arts and Sciences |location=Cambridge, Massachusetts |access-date=21 tetor 2007}}</ref> [[Ekonomia e shkencës|shkenca]],<ref>{{Cite encyclopedia |first=Arthur M., Jr. |last=Diamond |date=2008 |website=[[The New Palgrave Dictionary of Economics]] |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |doi=10.1057/9780230226203.1491 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_E000222|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=328–334 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Science, economics of }}</ref> dhe [[Ekonomia e gjelbër|mjedisi]].<ref>{{cite report |title=Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication |publisher=United Nations Environment Programme |date=2011 |url=https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/126GER_synthesis_en.pdf}}</ref>

== Termi dhe përcaktimet e tij të ndryshme ==

Disiplina u riemërua në fund të shekullit të 19-të, kryesisht për shkak të [[Alfred Marshall]], nga "[[ekonomia politike]]" në "ekonomiks" si një term më i shkurtër për "shkencën ekonomike". Në atë kohë, ajo u bë më e hapur për ta menduar më rigorozisht dhe bëri përdorimin e shtuar të matematikës, e cila ndihmoi mbështetjen e përpjekjeve për ta pranuar atë si shkencë dhe si një disiplinë të veçantë jashtë shkencës politike dhe shkencave të tjera shoqërore.{{efn|The term ''economics'' is derived from ''economic science'', and the word ''economic'' is perhaps shortened from ''economical'' or derived from the French word ''économique'' or directly from the Latin word ''oeconomicus'' "of domestic economy". This in turn comes from the [[Ancient Greek]] {{lang|grc|οἰκονομικός}} (''oikonomikos''), "practiced in the management of a household or family" and therefore "frugal, thrifty", which in turn comes from {{lang|grc|[[wikt:οἰκονομία|οἰκονομία]]}} (''oikonomia'') "household management" which in turn comes from {{lang|grc|[[wikt:οἶκος|οἶκος]]}} (''{{lang|grc-Latn|oikos}}'' "house") and {{lang|grc|[[wikt:νόμος|νόμος]]}} (''{{lang|grc-Latn|nomos}}'', "custom" or "law").<ref name="etymology">{{cite web |last=Harper |first=Douglas |authorlink=Douglas Harper |title=Online Etymology Dictionary&nbsp;– Economy |date=shkurt 2007 |url=http://www.etymonline.com/index.php?term=economic |accessdate=27 tetor 2007}}</ref>}}<ref name="Free2010">{{cite book|editor-last=Free|editor-first=Rhona C. |title=21st Century Economics: A Reference Handbook |url=https://books.google.com/books?id=hRFadIRMaMsC&pg=PA8 |volume=Volume 1 |year=2010 |publisher=SAGE Publications |isbn=978-1-4129-6142-4 |page=8}}</ref><ref name="MarshallMarshall1888">{{cite book |last1=Marshall |first1=Alfred |authorlink1=Alfred Marshall |last2=Marshall |first2=Mary Paley |authorlink2=Mary Paley Marshall |title=The Economics of Industry |url=https://archive.org/details/economicsindust00marsgoog |year=1888 |publisher=Macmillan |page=[https://archive.org/details/economicsindust00marsgoog/page/n22 2]|orig-year=1879}}</ref><ref name="Jevons1879">{{cite book |last=Jevons |first=William Stanley |authorlink=William Stanley Jevons |title=The Theory of Political Economy |url=https://archive.org/details/theorypolitical00jevogoog |edition=second |year=1879 |publisher=Macmillan and Co |page=XIV}}</ref>

Ekzistojnë një larmi [[Përkufizimet e ekonomiksit|përkufizimesh moderne të ekonomiksit]]; disa pasqyrojnë pikëpamje evoluuese të temës ose pikëpamje të ndryshme midis ekonomistëve.<ref name="Backhouse">{{cite encyclopedia |author-link1=Roger E. Backhouse |last1=Backhouse |first1=Roger E. |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=720–722 |first2=Steven |last2=Medema |date=2008 |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_E000291 |doi=10.1057/9780230226203.0442|isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Economics, definition of }}</ref><ref name="BackhouseMedema2009">{{cite journal |last1=Backhouse |first1=Roger E. |first2=Steven |last2=Medema |date=dimër 2009 |title=Retrospectives: On the Definition of Economics |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-economic-perspectives_winter-2009_23_1/page/221 |journal=[[Journal of Economic Perspectives]] |volume=23 |issue=1 |pages=221–233 |jstor=27648302 |doi=10.1257/jep.23.1.221}}</ref> Filozofi skocez [[Adam Smith]] (1776) përcaktoi atë që u quajt asokohe [[ekonomia politike]] si "një hetim mbi natyrën dhe shkaqet e pasurisë së kombeve", në veçanti si:

{{quote|text=një degë e shkencës së një burrë shteti ose ligjvënësi [me objektivat e dyfishtë të sigurimit] të një të ardhure ose pasurie të bollshme për njerëzit ... [dhe] për të furnizuar shtetin ose federaten me të ardhura për shërbimet publike.<ref name="Groenwegen">{{cite book |last=Smith |first=Adam |author-link=Adam Smith |date=1776 |title=An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations|title-link=An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations }} and Book IV, as quoted in {{cite encyclopedia |first=Peter |last=Groenwegen |date=2008 |pages=476–480 |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume  |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_P000114 |doi=10.1057/9780230226203.1300 |chapter=Political Economy |isbn=978-0-333-78676-5 }}</ref>}}

[[Jean-Baptiste Say]] (1803), duke dalluar temën nga përdorimet e saj të politikës publike, e përkufizon atë si shkenca e prodhimit, shpërndarjes dhe konsumit të [[Pasuria|pasurisë]].<ref name="Say1803">{{cite book|last=Say|first=Jean Baptiste|authorlink=Jean-Baptiste Say|title=A Treatise on Political Economy|year=1803|publisher=Grigg and Elliot|title-link=Say's Political Economy}}</ref> Në anën [[Satira|satirike]], [[Thomas Carlyle]] (1849) shënoi "[[shkenca e turpshme]]" si [[Epiteti|epitet]] për [[Ekonomia klasike|ekonominë klasike]], në këtë kontekst, i lidhur zakonisht me analizën pesimiste të [[Tomas Robert Maltus|Maltus]] (1798).<ref name="Dismal">• {{cite magazine |last=Carlyle |first=Thomas |author-link=Thomas Carlyle |date=1849 |title=Occasional Discourse on the Negro Question |magazine=[[Fraser's Magazine]] |title-link=Occasional Discourse on the Negro Question }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book |last=Malthus |first=Thomas Robert |author-link=Thomas Robert Malthus |date=1798 |title=An Essay on the Principle of Population |publisher=J. Johnson |location=London|title-link=An Essay on the Principle of Population }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |last=Persky |first=Joseph |date=vjeshtë 1990 |title=Retrospectives: A Dismal Romantic |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-economic-perspectives_fall-1990_4_4/page/165 |journal=Journal of Economic Perspectives |volume=4 |issue=4 |pages=165–172 |jstor=1942728 |doi=10.1257/jep.4.4.165}}</ref> [[John Stuart Mill]] (1844) e përcakton temën në një kontekst shoqëror si:

{{quote|text=Shkenca e cila gjurmon ligjet e tilla të fenomeneve të shoqërisë, të cilat rrjedhin nga operacionet e kombinuara të njerëzimit për prodhimin e pasurisë, për aq sa ato dukuri nuk modifikohen nga ndjekja e ndonjë objekti tjetër.<ref>{{cite book|last=Mill|first=John Stuart|authorlink=John Stuart Mill|title=Essays on Some Unsettled Questions of Political Economy|chapter-url=https://books.google.com/books?id=4TxQqkP40fYC&pg=PA99|year=2007|publisher=Cosimo|isbn=978-1-60206-978-7|chapter=On the Definition of Political Economy; and on the Method of Investigation Proper to It|orig-year=1844}}</ref>}}

[[Alfred Marshall]] jep një përkufizim ende të cituar gjerësisht në librin e tij shkollor [[Parimet e Ekonomisë (Marshall)|''Parimet e Ekonomisë'']] (1890) që shtrihet analiza përtej [[Pasuria|pasurisë]] dhe nga [[shoqëria]] në nivelin [[Mikroekonomia|mikroekonomik]]:

{{quote|text=Ekonomia është një studim i njeriut në biznesin e zakonshëm të jetës. Pyet se si i fiton të ardhurat e tij dhe si i përdor ato. Kështu, është nga njëra anë studimi i pasurisë dhe nga ana tjetër dhe më e rëndësishmja pjesë e studimit të njeriut.<ref>{{cite book|last=Marshall|first=Alfred|authorlink=Alfred Marshall|title=Principles of Economics|url=https://archive.org/details/principlesecono00marsgoog|year=1890|publisher=Macmillan and Company|pages=[https://archive.org/details/principlesecono00marsgoog/page/n196 1]–2}}</ref>}}

[[Lionel Robbins]] (1932) zhvilloi implikime të asaj që është cilësuar "[n] doshta([p]erhaps) përcaktimit aktual më të pranuar të subjektit":<ref name="BackhouseMedema2009"/>

{{quote |text=Ekonomia është një shkencë që studion sjelljen njerëzore si një marrëdhënie midis skajeve dhe mjeteve të pakta që kanë përdorime alternative.<ref>{{cite book|last=Robbins|first=Lionel|title=An Essay on the Nature and Significance of Economic Science|url=https://books.google.com/books?id=nySoIkOgWQ4C&pg=PA15|year=2007|orig-year=1932|publisher=Ludwig von Mises Institute|isbn=978-1-61016-039-1|page=15}}</ref>}}

Robbins e përshkruan përkufizimin si jo klasifikues në "zgjedhjen e disa llojeve të sjelljes", por më tepër analitike në "fokusin e vëmendjes" në një aspekt të veçantë të sjelljes, formën e imponuar nga ndikimi i [[Pamjaftueshmëria|pamjaftueshmërisë]].{{sfnp|Robbins|2007|p=16}} Ai pohoi se ekonomistët e mëparshëm zakonisht kanë përqendruar studimet e tyre në analizën e pasurisë: si krijohet pasuria (prodhimi), shpërndahet dhe konsumohet; dhe si mund të rritet pasuria.{{sfnp|Robbins|2007|pp=4–7}} Por ai tha që ekonomia mund të përdoret për të studiuar gjëra të tjera, siç është lufta, që janë jashtë fokusit të saj të zakonshëm. Kjo për shkak se lufta ka si qëllim ta fitojë atë (si një '''fund''' të kërkuar), gjeneron si kosto ashtu edhe '''përfitime'''; dhe, burimet (jeta e njeriut dhe kostot e tjera) përdoren për të arritur qëllimin. Nëse lufta nuk është e fitueshme ose nëse kostot e pritshme i tejkalojnë përfitimet, '''aktorët''' vendosës (duke supozuar se janë racionalë) nuk mund të shkojnë kurrë në luftë (një '''vendim'''), por të eksplorojnë alternativa të tjera. Ne nuk mund ta përcaktojmë ekonominë si shkenca që studion pasurinë, luftën, krimin, arsimin dhe çdo analizë tjetër ekonomike në terren mund të aplikohet; por, si shkencë që studion një aspekt të veçantë të përbashkët të secilit prej atyre lëndëve (të gjithë ata përdorin burime të pakta për të arritur një fund të kërkuar).

Disa komente të mëpasshme kritikuan përkufizimin si tepër të gjerë në dështimin për të kufizuar çështjen e saj në analizën e tregjeve. Sidoqoftë, nga vitet 1960, komente të tilla zvogëloheshin si teoria ekonomike e maksimizimit të sjelljes dhe modelimi me [[Teoria e zgjedhjes racionale|zgjedhje racionale]] zgjeruan fushën e subjektit në fushat e trajtuara më parë në fusha të tjera.<ref name="Backhouse2009Stigler">• {{cite journal |last1=Backhouse |first1=Roger E. |first2=Steven G. |last2=Medema |date=tetor 2009 |title=Defining Economics: The Long Road to Acceptance of the Robbins Definition |journal=Economica |volume=76 |issue=s1 |pages=805–820 |doi=10.1111/j.1468-0335.2009.00789.x}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |author-link=George J. Stigler |last=Stigler |first=George J. |date=1984 |title=Economics—The Imperial Science? |journal=Scandinavian Journal of Economics |volume=86 |issue=3 |pages=301–313 |jstor=3439864|doi=10.2307/3439864 }}</ref> Ekzistojnë edhe kritika të tjera, të tilla si mungesa që nuk llogariten për [[Makroekonomia|makroekonominë]] e papunësisë së lartë.<ref>{{cite encyclopedia |author-link=Mark Blaug |last=Blaug |first=Mark |date=15 shtator 2017 |title=Economics |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/topic/economics }}</ref>

[[Gary Becker]], një kontribues në zgjerimin e ekonomisë në fusha të reja, përshkruan qasjen që favorizon si "kombinimin e supozimeve të sjelljes maksimizuese, [[Preferenca (ekonomi)|preferencave]] të qëndrueshme dhe [[Ekuilibri ekonomik|ekuilibrit të tregut]], të përdorura pa mëshirë dhe pa lëvizje".<ref>{{cite book|last=Becker|first=Gary S.|title=The Economic Approach to Human Behavior|url=https://books.google.com/books?id=iwEOFKSKbMgC&pg=PA5|year=1976|publisher=University of Chicago Press|isbn=978-0-226-04112-4|page=5}}</ref> Një koment e karakterizon vërejtjen si duke e bërë ekonominë një qasje dhe jo një temë, por me specifikë të madhe sa i përket "procesit të zgjedhjes dhe llojit të bashkëveprimit shoqëror që përfshin [analizimi i tillë". " I njëjti burim shqyrton një sërë përkufizimesh të përfshira në parimet e librave shkollorë të ekonomisë dhe përfundon se mungesa e marrëveshjes nuk ka nevojë të ndikojë në lëndën që trajtojnë tekstet. Në mesin e ekonomistëve në përgjithësi, argumenton se një përkufizim i veçantë i paraqitur mund të pasqyrojë drejtimin drejt të cilit autori beson se ekonomia po zhvillohet, ose duhet të evoluojë.<ref name=BackhouseMedema2009/>

== Historia ==
Ekonomiksi datoton nga qytetërimet e hershme [[Mesopotamia|Mesopotamiane]], [[Greqia e lashtë|Greke]], [[Roma e lashtë|Romake]], [[Historia e Indisë|Nënkontinenti Indian]], [[Kina|qytetërimet kineze]], [[Perandoria Akeemenid|persiane]] dhe [[Bota arabe|arabe]]. Parimet ekonomike ndodhin në të gjithë shkrimet e poetit [[Boeotia|bootian]] [[Hesiodi|Hesiod]] dhe disa historianë ekonomikë e kanë përshkruar vetë Hesiodin si "ekonomistin e parë".<ref>• {{cite book|last=Rothbard|first=Murray N.|authorlink=Murray N. Rothbard|title=Economic Thought Before Adam Smith: Austrian Perspective on the History of Economic Thought|volume=I|publisher=Edward Elgar Publishing|date=1995|page=8|isbn=978-0-945466-48-2|url=https://books.google.com/books?id=MCcWhLmRo-cC&pg=PA8}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book|last=Gordan|first=Barry J.|title=Economic analysis before Adam Smith: Hesiod to Lessius|publisher=MacMillan|date=1975|page=3|isbn=978-1-349-02116-1|doi=10.1007/978-1-349-02116-1|url=https://books.google.com/books?id=YReyCwAAQBAJ&pg=PA3}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book|last=Brockway|first=George P.|title=The End of Economic Man: An Introduction to Humanistic Economics|edition=fourth|date=2001|page=128|isbn=978-0-393-05039-4|url=https://books.google.com/?id=i8ZhZFqUl7kC}}</ref> Shkrimtarë të tjerë të shquar nga [[Antikiteti klasik|Antikiteti]] deri në [[Rilindja|Rilindje]] përfshijnë [[Aristoteli|Aristotelin]], [[Ksenofoni|Ksenofonin]], [[Çanakya|Chanakya]] (i njohur edhe si Kautilya), [[Qin Shi Huang]], [[Tomas Akuinas|Tomas Aquinas]], dhe [[Ibn Halduni|Ibn Khaldun]]. [[Joseph Schumpeter]] e përshkroi Aquinas si "më të afërt se çdo grup tjetër për të qenë" themeluesit "të ekonomisë shkencore" sa i përket monedhës, interesit dhe [[Ekonomia monetare|teorisë së vlerës]] brenda një perspektive të [[Ligji natyror|ligjit natyror]].<ref>{{cite book |last=Schumpeter |first=Joseph A. |date=1954 |title=History of Economic Analysis |publisher=Routledge |pp=97–115 |isbn=978-0-415-10888-1 |url=https://books.google.com/books?id=pl4DABZfGREC&pg=PA97}}</ref>

[[File:Lorrain.seaport.jpg|thumb|upright=1.15|Një pikturë e vitit 1638 e një porti francez gjatë kulmit të [[Merkantilizmi|merkantilizmit]].|alt=A seaport with a ship arriving]]

Dy grupe, të cilët më vonë u quajtën "merkantilistë" dhe "fiziokratë", ndikuan në mënyrë më të drejtpërdrejtë në zhvillimin e mëvonshëm të temës. Të dy grupet u shoqëruan me ngritjen e [[Nacionalizmi ekonomik|nacionalizmit ekonomik]] dhe kapitalizmit modern në Evropë. [[Merkantilizmi]] ishte një doktrinë ekonomike që lulëzoi nga shekulli XVI-XVI në një literaturë pjellorie, qoftë të tregtarëve apo shtetarëve. Ai vlerësoi se pasuria e një kombi varej nga akumulimi i saj prej ari dhe argjendi. Kombet pa akses në miniera mund të siguronin ar dhe argjend nga tregtia vetëm duke shitur mallra jashtë vendit dhe duke kufizuar importet e tjera nga ari dhe argjendi. Doktrina bëri thirrje për importimin e lëndëve të para të lira që do të përdoren në prodhimin e mallrave, të cilat mund të eksportohen, dhe rregullimi shtetëror të vendos tarifa mbrojtëse për mallrat e prodhuara të huaja dhe të ndalojë prodhimin në koloni.<ref>• {{cite encyclopedia |title=Mercantilism |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |date=26 gusht 2016 |url=https://www.britannica.com/topic/mercantilism}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{harvp|Blaug|2017|page=343}}</ref>

Fiziokratët, një grup mendimtarësh dhe shkrimtarësh francezë të shekullit të 18-të, zhvilluan idenë e ekonomisë si një [[Fluksi rrethor i të ardhurave|qarkullim rrethor]] i të ardhurave dhe prodhimeve. Fiziokratët besonin se vetëm prodhimi bujqësor gjeneronte një tepricë të qartë të kostos, kështu që bujqësia ishte baza e gjithë pasurisë. Kështu, ata kundërshtuan politikën merkantiliste të promovimit të prodhimit dhe tregtisë në kurriz të bujqësisë, përfshirë tarifat e importit. Fiziokratët mbrojtën zëvendësimin e mbledhjes së taksave administrative me kosto të kushtueshme me një taksë të vetme mbi të ardhurat e pronarëve të tokave. Në reagim kundër rregullave të tregtisë së tregtisë së gjerë, fiziokratët mbrojtën një politikë të [[laissez-faire]], e cila bëri thirrje për ndërhyrje minimale të qeverisë në ekonomi.<ref>• {{cite encyclopedia |title=Physiocrat|encyclopedia=Encyclopædia Britannica |date=7 mars 2014 |url=https://www.britannica.com/topic/physiocrat}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book|last=Blaug|first=Mark|title=Economic Theory in Retrospect|url=https://books.google.com/books?id=4nd6alor2goC&pg=PA24|edition=fifth|year=1997|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-57701-4|pages=24–29, 82–84}}</ref>

[[Adam Smith]] (1723–1790) ishte një teoricien i hershëm ekonomik.<ref>{{cite book|last=Hunt|first=E. K.|title=History of Economic Thought: A Critical Perspective|url=https://books.google.com/books?id=duYaugxYHdIC&pg=PA36|year=2002|publisher=M.E. Sharpe|isbn=978-0-7656-0606-8|page=36}}</ref> Smith ishte ashpër kritik ndaj mercantilistëve, por e përshkroi sistemin fiziokratik "me të gjitha papërsosmëritë e tij" si "ndoshta përafrimin më të pastër me të vërtetën që është botuar akoma" mbi këtë temë.<ref>{{cite book|last=Skousen|first=Mark|title=The Making of Modern Economics: The Lives and Ideas of the Great Thinkers|url=https://archive.org/details/makingo_sko_2001_00_5649|url-access=registration|year=2001|publisher=M.E. Sharpe|isbn=978-0-7656-0479-8|page=[https://archive.org/details/makingo_sko_2001_00_5649/page/36 36]}}</ref>

=== Ekonomia klasike politike ===
[[File:AdamSmith.jpg|thumb|upright|Botimi i [[Pasuria e kombeve|Pasurisë së Kombeve]] të [[Adam Smith]] në 1776 konsiderohet të jetë zyrtarizimi i parë i mendimit ekonomik|alt=Picture of Adam Smith facing to the right]]

Botimi i [[Pasuria e kombeve|Pasurisë së Kombeve]] të Adam Smithit në 1776, është përshkruar si "lindja efektive e ekonomisë si një disiplinë e veçantë".{{sfnp|Blaug|2017|p=343}} Libri identifikoi tokën, fuqinë punëtore dhe kapitalin si tre faktorët e prodhimit dhe kontribuesit kryesorë të pasurisë së një kombi, siç dallohet nga ideja fiziokratike se vetëm bujqësia ishte produktive.

Smith diskuton përfitimet e mundshme të specializimit përmes [[Ndarja e punës|ndarjes së punës]], duke përfshirë rritjen e produktivitetit të punës dhe fitimet nga tregtia, qoftë midis qytetit dhe vendit apo nëpër vendet.<ref>{{cite web |author-link=Alan Deardorff |last=Deardorff |first=Alan V. |date=2016 |title=Division of labor |website=Deardorffs' Glossary of International Economics |publisher=University of Michigan |url=http://www-personal.umich.edu/~alandear/glossary/d.html#DivisionOfLabor}}</ref> "Teorema" e tij se "ndarja e punës është e kufizuar nga shtrirja e tregut" është përshkruar si "thelbi i një [[Teoria e firmës|teorie të funksioneve të firmës]] dhe [[Organizimi industrial|industrisë]]" dhe një "parim themelor i organizimit ekonomik".<ref>{{cite journal |author-link=George J. Stigler |last=Stigler |first=George J. |date=qershor 1951 |title=The Division of Labor Is Limited by the Extent of the Market |journal=Journal of Political Economy |volume=59 |issue=3 |pages=185–193 |jstor=1826433 |url=https://www.sfu.ca/~allen/stigler.pdf |doi=10.1086/257075}}</ref> Smithit i është atribuar gjithashtu "propozimi më i rëndësishëm material në të gjithë ekonominë" dhe themeli i [[Alokimi i burimeve|teorisë së shpërndarjes së burimeve]] - që, nën [[Konkurrenca|konkurrencë]], pronarët e burimeve (të punës, tokës dhe kapitalit) kërkojnë përdorimet e tyre më fitimprurëse, duke rezultuar në një shkallë të barabartë të kthimit për të gjitha përdorimet në një [[Ekuilibri ekonomik|ekuilibër]] (rregulluar për dallimet e dukshme që vijnë nga faktorë të tillë si trajnimi dhe papunësia).<ref>{{cite journal |last=Stigler |first=George J. |date=dhjetor 1976 |title=The Successes and Failures of Professor Smith |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-political-economy_1976-12_84_6/page/1199 |journal=Journal of Political Economy |volume=84 |issue=6 |pages=1199–1213 |jstor=1831274 |doi=10.1086/260508}} Also published as {{cite report |title=The Successes and Failures of Professor Smith |work=Selected Papers, No. 50 |url=http://testwww.chicagobooth.edu/research/selectedpapers/sp50c.pdf |publisher=Graduate School of Business, University of Chicago |accessdate=12 prill 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130828110840/http://testwww.chicagobooth.edu/research/selectedpapers/sp50c.pdf |archivedate=28 gusht 2013 |url-status=dead }}</ref>

Në një argument që përfshin "një nga pasazhet më të famshme në të gjitha ekonomitë",{{sfnp|Samuelson|Nordhaus|2004|p=30|loc=ch. 2, "Markets and Government in a Modern Economy", The Invisible Hand}} Smith përfaqëson çdo individ duke u përpjekur të përdorë çdo kapital që ata mund të komandojnë për avantazhin e tyre, jo atë të shoqërisë,{{efn|"Capital" in Smith's usage includes [[fixed capital]] and [[circulating capital]]. The latter includes wages and labour maintenance, money, and inputs from land, mines, and fisheries associated with production.<ref>{{cite book |last=Smith |first=Adam |title=The Wealth of Nations |date=1776 |publisher=W. Strahan and T. Cadell Publishers |at=Bk. II: ch. 1, 2, and 5|title-link=The Wealth of Nations }}</ref>}} dhe për hir të fitimit, i cili është i domosdoshëm në një farë mase për punësimin e kapitalit në industrinë e vendit, dhe i lidhur pozitivisht me vlerën e produktit.{{sfnp|Smith|1776|loc=Bk. IV: Of Systems of political Œconomy, ch. II, "Of Restraints upon the Importation from Foreign Countries of such Goods as can be Produced at Home", IV.2.3 para. 3–5 and 8–9}} Në këtë:

{{quote|Ai në përgjithësi, me të vërtetë, as nuk synon të promovojë interesin publik, dhe as nuk e di se sa po e promovon atë. Duke parapëlqyer mbështetjen e vendit për atë të industrisë së huaj, ai synon vetëm sigurinë e tij; dhe duke e drejtuar atë industri në atë mënyrë që prodhimi i saj mund të jetë me vlerën më të madhe, ai synon vetëm përfitimin e tij, dhe ai është në këtë, si në shumë raste të tjera, i udhëhequr nga një dorë e padukshme për të promovuar një fund i cili nuk ishte pjesë e qëllimit të tij. As nuk është gjithmonë më keq për shoqërinë që nuk ishte pjesë e saj. Duke ndjekur interesin e tij, ai shpesh e promovon atë të shoqërisë në mënyrë më efektive sesa kur me të vërtetë ka ndërmend ta promovojë atë.{{sfnp|Smith|1776|loc=Bk. IV: Of Systems of political Œconomy, ch. II, "Of Restraints upon the Importation from Foreign Countries of such Goods as can be Produced at Home", para. 9}} }}

[[Tomas Robert Maltus|Thomas Robert Maltus]] (1798) përdori konceptin e [[Kthimi i zvogëluar|zvogëlimit të kthimeve]] për të shpjeguar standardet e ulëta të jetesës. [[Popullsia në Botë|Popullsia njerëzore]], argumentoi ai, priret të rritet gjeometrikisht, duke tejkaluar prodhimin e ushqimit, i cili u rrit në mënyrë aritmetike. Forca e një popullsie në rritje të shpejtë kundër një sasie të kufizuar të tokës nënkupton zvogëlimin e kthimit në punë. Rezultati, pohoi ai, ishte paga kronike e ulët, gjë që pengoi standardin e jetesës për shumicën e popullatës të ngrihej mbi nivelin e jetesës. Ekonomisti [[Julian Simon|Julian Lincoln Simon]] ka kritikuar përfundimet e Malthus.<ref>{{cite book|last=Simon|first=Julian Lincoln|title=The Ultimate Resource|year=1981|publisher=Princeton University Press|title-link=The Ultimate Resource}}; and {{cite book|last=Simon|first=Julian Lincoln|title=The Ultimate Resource 2|url=https://books.google.com/books?id=wVyDwYqq5fMC&pg=PP1|year=1996|publisher=Princeton University Press|isbn=978-0-691-00381-8}}</ref>

Ndërsa Adam Smith theksoi prodhimin e të ardhurave, [[David Ricardo]] (1817) u përqëndrua në shpërndarjen e të ardhurave midis pronarëve të tokave, punëtorëve dhe kapitalistëve. Ricardo pa një konflikt të qenësishëm midis pronarëve të tokave nga njëra anë dhe punës dhe kapitalit nga ana tjetër. Ai mendoi se rritja e popullsisë dhe kapitalit, duke shtypur një furnizim fiks të tokës, shton qiratë dhe mban paga dhe fitime. Ricardo ishte i pari që tregoi dhe provoi parimin e [[Avantazhi krahasues|avantazhit krahasues]], sipas të cilit secili vend duhet të specializohet në prodhimin dhe eksportimin e mallrave në atë që ai ka një kosto relative më të ulët të prodhimit, përkundrazi duke u mbështetur vetëm në prodhimin e vet. Ka qene cilësuar si një "shpjegim themelor analitik" për përfitime nga tregtia. 

Duke ardhur në fund të traditës klasike, John Stuart Mill (1848) u nda nga shoqëria me ekonomistët klasikë të mëparshëm mbi pashmangshmërinë e shpërndarjes së të ardhurave të prodhuara nga sistemi i tregut. Mill theksoi një ndryshim të veçantë midis dy roleve të tregut: shpërndarja e burimeve dhe shpërndarja e të ardhurave. Tregu mund të jetë efikas në shpërndarjen e burimeve, por jo në shpërndarjen e të ardhurave, shkroi ai, duke e bërë të nevojshme që shoqëria të ndërhyjë.<ref>{{cite book |last=Mill |first=John Stuart |date=1848 |title=Principles of Political Economy |publisher=John W. Parker Publisher|title-link=Principles of Political Economy }}</ref>

Teoria e vlerës ishte e rëndësishme në teorinë klasike. Smith shkroi se "çmimi i vërtetë i çdo sendi ... është mundimi dhe telashet e blerjes së tij". Smith pohoi që, me qira dhe fitim, kostot e tjera përveç pagave hyjnë edhe në çmimin e një malli.{{sfnp|Smith|1776|loc=Bk. 1, Ch. 5, 6}} Ekonomistë të tjerë klasikë prezantuan ndryshime mbi Smithin, të quajtur "[[teoria e vlerës së punës]]". Ekonomia klasike u përqëndrua në tendencën e çdo ekonomie të tregut për t'u vendosur në një gjendje të palëvizshme përfundimtare të përbërë nga një stok i vazhdueshëm i pasurisë fizike (kapitali) dhe një madhësi e vazhdueshme e popullsisë.

=== Marksizmi ===
[[File:Karl Marx 001.jpg|upright|right|thumb|Shkolla Marksiste e mendimit ekonomik vjen nga puna e ekonomistit gjerman [[Karl Marx]].|alt=Photograph of Karl Marx facing the viewer]]

Ekonomia Marksiste (më vonë, ''Marksiane'') rrjedh nga ekonomia klasike dhe ajo rrjedh nga puna e [[Karl Marx|Karl Marksit]]. Vëllimi i parë i veprës madhore të Marksit, ''[[Das Kapital]]'', u botua në gjermanisht në 1867. Në të, Marksi u përqendrua në [[Teoria e vlerës së punës|teorinë e punës së vlerës]] dhe [[Vlera e tepërt|teorinë e vlerës së tepërt]], e cila, besonte ai, shpjegoi shfrytëzimin e punës nga kapitali.<ref name="Roemer">• {{cite encyclopedia |author-link=John Roemer |last=Roemer |first=J.E. |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman  |p=383 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001420 |doi=10.1057/9780230226203.3052|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Marxian value analysis }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |author-link=Ernest Mandel |last=Mandel |first=Ernest |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |pp=372, 376 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001419 |doi=10.1057/9780230226203.3051|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Marx, Karl Heinrich (1818–1883) }}</ref> Teoria e vlerës së punës vlerësoi se vlera e një malli të shkëmbyer përcaktohej nga puna që hyri në prodhimin e saj dhe teoria e vlerës së tepërt tregonte se si punëtorët paguanin vetëm një pjesë të vlerës që kishin krijuar puna e tyre.<ref name="THOMAS FULLER">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/09/18/world/asia/18laos.html |work=The New York Times|first=Thomas |last=Fuller|title=Communism and Capitalism Are Mixing in Laos|date=17 shtator 2009}}</ref>

=== Ekonomia neoklasike ===
Në fillimet e saj si shkencë shoqërore, '''ekonomia''' u përkufizua dhe u diskutua gjerësisht si studimi i prodhimit, shpërndarjes dhe konsumit të pasurisë nga Jean-Baptiste Say në ''Traktatin e tij mbi Ekonominë Politike ose, Prodhimin, Shpërndarjen dhe Konsumimin e Pasurisë'' ( 1803). Këto tre artikuj konsiderohen nga shkenca vetëm në lidhje me rritjen ose zvogëlimin e pasurisë, dhe jo në lidhje me proceset e tyre të ekzekutimit.{{efn|"This science indicates the cases in which commerce is truly productive, where whatever is gained by one is lost by another, and where it is profitable to all; it also teaches us to appreciate its several processes, but simply in their results, at which it stops. Besides this knowledge, the merchant must also understand the processes of his art. He must be acquainted with the commodities in which he deals, their qualities and defects, the countries from which they are derived, their markets, the means of their transportation, the values to be given for them in exchange, and the method of keeping accounts. The same remark is applicable to the agriculturist, to the manufacturer, and to the practical man of business; to acquire a thorough knowledge of the causes and consequences of each phenomenon, the study of political economy is essentially necessary to them all; and to become expert in his particular pursuit, each one must add thereto a knowledge of its processes." {{harv|Say|1803|page=XVI}} }} Përkufizimi i Say ka mbizotëruar deri në kohën tonë, i shpëtuar duke zëvendësuar fjalën "pasuri" për "mallra dhe shërbime" që do të thotë se pasuria mund të përfshijë edhe objekte jo materiale. Njëqind e tridhjetë vjet më vonë, [[Lionel Robbins]] vuri re se ky përkufizim nuk mjaftonte më,{{efn|"And when we submit the definition in question to this test, it is seen to possess deficiencies which, so far from being marginal and subsidiary, amount to nothing less than a complete failure to exhibit either the scope or the significance of the most central generalisations of all."{{harv|Robbins|2007|p=5}} }} sepse shumë ekonomistë po bënin hyrje teorike dhe filozofike në fusha të tjera të veprimtarisë njerëzore. Në [[Një ese mbi natyrën dhe rëndësinë e shkencës ekonomike|esenë e tij mbi natyrën dhe rëndësinë e shkencës ekonomike]], ai propozoi një përkufizim të ekonomisë si një studim të një aspekti të veçantë të sjelljes njerëzore, ai që bie nën ndikimin e mungesës,{{efn|"The conception we have adopted may be described as analytical. It does not attempt to pick out certain kinds of behaviour, but focuses attention on a particular aspect of behaviour, the form imposed by the influence of scarcity. {{harv|Robbins|2007|p=17}} }} që i detyron njerëzit të zgjedhin, të ndajnë burime të pakta për qëllimet konkurruese dhe të ekonomizojnë (duke kërkuar mirëqenien më të madhe duke shmangur harxhimin e burimeve të pakta). Për Robbins, pamjaftueshmëria u zgjidh, dhe përkufizimi i tij na lejon të shpallim, me një ndërgjegje të lehtë, ekonomi arsimore, ekonomi të sigurisë, ekonominë e shëndetit, ekonominë e luftës dhe natyrisht, prodhimin, shpërndarjen dhe ekonominë e konsumit si subjekte të vlefshme të shkencës ekonomike. "Duke cituar Robbins:" Ekonomia është shkenca që studion sjelljen njerëzore si një marrëdhënie midis skajeve dhe mjeteve të pakta që kanë përdorime alternative ".{{sfnp|Robbins|2007|p=16}} Pasi e diskutuam atë për dekada, përkufizimi i Robbins u pranua gjerësisht nga ekonomistët rrjedhë, dhe ajo i hapi rrugë librave shkollorë aktualë.<ref>{{cite conference |title=Defining Economics: the Long Road to Acceptance of the Robbins Definition |first1=Roger E. |last1=Backhouse |first2=Steven G. |last2=Medema |work=Lionel Robbins's essay on the Nature and Significance of Economic Science, 75th anniversary conference proceedings |date=10 dhjetor 2007 |pp=209–230 |url=http://darp.lse.ac.uk/papersdb/LionelRobbinsConferenceProveedingsVolume.pdf#page=213  |accessdate=18 prill 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304060656/http://darp.lse.ac.uk/papersdb/LionelRobbinsConferenceProveedingsVolume.pdf#page=213 |archivedate=4 mars 2016 |url-status=dead }} also published in {{cite journal |title=Defining Economics: The Long Road to Acceptance of the Robbins Definition |journal=Economica |date=tetor 2009 |volume=76 |issue=Supplement 1 |pages=805–820 |jstor=40268907 |doi=10.1111/j.1468-0335.2009.00789.x|last1=Backhouse |first1=Roger E |last2=Medema |first2=Steve G }}</ref> Megjithëse është larg njëzëri, shumica e ekonomistëve kryesorë do të pranonin një version të përcaktimit të Robbins, edhe pse shumë prej tyre kanë ngritur kundërshtime serioze për qëllimin dhe metodën e ekonomisë, që burojnë nga ky përkufizim.{{sfnp|Backhouse|Medema|2007|page=223|ps=: "There remained division over whether economics was defined by a method or a subject matter but both sides in that debate could increasingly accept some version of the Robbins definition."}} Për shkak të mungesës së një konsensusi të fortë, dhe se prodhimi, shpërndarja dhe konsumi i mallrave dhe shërbimeve është fusha kryesore e studimit të ekonomisë, përkufizimi i vjetër ende qëndron në shumë <nowiki>''lagje''</nowiki>.

Një organ i teorisë më vonë u quajt "ekonomi neoklasike" ose "[[Margjinalizmi|margjinalizëm]]" i formuar nga rreth vitit 1870 deri në vitin 1910. Termi "ekonomi" u popullarizua nga ekonomistë të tillë neoklasikë si [[Alfred Marshall]] si një sinonim konciz për "shkencën ekonomike" dhe një zëvendësim i mëparshëm "[[Ekonomia politike"|Ekonomi politike"]].<ref name="MarshallMarshall1888"/><ref name="Jevons1879"/> Kjo korrespondonte me ndikimin në temën e metodave matematikore të përdorura në [[Shkencat natyrore|shkencat natyrore.]]<ref name="Clark">{{cite book |last=Clark |first=Barry |title=Political Economy: A Comparative Approach |url=https://books.google.com/books?id=3wpiDzS45PsC&pg=PP1 |edition=second |year=1998 |publisher=Praeger |isbn=978-0-275-95869-5}}</ref>

Ekonomia neoklasike sistematizoi [[Furnizimi dhe kërkesa|furnizimin dhe kërkesën]] si përcaktues të përbashkët të çmimit dhe sasisë në ekuilibrin e tregut, duke ndikuar si në shpërndarjen e prodhimit ashtu edhe në shpërndarjen e të ardhurave. Ajo u shpërnda me [[Teoria e punës së vlerës|teorinë e punës së vlerës]] së trashëguar nga ekonomia klasike në favor të një teorie [[Shërbimi margjinal|marxhinale të shërbimeve]] mbi vlerën e kërkesës dhe një teori më të përgjithshme të kostove në anën e ofertës.<ref>{{cite encyclopedia |last=Campos |first=Antonietta |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |volume=III |p=320 |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001393 |doi=10.1057/9780230226203.3031|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Marginalist economics }}</ref> Në shekullin e 20-të, teoricienët neoklasikë u larguan nga një nocion i mëparshëm duke sugjeruar se mjeti i përgjithshëm për një shoqëri mund të matet në favor të [[Shërbimi i zakonshëm|shërbimeve rendore]], gjë që hipotezon thjesht marrëdhënie të bazuara në sjellje ndërmjet personave.<ref name="Hicks"/><ref>{{cite encyclopedia |first=R.D. Collison |last=Black |date=2008 |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_U000047 |doi=10.1057/9780230226203.1781|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=577–581 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Utility }}</ref>

Në [[Mikroekonomia|mikroekonomi]], ekonomia neoklasike paraqet stimuj dhe kosto pasi luan një rol të përhapur në formimin e [[Vendimmarrja|vendimmarrjes]]. Një shembull i menjëhershëm i kësaj është [[Zgjedhja e konsumatorit|teoria e konsumatorit]] të kërkesës individuale, e cila izolon se si çmimet (si kostot) dhe të ardhurat ndikojnë në sasinë e kërkuar.<ref name="Hicks"/> Në [[Makroekonomia|makroekonomi]] ajo pasqyrohet në një sintezë neoklasike të hershme dhe të qëndrueshme me makroekonominë Keynesiane.<ref name="Blanchard2008"/><ref name="Hicks">{{cite journal |author-link=John Hicks |last=Hicks |first=J.R. |date=prill 1937 |title=Mr. Keynes and the "Classics": A Suggested Interpretation |journal=Econometrica |volume=5 |issue=2 |pages=147–159 |jstor=1907242 |doi=10.2307/1907242 }}</ref>

Ekonomia neoklasike herë pas here referohet si ''ekonomi orodokse'' qoftë nga kritikët apo simpatizuesit e saj. Ekonomia moderne e kryesore bazohet në ekonominë neoklasike, por me shumë përsosje që plotësojnë ose përgjithësojnë analizat e mëparshme, të tilla si [[ekonometria]], [[Teoria e lojës|teoria e lojërave]], analiza e [[Dështimi i tregut|dështimit të tregut]] dhe [[konkurrenca e papërsosur]], dhe [[Ekonomia neoklasike|modeli neoklasik]] i [[Rritja ekonomike|rritjes ekonomike]] për të analizuar variablat afatgjatë që ndikojnë në të [[Masat e të ardhurave dhe prodhimit kombëtar|ardhurat kombëtare]] .

Ekonomia neoklasike studion sjelljen e [[Individi|individëve]], [[Familja|familjeve]] dhe [[Organizata|organizatave]] (të quajtura aktorë ekonomikë, lojtar ose agjentë), kur ata menaxhojnë ose përdorin burime të pakta, të cilat kanë përdorime alternative, për të arritur qëllimet e dëshiruara. Agjentët supozohet se veprojnë në mënyrë racionale, kanë pamje të shumëfishta të dëshirueshme, burime të kufizuara për të marrë këto qëllime, një grup preferencash të qëndrueshme, një objektiv të përgjithshëm udhëzues të përgjithshëm dhe aftësinë për të bërë një zgjedhje. Ekziston një problem ekonomik, i nënshtrohet studimit nga shkenca ekonomike, kur një [[Teoria e vendimit|vendim]] (zgjedhje) merret nga një ose më shumë lojtarë kontrollues të burimeve për të arritur rezultatin më të mirë të mundshëm në kushte të kufizuara raciale. Me fjalë të tjera, agjentët e kontrollit të burimeve maksimizojnë vlerën në varësi të kufizimeve të imponuara nga informacionet që kanë agjentët, kufizimet e tyre njohëse dhe kohën e caktuar që duhet të marrin dhe ekzekutojnë një vendim. Shkencat ekonomike përqendrohen në veprimtaritë e agjentëve ekonomikë që përbëjnë shoqërinë.<ref>{{cite journal |first=Leigh |last=Tesfatsion |title=Agent-Based Computational Economics: Growing Economies from the Bottom Up |journal=[[Artificial Life (journal)|Artificial Life]] |date=dimër 2002 |volume=8 |issue=1 |pages=55–82 |url=http://www2.econ.iastate.edu/tesfatsi/acealife.pdf |pmid=12020421 |doi=10.1162/106454602753694765|citeseerx=10.1.1.194.4605 }}</ref> Ata janë në qendër të analizës ekonomike.{{efn|See [[Agent-based computational economics]]}}

Një qasje për të kuptuar këto procese, përmes studimit të sjelljes së agjentëve nën mungesë, mund të shkojë si më poshtë:

Ndërveprimi i vazhdueshëm (shkëmbimi ose tregtia) i bërë nga aktorët ekonomikë në të gjitha tregjet përcakton çmimet për të gjitha mallrat dhe shërbimet të cilat, nga ana tjetër, bëjnë të mundur menaxhimin racional të burimeve të pakta. Në të njëjtën kohë, vendimet (zgjedhjet) e bëra nga të njëjtët aktorë, ndërsa ata janë duke ndjekur interesin e tyre, përcaktojnë nivelin e prodhimit, konsumin, kursimet dhe investimet, në një ekonomi, si dhe shpërblimin ( shpërndarja) e paguar për pronarët e punës (në formën e pagave), kapitalit (në formën e fitimeve) dhe tokës (në formën e qirasë).{{efn|Interest payments are considered a form of rent on credit money.}} Çdo periudhë, sikur të ishin në një sistem gjigant reagimesh, lojtarët ekonomikë ndikojnë në proceset e çmimeve dhe ekonominë, dhe nga ana e tyre janë të ndikuar prej tyre derisa të arrihet një gjendje e qëndrueshme (ekuilibri) e të gjithë ndryshoreve të përfshira ose të arrihet deri në një goditje të jashtme sistemi drejt një pike ekuilibri të ri. Për shkak të veprimeve autonome të agjentëve ndërveprues racional, ekonomia është një sistem kompleks adaptues. {{efn|See [[Complex adaptive system]] and [[Dynamic network analysis]]}}

=== Ekonomia Keynesiane ===
[[File:WhiteandKeynes.jpg|right|thumb|upright|alt=John Maynard Keynes greeting Harry Dexter White, then a senior official in the U.S. Treasury Department|[[John Maynard Keynes]] (djathtas), ishte një teoricien kryesor në ekonomi.]]

Ekonomia Keynesiane rrjedh nga [[John Maynard Keynes]], në veçanti libri i tij ''[[Teoria e Përgjithshme e Punësimit, Interesit dhe Parave|Teoria e përgjithshme e punësimit, interesit dhe parasë]]'' (1936), i cili filloi në [[Makroekonomia|makroekonominë]] bashkëkohore si një fushë të veçantë.<ref>• {{cite book |last=Keynes |first=John Maynard |title=The General Theory of Employment, Interest and Money |publisher= Macmillan|year=1936 |location=London |isbn=978-1-57392-139-8 |title-link=The General Theory of Employment, Interest and Money }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{harvp|Blaug|2017|p=347}}</ref> Libri u përqëndrua në përcaktuesit e të ardhurave kombëtare në periudhën afatshkurtër, kur çmimet janë relativisht jo fleksibël. Keynes u përpoq të shpjegojë në detaje të gjera teorike pse papunësia e lartë e tregut të punës mund të mos korrigjohet për shkak të "[[Kërkesa efektive|kërkesës efektive]]" të ulët dhe pse edhe fleksibiliteti i çmimeve dhe politika monetare mund të jenë të paarritshme. Termi "revolucionar" është përdorur në libër në ndikimin e tij në analizën ekonomike.<ref>• {{cite encyclopedia |last=Tarshis |first=L. |author-link=Lorie Tarshis |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=III |pp=47–50 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001226 |doi=10.1057/9780230226203.2888|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Keynesian Revolution }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{harvp|Samuelson|Nordhaus|2004|p=5}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{harvp|Blaug|2017|p=346}}</ref>

Ekonomia Keynesiane ka dy pasardhës. [[Ekonomia post-Keynesiane]] gjithashtu përqendrohet në ngurtësitë makroekonomike dhe proceset e rregullimit. Hulumtimi mbi themelet mikro për modelet e tyre përfaqësohet si i bazuar në praktikat e jetës reale sesa modelet e thjeshta optimizuese. Në përgjithësi shoqërohet me [[Universiteti i Kembrixhit|Universitetin e Kembrixhit]] dhe punën e [[Joan Robinson]].<ref>{{cite encyclopedia |last=Harcourt |first=G.C. |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=III |pp=47–50 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001728 |doi=10.1057/9780230226203.3307|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Post-Keynesian economics |url=http://www.e-elgar.com/shop/isbn/9781852788018 }}</ref>

[[Ekonomia e Keynesiane e Re]] shoqërohet gjithashtu me zhvillimet në modën Kejnesiane. Brenda këtij grupi studiuesit priren të ndajnë me ekonomistë të tjerë theksin në modele që përdorin baza mikro dhe sjellje optimale, por me një përqendrim më të ngushtë në temat standarde Keynesiane, siç janë çmimi dhe ngurtësia e pagave. Këto zakonisht bëhen si tipare endogjene të modeleve, në vend se të supozohen thjesht si në ato më të vjetra të stilit Keynesian.

=== Shkolla e Ekonomisë së Çikagos ===
Shkolla e Ekonomisë së Chicikagos është më e njohur për avokatinë e saj të lirë dhe idetë [[Monetarizmi|monetariste]]. Sipas [[Milton Friedman]] dhe monetaristëve, ekonomitë e tregut janë në thelb të qëndrueshme nëse oferta e parave nuk zgjerohet ose kontraktohet. [[Ben Bernanke]], ish Kryetari i Rezervës Federale, është ndër ekonomistët që sot pranojnë përgjithësisht analizën e Friedman për shkaqet e [[Depresioni i madh|Depresionit të Madh]].<ref name="fed">{{cite web|url=http://www.federalreserve.gov/BOARDDOCS/SPEECHES/2002/20021108/default.htm|title=Remarks by Governor Ben S. Bernanke |publisher=The Federal Reserve Board|date=8 nëntor 2002|first=Ben |last=Bernanke}}</ref>

Milton Friedman në mënyrë efektive mori shumë nga parimet themelore të përcaktuara nga Adam Smith dhe ekonomistët klasikë dhe i modernizoi ato. Një shembull i kësaj është artikulli i tij në numrin e 13 shtatorit 1970 të ''Revistës The New York Times'', në të cilin ai pretendon se përgjegjësia sociale e biznesit duhet të jetë "të përdorë burimet e saj dhe të angazhohet në aktivitete të krijuara për të rritur fitimet e saj ... ( përmes) konkurrencës së hapur dhe të lirë pa mashtrim. "<ref>{{cite news |last=Friedman |first=Milton |title=The Social Responsibility of Business is to Increase its Profits |work=[[The New York Times Magazine]] |date=13 shtator 1970 |url=https://www.nytimes.com/1970/09/13/archives/a-friedman-doctrine-the-social-responsibility-of-business-is-to.html}}</ref>

=== Shkollat dhe qasjet e tjera ===
Shkollat e tjera të njohura ose tendencat e mendimit që i referohen një stili të veçantë të ekonomisë që praktikohet dhe shpërndahet nga grupe të përcaktuara mirë të akademikëve që janë bërë të njohura në të gjithë botën, përfshijnë [[Shkolla Austriake|Shkollën Austriake]], [[Shkolla e Freiburgut|Shkollën e Freiburgut]], [[Shkolla e Lozanës|Shkollën e Lozanës]], [[Ekonomia post-Keynesiane|post-Keynesiane]] dhe [[Shkolla e Stokholmit (ekonomi)|shkollën e Stokholmit]]. Ekonomia bashkëkohore e rrjedhës kryesore ndahet nganjëherë në qasjen e Ujit të Kripur të atyre universiteteve përgjatë brigjeve Lindore dhe Perëndimore të SH.B.A.-së, dhe qasjes shkollë të Ujërave të ëmbla, ose agoikagos.

Brenda makroekonomisë ka, në rend të përgjithshëm paraqitjen e tyre në letërsi; [[ekonomia klasike]], [[Ekonomia Keynesiane|ekonomia Keynesian]], sinteza neoklasike, ekonomia post-Keynesian, monetarizmi, ekonomia e re klasike dhe ekonomia nga ana e furnizimit. Zhvillimet alternative përfshijnë ekonominë ekologjike, ekonominë kushtetuese, ekonominë institucionale, ekonominë evolucionare, teorinë e varësisë, ekonominë strukturaliste, teorinë e sistemeve botërore, ekonofizikën, ekonominë feministe dhe ekonominë biofizike.<ref>{{cite new |first=Nathanial |last=Greenwolde |date=23 tetor 2009 |title=New School of Thought Brings Energy to 'the Dismal Science' |work=[[The New York Times]]  |url=https://www.nytimes.com/gwire/2009/10/23/23greenwire-new-school-of-thought-brings-energy-to-the-dis-63367.html}}</ref>

== Sistemet ekonomike ==
{{Main|Sistemi ekonomik}}

Sistemet ekonomike janë [[Kodet e klasifikimit JEL|dega]] e ekonomisë që studion metodat dhe [[Institucioni|institucionet]] me të cilat shoqëritë përcaktojnë pronësinë, drejtimin dhe shpërndarjen e burimeve ekonomike. Një sistem ekonomik i një shoqërie është njësia e analizës.

Ndër sistemet bashkëkohore në skajet e ndryshme të spektrit organizativ janë [[Ekonomia e planifikuar|sistemet socialiste]] dhe [[Kapitalizmi|sistemet kapitaliste]], në të cilat prodhimi më i madh ndodh përkatësisht nga ndërmarrjet shtetërore dhe private. Në mes janë [[Ekonomia e përzier|ekonomitë e përziera]]. Një element i përbashkët është bashkëveprimi i ndikimeve ekonomike dhe politike, i përshkruar gjerësisht si [[Ekonomia politike|ekonomi politike]]. ''[[Sistemet ekonomike krahasuese]]'' studjojnë performancën dhe sjelljen relative të ekonomive ose sistemeve të ndryshme.<ref>{{cite encyclopedia |author-link=Robert L. Heilbroner |last=Heilbroner |first=Robert L. |first2=Peter J. |last2=Boettke |date=2007 |title=Economic Systems |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/topic/economic-system |archive-url=https://web.archive.org/web/20080426234153/http://www.britannica.com/ebc/article-9363397 |archive-date=26 prill 2008 |url-status=live |url-access=subscription }}</ref>

Banka e Eksportit-Import në SHBA përcakton një shtet marksist-leninist si një [[Ekonomia e planifikuar|ekonomi të planifikuar]] në mënyrë qendrore.<ref name="THOMAS FULLER" /> Tani ata janë të rrallë; shembuj ende mund të shihen në [[Ekonomia e Kubës|Kubë]], [[Ekonomia e Koresë së Veriut|Korenë e Veriut]] dhe [[Ekonomia e Laos|Laos]].<ref>{{cite book |last=Van Brabant |first= Jozef M. |title=The Planned Economies and International Economic Organizations |publisher=Cambridge University Press |date=1991 |page=16 |isbn=978-0-521-38350-9 |url=https://books.google.com/books?id=athraIc1UjYC&pg=PA16}}</ref>

== Teoria ==

Teoria kryesore e ekonomisë mbështetet në një model prioritar ekonomik sasior, i cili përdor një sërë konceptesh. Teoria në mënyrë tipike vazhdon me një supozim të [[ceteris paribus]], që nënkupton mbajtjen e variablave të vazhdueshme shpjeguese përveç atyre në shqyrtim. Kur krijoni teori, qëllimi është të gjeni ato që janë të paktën po aq të thjeshta në kërkesat e informacionit, më të sakta në parashikime dhe më të frytshme në gjenerimin e hulumtimeve shtesë sesa teoritë e mëparshme.<ref>{{cite book |last=Friedman |first=Milton |date=1953 |chapter=[[Essays in Positive Economics#The Methodology of Positive Economics|The Methodology of Positive Economics]] |title=Essays in Positive Economics |url=https://archive.org/details/essaysinpositive00frie |publisher=University of Chicago Press |p=[https://archive.org/details/essaysinpositive00frie/page/10 10] }}</ref> Ndërsa teoria [[Ekonomia neoklasike|ekonomike neoklasike]] përbën njëkohësisht kornizën teorike ose ortodokse teorike, si dhe [[Teoria e ekuilibrit të përgjithshëm|metodologjike]], teoria ekonomike gjithashtu mund të marrë formën e [[Shkollat e mendimit ekonomik|shkollave të tjera të mendimit]] siç janë në teoritë [[Ekonomia heterodokse|ekonomike heterodokse]].

Në [[Mikroekonomia|mikroekonomi]], konceptet kryesore përfshijnë [[Oferta dhe Kerkesa|ofertën dhe kërkesën]], [[Margjinalizmi|margjinalizmin]], [[Teoria e zgjedhjes racionale|teorinë e zgjedhjes racionale]], [[Kostoja e mundësive|koston e mundësive]], [[kufizimet e buxhetit]], shërbimin dhe [[Teoria e firmës|teorinë e firmës]].<ref>• {{cite encyclopedia |last=Boland |first=Lawrence A. |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=III |pp=455–458 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001456 |doi=10.1057/9780230226203.3083|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Methodology }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |title=Consensus and Dissension among Economists: An Empirical Inquiry |url=https://archive.org/details/sim_american-economic-review_1984-12_74_5/page/986 |last1=Frey |first1=Bruno S. |last2=Pommerehne |first2=Werner W. |last3=Schneider |first3=Friedrich |last4=Gilbert |first4=Guy |journal=[[The American Economic Review]] |issn=0002-8282 |volume=74 |issue=5 |date=dhjetor 1984 |pages=986–994 |jstor=557 }}</ref> Modelet e hershme [[Makroekonomia|makroekonomike]] u përqëndruan në modelimin e marrëdhënieve midis variablave agregate, por ndërsa marrëdhëniet dukeshin të ndryshonin me kalimin e kohës makroekonomistët, përfshirë [[Ekonomia e re Keynesiane|Kejnesianët e rinj]], riformuluan modelet e tyre në [[Mikrofunksionet|mikrofonimet]].<ref name="Dixon2008"/>

Konceptet e lartpërmendura mikroekonomike luajnë një pjesë të madhe në modelet makroekonomike - për shembull, në [[Ekonomia monetare|teorinë monetare]], [[teoria e sasisë së parasë]] parashikon që rritet në shkallën e rritjes së ofertës së parasë rrit [[Inflacioni|inflacionin]], dhe inflacioni supozohet se ndikohet nga [[pritjet racionale]]. Në [[Ekonomia e zhvillimit|ekonominë e zhvillimit]], rritja më e ngadaltë në vendet e zhvilluara është parashikuar ndonjëherë për shkak të kthimit margjinal në rënie të investimeve dhe kapitalit, dhe kjo është vërejtur në [[Katër Tigrat Aziatikë]]. Ndonjëherë një hipotezë ekonomike është vetëm [[Ekonomia cilsore|cilësore]], jo sasiore.<ref>{{cite encyclopedia |last=Quirk |first=James |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=IV |pp=1–3 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001811 |doi=10.1057/9780230226203.3369|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Qualitative economics }}</ref>

Ekspozimet e arsyetimit ekonomik shpesh përdorin grafikë dy-dimensionale për të ilustruar marrëdhëniet teorike. Në një nivel më të lartë të gjeneralitetit, Traktatet e [[Paul A. Samuelson|Paul Samuelson]] [[Themelet e analizës ekonomike|Themelet e Analizës Ekonomike]] (1947) përdorën metoda matematikore përtej grafikëve për të përfaqësuar teorinë, veçanërisht për sa i përket maksimizimit të marrëdhënieve të sjelljes së agjentëve që arrinin në ekuilibër. Libri u përqendrua në ekzaminimin e klasës së deklaratave të quajtura teorema me kuptim operacional në ekonomi, të cilat janë [[teorema]] që mund të refuzohen në mënyrë të imagjinueshme nga të dhënat empirike.<ref name="Foundations">{{cite book |title=Foundations of Economic Analysis, Enlarged Edition |last=Samuelson |first=Paul A. |authorlink=Paul Samuelson |origyear=1947 |year=1983 |page=[https://archive.org/details/foundationsofeco0000samu/page/4 4] |publisher=Harvard University Press |location=Boston |isbn=978-0-674-31301-9 |title-link=Foundations of Economic Analysis }}</ref>

== Degët e ekonomiksit ==

=== Mikroekonomia ===
{{Main|Mikroekonomia|Tregu}}

[[File:Ballard Farmers' Market - vegetables.jpg|thumb|upright=1.15|Ekonomistët studiojnë vendimet e tregtisë, prodhimit dhe konsumit, siç janë ato që ndodhin në një treg tradicional.|alt=A vegetable vendor in a marketplace.]]

[[File:Sao Paulo Stock Exchange.jpg|thumb|upright=1.15|Tregtimi elektronik bashkon blerësit dhe shitësit përmes një platforme tregtare elektronike dhe rrjetit për të krijuar vende virtuale të tregut. Në figurë: Bursa e São Paulo, Brazil.|alt=Two traders sit at computer monitors with financial information.]]

Mikroekonomia shqyrton se si njësitë, duke formuar një [[Struktura e tregut|strukturë të tregut]], bashkëveprojnë brenda një [[tregu]] për të krijuar një [[Sistemi i tregut|sistem tregu]]. Këto njësi përfshijnë lojtarë privatë dhe publik me klasifikime të ndryshme, që zakonisht funksionojnë nën mungesë të njësive të tregtueshme dhe rregullore të lehta qeveritare. Artikujt që tregtohet mund të jetë një [[Produkti (biznes)|produkt]] i prekshëm siç janë mollët ose një [[Shërbimi (ekonomi)|shërbim]] siç janë shërbimet e riparimit, këshillat juridikë ose argëtimi.

Në teori, në një [[Tregu i lirë|treg të lirë]] grumbullimet (shuma) e sasisë së kërkuar nga blerësit dhe sasia e furnizuar nga shitësit mund të arrijnë [[Ekuilibri ekonomik|ekuilibrin ekonomik]] me kalimin e kohës në reagim ndaj ndryshimeve të çmimeve; në praktikë, çështje të ndryshme mund të parandalojnë ekuilibrin, dhe çdo ekuilibër i arritur nuk mund të jetë domosdoshmërisht i barabartë moralisht. Për shembull, nëse furnizimi i shërbimeve shëndetësore është i kufizuar nga faktorë të jashtëm, çmimi i ekuilibrit mund të jetë i papërballueshëm për shumë njerëz që e dëshirojnë atë, por nuk mund të paguajnë për të.

Ekzistojnë struktura të ndryshme të tregut. Në [[Konkurrenca e përsosur|tregjet krejtësisht konkurruese]], asnjë pjesëmarrës nuk është aq i madh sa të ketë [[Fuqia e tregut|fuqinë e tregut]] për të vendosur çmimin e një produkti homogjen. Me fjalë të tjera, çdo pjesëmarrës është një "marrës i çmimeve" pasi asnjë pjesëmarrës nuk ndikon në çmimin e një produkti. Në botën e vërtetë, tregjet shpesh përjetojnë [[Konkurrenca e papërsosur|konkurrencë të papërsosur]].

Formularët përfshijnë [[Monopoli|monopolin]] (në të cilin ka vetëm një shitës të një të mire), [[duopoli]] (në të cilin ka vetëm dy shitës të një të mire), [[oligopoli]] (në të cilin ka pak shitës të një të mire), [[Konkurrenca monopoliste|konkurenc monopoliste]] (në të cilin ka shumë shitës që prodhojnë mallra shumë të diferencuar), [[monopsoni]] (në të cilën ka vetëm një blerës të një të mire), dhe [[oligopsoni]] (në të cilën ka pak blerës të një të mire). Për dallim nga konkurrenca e përsosur, konkurrenca e papërsosur do të thotë pa ndryshim fuqia e tregut është shpërndarë në mënyrë të pabarabartë. Firmat nën konkurrencë të papërsosur kanë potencialin të jenë "prodhues të çmimeve", që do të thotë se, duke mbajtur një pjesë të lartë në mënyrë disproporcionale të fuqisë së tregut, ato mund të ndikojnë në çmimet e produkteve të tyre.

Mikroekonomia studion tregjet individuale duke thjeshtuar sistemin ekonomik duke supozuar se aktiviteti në treg që analizohet nuk ndikon në tregjet e tjera. Kjo metodë e analizës njihet si analizë e pjesshme-ekuilibër (ofertë dhe kërkesë). Kjo metodë grumbullohet (shuma e të gjithë veprimtarisë) në vetëm një treg. Teoria e ekuilibrit të përgjithshëm studion tregje të ndryshme dhe sjelljen e tyre. Ajo grumbullohet (shuma e të gjithë veprimtarisë) në të gjitha tregjet. Kjo metodë studion si ndryshimet në tregjet, ashtu edhe ndërveprimet e tyre që çojnë drejt ekuilibrit.<ref>• {{harvp|Blaug|2017|pp=347–349}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |author-link=Hal R. Varian |last=Varian |first=Hal R. |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman  |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001460 |doi=10.1057/9780230226203.3086|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=1 |isbn=9780333786765 |chapter=Microeconomics }}</ref>

==== Prodhimi, kostoja dhe efikasiteti ====
{{Main|Prodhimi (ekonomi)|Kostoja e mundësisë|Eficenca|Kufiri i prodhimit-mundësia}}

Në mikroekonomi, prodhimi është shndërrimi i inputeve në rezultate. Eshtë një proces ekonomik që përdor inputet për të krijuar një mall ose një shërbim për shkëmbim ose përdorim të drejtpërdrejtë. Prodhimi është një rrjedhë dhe kështu një shkallë e prodhimit për një periudhë kohe. Dallimet përfshijnë alternativa të tilla prodhuese si për konsum (ushqim, prerje flokësh, etj.) Kundrejt mallrave të investimit (traktorë të rinj, ndërtesa, rrugë, etj.), Mallrat publike (mbrojtja kombëtare, vaksinimet e sherbimeve, etj) ose mallrat private (kompjuterë të rinj , banane, etj), dhe "[[Modeli Armë përkunderdrejt Gjalpës|armë" vs "gjalpë]]".

[[Kostoja e mundësisë]] është [[kostoja ekonomike]] e prodhimit: vlera e mundësisë tjetër më të mirë të parashikuar. Zgjedhjet duhet të bëhen ndërmjet veprimeve të dëshirueshme por [[Ekskluziviteti i ndërsjellë|reciprokisht ekskluzive]]. Eshtë përshkruar si shprehje e "marrëdhënies themelore midis [[Pamjaftueshmëria|mungesës]] dhe [[Zgjedhja|zgjedhjes]]".<ref>{{cite encyclopedia |author-link=James M. Buchanan |last=Buchanan |first=James M. |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman  |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001612 |doi=10.1057/9780230226203.3206|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=1 |isbn=9780333786765 |chapter=Opportunity cost }}</ref> Për shembull, nëse një bukëpjekës përdor një thes me miell për të bërë parzmore një mëngjes, atëherë bukëpjekësi nuk mund të përdorë as miellin, as mëngjesin për të bërë shishe përkundrazi. Një pjesë e kostos së bërjes së parzmoreve është se as mielli, as mëngjesi nuk janë më në dispozicion, për t’u përdorur në ndonjë mënyrë tjetër. Kostoja e mundësisë së një aktiviteti është një element për të siguruar që burimet e pakta përdoren me efikasitet, në mënyrë që kostoja të peshohet ndaj vlerës së asaj veprimtarie në marrjen e vendimeve për më shumë ose më pak të saj. Kostot e mundësisë nuk janë të kufizuara në kostot monetare ose financiare, por mund të maten me koston reale të prodhimit të falur, [[Koha e lirë|kohën e lirë]], ose çdo gjë tjetër që ofron përfitimin alternativ ([[Dobia|dobi]]).<ref>{{cite web |website=[[The Economist]] Economics A-Z |url=http://www.economist.com/research/Economics/searchActionTerms.cfm?query=OPPORTUNITY+COST |title=Opportunity Cost |access-date=3 gusht 2010 |archive-date=5 qershor 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110605131544/http://www.economist.com/research/Economics/searchActionTerms.cfm?query=OPPORTUNITY+COST |url-status=dead }}</ref>

Inputet e përdorura në procesin e prodhimit përfshijnë f[[Faktorët e prodhimit|aktorë të tillë parësorë të prodhimit]] si [[Ekonomia e punës|shërbimet e punës]], [[Kapitali|kapitalin]] (mallra të prodhuara të qëndrueshme të përdorura në prodhim, siç është një fabrikë ekzistuese), dhe toka (përfshirë burimet natyrore). Të dhëna të tjera mund të përfshijnë mallra të ndërmjetëm të përdorur në prodhimin e mallrave përfundimtarë, siç është çeliku në një makinë të re.

[[Eficenca|Efikasiteti ekonomik]] mat sa më mirë një sistem që gjeneron prodhim të dëshiruar me një grup të caktuar të inputeve dhe [[Teknologjia|teknologjisë]] në dispozicion. Efikasiteti përmirësohet nëse gjenerohet më shumë prodhim pa ndryshuar inputet, ose me fjalë të tjera, sasia e "mbeturinave" zvogëlohet. Një standard i përgjithshëm i pranuar gjerësisht është [[efikasiteti Pareto]], i cili arrihet kur asnjë ndryshim i mëtejshëm nuk mund ta bëjë dikë më të mirë pa e bërë dikë tjetër të keqësohet.

[[File:Production Possibilities Frontier Curve.svg|thumb|Një shembull kufi prodhimi-mundësi me pika ilustruese të shënuara.]]

Kufiri i mundësisë së prodhimit (PPF) është një figurë ekspozuese për përfaqësimin e pamjaftueshmërisë, kostos dhe efikasitetit. Në rastin më të thjeshtë një ekonomi mund të prodhojë vetëm dy mallra (të themi "armë" dhe "gjalpë"). PPF është një tabelë ose grafik (si në të djathtë) që tregon kombinimet e ndryshme të sasisë së dy mallrave të prodhueshëm me një teknologji të caktuar dhe inputet totale të faktorë, të cilat kufizojnë prodhimin total të mundshëm. Çdo pikë në kurbë tregon prodhimin potencial total për ekonominë, që është prodhimi maksimal i realizueshëm i një të mire, duke pasur parasysh një sasi të realizueshme të prodhimit të së mirës tjetër.

[[Pamaftjushtmëria|Mungesa]] paraqitet në figurë nga njerëzit që janë të gatshëm, por të paaftë në agregat për të konsumuar përtej ''PPF'' (siç është në X) dhe nga pjerrësia negative e kurbës.<ref>{{cite encyclopedia |last=Montani |first=Guido |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001949 |doi=10.1057/9780230226203.3485|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=1 |isbn=9780333786765 |chapter=Scarcity }}</ref> Nëse prodhimi i një të mire rritet përgjatë kurbës, prodhimi i tjetrës të mirë zvogëlohet, një marrëdhënie e kundërt. Kjo për shkak se rritja e prodhimit të një të mire kërkon transferimin e inputeve në të nga prodhimi i të mirës tjetër, duke e zvogëluar këtë të fundit.

Pjerrësia e kurbës në një pikë mbi të jep tregtinë midis dy mallrave. Ajo mat atë që një njësi shtesë e një kosto të mirë në njësi të falura nga e mira tjetër, një shembull i një kosto reale të mundësive. Kështu, nëse një armë më shumë kushton 100 njësi gjalpë, kostoja e mundësive të një Arme është 100 Gjalpë. Përgjatë ''PPF'', mungesa nënkupton që zgjedhja e më shumë nga një e mirë në agregate nënkupton të bësh me më pak të mira të tjera. Sidoqoftë, në një ekonomi të tregut, lëvizja përgjatë kurbës mund të tregojë se zgjedhja e prodhimit të rritur parashikohet të ketë vlerë të kostos për agjentët.

Me ndërtimin, secila pikë në kurbën tregon [[Efikasiteti prodhues|efikasitetin prodhues]] në maksimizimin e prodhimit për hyrjet totale të dhëna. Një pikë brenda kurbës (si në A), është e realizueshme, por përfaqëson joefikasitetin e prodhimit (përdorimi i harxhuar i inputeve), në atë prodhim të një ose të dy mallrave mund të rritet duke lëvizur në një drejtim verilindor në një pikë në kurbë. Shembuj të përmendur për një joefikasitet të tillë përfshijnë [[Papunësia|papunësinë]] e lartë gjatë një recesioni të [[Cikli i biznesit|ciklit të biznesit]] ose një organizatë ekonomike të një vendi që dekurajon përdorimin e plotë të burimeve. Të qenit në kurbë akoma nuk mund të plotësojë plotësisht efikasitetin alokues (i quajtur gjithashtu efikasiteti Pareto) nëse nuk prodhon një përzierje të mallrave që konsumatorët preferojnë mbi pikat e tjera.

Shumë [[Ekonomia e aplikuar|ekonomi të aplikuara]] në [[Politika publike|politikën publike]] ka të bëjë me përcaktimin se si mund të përmirësohet efikasiteti i një ekonomie. Njohja e realitetit të mungesës dhe më pas të kuptuarit se si të organizohet shoqëria për përdorimin sa më efikas të burimeve, është përshkruar si "thelbi i ekonomisë", ku lënda "jep kontributin e saj unik".{{sfnp|Samuelson|Nordhaus|2004|loc= ch. 1, p. 5 (quotation) and sect. C,"The Production-Possibility Frontier", pp. 9–15; ch. 2, "Efficiency" sect.; ch. 8, sect. D, "The Concept of Efficiency}}

==== Specializimi ====
[[File:Late Medieval Trade Routes.jpg|thumb|upright=2.05|Një hartë që tregon [[Rruga e tregtisë|rrugët kryesore tregtare]] për mallra brenda Evropës së vonë mesjetare.]]

Specializimi konsiderohet thelbësor për efikasitetin ekonomik bazuar në konsideratat teorike dhe [[Provat empirike|empirike]]. Individë ose kombe të ndryshme mund të kenë kosto të ndryshme të mundësive reale të prodhimit, të themi nga ndryshimet në [[Stoku dhe rrjedha|stoqet]] e [[Kapitali njerëzor|kapitalit njerëzor]] për punëtor ose raportet e [[Kapitali|kapitalit]] / [[Fuqia punëtore|punës]]. Sipas teorisë, kjo mund të japë një [[Avantazhi krahasues|avantazh krahasues]] në prodhimin e mallrave që përdorin më intensivisht inputin relativisht më të bollshëm, pra relativisht më të lirë.

Edhe nëse një rajon ka një [[Avantazhi absolut|avantazh absolut]] sa i përket raportit të rezultateve të tij ndaj inputeve në çdo lloj prodhimi, ai prapë mund të specializohet në prodhimin në të cilin ka një avantazh krahasues dhe në këtë mënyrë të përfitojë nga tregtimi me një rajon që i mungon ndonjë avantazh absolut por ka një avantazh krahasues në prodhimin e diçkaje tjetër.

Eshtë vërejtur që një vëllim i lartë tregtie ndodh midis rajoneve edhe me qasje në një teknologji të ngjashme dhe përzierje të inputeve të faktorëve, përfshirë vendet me të ardhura të larta. Kjo ka çuar në hetimin e ekonomive të shkallës dhe aglomerimit për të shpjeguar specializimin në linja produktesh të ngjashme por të diferencuara, në përfitimin e përgjithshëm të palëve tregtare ose rajoneve përkatëse.<ref>• {{cite journal |author-link=Paul Krugman |last=Krugman |first=Paul |date=dhjetor 1980 |title=Scale Economies, Product Differentiation, and the Pattern of Trade |journal=[[American Economic Review]] |volume=70 |issue=5 |pages=950–959 |url=http://www.princeton.edu/~pkrugman/scale_econ.pdf |jstor=1805774}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |first=William C. |last=Strange |date=2008 |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_U000064 |doi=10.1057/9780230226203.1769|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=533–536 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Urban agglomeration }}</ref>

Teoria e përgjithshme e specializimit vlen për tregtinë midis individëve, fermave, prodhuesve, ofruesve të shërbimeve dhe ekonomive. Midis secilit prej këtyre sistemeve të prodhimit, mund të ketë një ndarje përkatëse të punës me grupe të ndryshme pune të specializuara, ose përkatësisht lloje të ndryshme të pajisjeve kapitale dhe përdorime të diferencuara të tokës.<ref>• {{cite encyclopedia |last=Groenewegen |first=Peter |date=2008 |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_D000176 |doi=10.1057/9780230226203.0401|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=517–526 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Division of labour }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite web |last=Johnson |first=Paul M. |date=2005 |url=http://www.auburn.edu/~johnspm/gloss/specialization |title=Specialization |website=A Glossary of Political Economy Terms |publisher=Department of Political Science, [[Auburn University]]}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book|last1=Yang|first1=Xiaokai|last2=Ng|first2=Yew-Kwang|title=Specialization and Economic Organization: A New Classical Microeconomic Framework|url=https://books.google.com/books?id=xuG4AAAAIAAJ&pg=PP1|year=1993|publisher=North-Holland|isbn=978-0-444-88698-9}}</ref>

Një shembull që kombinon tiparet e mësipërme është një vend që specializohet në prodhimin e produkteve të teknologjisë së lartë, siç bëjnë vendet e zhvilluara, dhe tregton me kombet në zhvillim për mallrat e prodhuara në fabrika ku puna është relativisht e lirë dhe e bollshme, duke rezultuar në kosto të ndryshme për mundësi të prodhimit. Më shumë prodhim dhe prodhim i përgjithshëm rezulton në këtë mënyrë nga specializimi në prodhim dhe tregti sesa nëse secili vend prodhon produktet e veta të teknologjisë së lartë dhe të teknologjisë së ulët.

Teoria dhe vëzhgimi përcaktojnë kushte të tilla që [[Çmimi|çmimet]] e tregut të produkteve dhe inputeve prodhuese të zgjedhin një ndarje të inputeve të faktorëve me përparësi krahasuese, në mënyrë që (relativisht) inputet me kosto të ulët të shkojnë në prodhimin e rezultateve me kosto të ulët. Në këtë proces, prodhimi i përgjithshëm mund të rritet si një nënprodukt ose sipas [[Dizajni i mekanizmit|dizajnit]]. Një specializim i tillë i prodhimit krijon mundësi për përfitime nga tregtia me anë të së cilave pronarët e burimeve përfitojnë nga [[Komerciale|tregtia]] në shitjen e një lloji të prodhimit për mallrat e tjera, me shumë vlera. Një masë e fitimeve nga tregtia është niveli i rritur i të ardhurave që tregtia mund të lehtësojë.<ref>• {{harvp|Samuelson|Nordhaus|2004|pages=37, 433, 435}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last=Findlay |first=Ronald |date=2008 |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_C000254 |doi=10.1057/9780230226203.0274|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=28–33 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Comparative advantage }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last=Kemp |first=Murray C. |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics  |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |edition=first |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X000902 |doi=10.1057/9780230226203.2613|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=1 |isbn=9780333786765 |chapter=Gains from trade }}</ref>

==== Oferta dhe kërkesa ====
[[File:Supply-demand-right-shift-demand.svg|thumb|Modeli i [[Oferta dhe Kërkesa|ofertës dhe kërkesës]] përshkruan se si çmimet ndryshojnë si rezultat i një ekuilibri midis disponueshmërisë së produktit dhe kërkesës. Grafiku përshkruan një rritje (domethënë ndryshimin e duhur) të kërkesës nga D<sub>1</sub> në D<sub>2</sub> së bashku me rritjen pasuese të çmimit dhe sasisë së kërkuar për të arritur një pikë të re ekuilibri në kurbën e furnizimit (S).|alt=A graph depicting Quantity on the X-axis and Price on the Y-axis]]

Çmimet dhe sasitë janë përshkruar si atributet më të vëzhguara të mallrave të prodhuara dhe të këmbyera në një ekonomi të tregut.<ref>{{cite encyclopedia |last=Brody |first=A. |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics  |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001748 |doi=10.1057/9780230226203.3325|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=1 |isbn=9780333786765 |chapter=Prices and quantities }}</ref> Teoria e ofertës dhe e kërkesës është një parim organizues për të shpjeguar sesi çmimet koordinojnë shumat e prodhuara dhe të konsumuara. Në mikroekonomi, ajo vlen për përcaktimin e çmimit dhe të prodhimit për një treg me konkurrencë të përsosur, e cila përfshin kushtin e asnjë blerësi ose shitësi të mjaftueshëm të madh që të ketë [[Fuqia e tregut|fuqi përcaktuese të çmimeve]].

Për një treg të caktuar të një [[malli]], kërkesa është lidhja e sasisë që të gjithë blerësit do të ishin të gatshëm të blinin me çdo çmim njësie të mallit. Kërkesa shpesh përfaqësohet nga tabela ose grafiku që tregon çmimin dhe sasinë e kërkuar (si në figurë). Teoria e kërkesës përshkruan konsumatorët individualë si duke zgjedhur në mënyrë racionale sasinë më të preferuar të secilit të mirë, duke pasur parasysh të ardhurat, çmimet, shijet, etj. Një term për këtë është "maksimizimi i kufizuar i shërbimeve" (me të ardhurat dhe pasurinë si kufizime në kërkesë). Këtu, shërbimi i referohet marrëdhënies së hipotezuar të secilit konsumator individual për renditjen e paketave të ndryshme të mallrave si më shumë ose më pak të preferuara.

[[Ligji i kërkesës]] thotë se, në përgjithësi, çmimi dhe sasia e kërkuar në një treg të caktuar janë të lidhura në mënyrë të kundërt. Kjo do të thotë, sa më i lartë të jetë çmimi i një produkti, aq më pak njerëzit do të jenë të përgatitur për të blerë (gjëra të tjera të pandryshuara). Ndërsa çmimi i një malli bie, konsumatorët lëvizin drejt tij nga mallra relativisht më të shtrenjtë (efekti i zëvendësimit). Për më tepër, [[fuqia blerëse]] nga rënia e çmimit rrit aftësinë për të blerë (efektin e të ardhurave). Faktorë të tjerë mund të ndryshojnë kërkesën; për shembull një rritje e të ardhurave do të zhvendosë kurbën e kërkesës për një normë të jashtme normale në krahasim me origjinën, si në figurë. Të gjithë përcaktuesit merren kryesisht si faktorë të vazhdueshëm të kërkesës dhe ofertës.

''Furnizimi'' është raporti midis çmimit të një malli dhe sasisë së disponueshme për shitje me atë çmim. Mund të përfaqësohet si një tabelë ose grafik në lidhje me çmimin dhe sasinë e furnizuar. Prodhuesit, për shembull firmat e biznesit, hipotezohen se janë ''maksimizues të fitimit'', që do të thotë se ata përpiqen të prodhojnë dhe furnizojnë sasinë e mallrave që do t'u sjellin atyre fitimin më të lartë. Furnizimi paraqitet zakonisht si një funksion që lidhet me çmimin dhe sasinë, nëse faktorët e tjerë janë të pandryshuar.

Kjo do të thotë, sa më i lartë të jetë çmimi me të cilin mund të shitet e mira, aq më shumë do të furnizojnë prodhuesit, si në figurë. Mimi më i lartë e bën atë fitimprurës rritjen e prodhimit. Ashtu si në anën e kërkesës, pozicioni i furnizimit mund të zhvendoset, të themi nga një ndryshim në çmimin e një inputi produktiv ose një përmirësim teknik. "Ligji i furnizimit" thotë se, në përgjithësi, një rritje e çmimit çon në një zgjerim të furnizimit dhe një rënie e çmimit çon në një tkurrje të furnizimit. Po ashtu, përcaktuesit e furnizimit, siç janë çmimi i zëvendësuesve, kostoja e prodhimit, teknologjia e aplikuar dhe faktorët e ndryshëm, inputet e prodhimit janë marrë të gjitha si të qëndrueshme për një periudhë të caktuar kohore të vlerësimit të furnizimit.

[[Ekuilibri ekonomik|Ekuilibri i tregut]] ndodh kur sasia e furnizuar është e barabartë me sasinë e kërkuar, kryqëzimin e kurbave të ofertës dhe kërkesës në figurën e mësipërme. Me një çmim nën ekuilibrin, ekziston një mungesë e sasisë së furnizuar në krahasim me sasinë e kërkuar. Kjo është paraqitur për të ofruar çmimin lart. Me një çmim mbi ekuilibrin, ekziston një tepricë e sasisë së furnizuar në krahasim me sasinë e kërkuar. Kjo shtyn çmimin poshtë. Modeli i ofertës dhe kërkesës parashikon që për kthesat e dhëna të ofertës dhe kërkesës, çmimi dhe sasia do të stabilizohen me çmimin që e bën sasinë e furnizuar të barabartë me sasinë e kërkuar. Në mënyrë të ngjashme, teoria e kërkesës dhe ofertës parashikon një kombinim të ri të sasisë së çmimeve nga një ndryshim i kërkesës (për figurën), ose në furnizim.

==== Firmat ====
Njerëzit shpesh nuk bëjnë tregti drejtpërdrejt në tregje. Në vend të kësaj, nga ana e furnizimit, ata mund të punojnë brenda dhe të prodhojnë përmes firmave. Llojet më të dukshme të firmave janë [[Korporata|korporatat]], [[Ortakëria|partneritetet]] dhe [[Ligji i mirëbesimit|besimet]]. Sipas [[Ronald Coase]], njerëzit fillojnë të organizojnë prodhimin e tyre në firma kur kostot e të bërit biznes bëhen më të ulëta se sa ta bëjnë atë në treg.<ref>{{cite journal |last=Coase |first=Ronald | author-link=Ronald Coase |year=1937 |title=The Nature of the Firm |journal=[[Economica]] |volume=4 |issue=16 |pages=386–405 |jstor=2626876 |doi=10.1111/j.1468-0335.1937.tb00002.x|title-link=The Nature of the Firm }}</ref> Firmat ndërthurin punën dhe kapitalin dhe mund të arrijnë ekonomi shumë më të mëdha të shkallës (kur kostoja mesatare për njësi bie pasi prodhohen më shumë njësi) sesa tregtimi i tregut individual.

Në tregjet krejtësisht konkurruese të studiuara në teorinë e ofertës dhe kërkesës, ka shumë prodhues, asnjë prej të cilëve nuk ndikon dukshëm në çmim. Organizata industriale përgjithëson nga ai rast i veçantë për të studiuar sjelljen strategjike të firmave që kanë një kontroll të rëndësishëm të çmimit. Konsideron strukturën e tregjeve të tilla dhe ndërveprimet e tyre. Strukturat e zakonshme të tregut të studiuara përveç konkurrencës së përsosur përfshijnë konkurrencën monopoliste, forma të ndryshme të oligopolit dhe monopolin.<ref>{{cite encyclopedia |last=Schmalensee |first=Richard |author-link=Richard L. Schmalensee |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics  |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001118 |doi=10.1057/9780230226203.2788|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=1 |isbn=9780333786765 |chapter=Industrial organization |hdl=2027/uc1.$b37792 |publisher=Chicago }}</ref>

[[Ekonomia menaxheriale]] zbaton analizën mikroekonomike për vendime specifike në firmat e biznesit ose njësi të tjera drejtuese. Ai tërhiqet shumë nga metodat sasiore siç janë [[Hulumtimi i operacioneve|hulumtimi operacioneve]]  dhe programimi nga metodat statistikore siç është [[analiza e regresionit]] në mungesë të sigurisë dhe njohurive të përsosura. Një temë unifikuese është përpjekja për të [[Optimizimi matematikor|optimizuar]] vendimet e biznesit, përfshirë minimizimin e kostos për njësi dhe maksimizimin e fitimit, duke pasur parasysh objektivat dhe kufizimet e firmës të imponuara nga teknologjia dhe kushtet e tregut.<ref>• {{cite encyclopedia |author=<!-- Staff Writers --> |date=5 maj 2013 |title=Managerial Economics |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/topic/managerial-economics}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last=Hughes |first=Alan |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics  |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001379 |doi=10.1057/9780230226203.3017|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=1 |isbn=9780333786765 |chapter=Managerial capitalism }}</ref>

==== Pasiguria dhe teoria e lojës ====
[[Pasiguria]] në ekonomi është një perspektivë e panjohur e fitimit ose humbjes, qoftë e matshme si e rrezikshme apo jo. Pa të, sjellja e familjes do të ndikohej nga perspektiva e pasigurt e punësimit dhe të ardhurave, tregjet financiare dhe të kapitalit do të zvogëloheshin në shkëmbimin e një instrumenti të vetëm në secilën periudhë të tregut, dhe nuk do të kishte një industri të [[Komunikimi|komunikimit]].<ref>{{cite encyclopedia |author-link1=Mark J. Machina |last1=Machina |first1=Mark J. |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=190–197 |author-link2=Michael Rothschild |last2=Rothschild |first2=Michael |date=2008 |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume  |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_R000152 |doi=10.1057/9780230226203.1442|isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Risk }}</ref> Duke pasur parasysh format e tij të ndryshme, ekzistojnë mënyra të ndryshme për të përfaqësuar pasigurinë dhe modelimin e përgjigjeve të agjentëve ekonomikë ndaj tij.<ref>{{cite encyclopedia  |last=Wakker |first=Peter P. |date=2008 |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume  |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_U000005 |doi=10.1057/9780230226203.1753|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=428–439 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Uncertainty }}</ref>

[[Teoria e lojës]] është një degë e [[Matematika e aplikuar|matematikës së aplikuar]] që konsideron ndërveprime [[Strategjia|strategjike]] midis agjentëve, një lloj pasigurie. Ajo siguron një bazë matematikore të [[Organizata industriale|organizatës industriale]], të diskutuar më lart, për të modeluar lloje të ndryshme të sjelljes së firmës, për shembull në një industri solipsiste (disa shitës), por po aq e zbatueshme për negociatat mbi pagat, negociatat, hartimin e kontratave dhe çdo situatë ku agjentët individualë janë mjaft pak për të patur efekte të ndjeshme te njeri-tjetri. Në ekonominë e sjelljes, ajo është përdorur për të modeluar strategjitë që agjentët zgjedhin kur bashkëveprojnë me të tjerët, interesat e të cilëve janë të paktën pjesërisht negativë ndaj tyre.<ref>• {{harvp|Samuelson|Nordhaus|2004|loc=ch. 11, "Uncertainty and Game Theory" and [end] Glossary of Terms, "Economics of information", "Game theory", and "Regulation"}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book |last=Camerer |first=Colin F. |author-link=Colin F. Camerer |date=2003 |title=Behavioral Game Theory: Experiments in Strategic Interaction |url=https://books.google.com/books?id=cr_Xg7cRvdcC&pg=PP1 |chapter=Chapter 1: Introduction |chapter-url=http://assets.press.princeton.edu/chapters/i7517.pdf |publisher=Princeton University Press |isbn=978-1-4008-4088-5}}</ref>

Në këtë, ajo përgjithëson qasjet e maksimizimit të zhvilluara për të analizuar aktorët e tregut, siç është në modelin e [[Oferta dhe Kërkesa|ofertës dhe kërkesës]] dhe lejon informacion jo të plotë të aktorëve. Fusha daton nga ''[[Teoria e lojërave dhe sjellja ekonomike|Teoria klasike e Lojërave dhe Sjellja Ekonomike]]'' e vitit 1944 nga [[John von Neumann]] dhe [[Oskar Morgenstern]]. Ka aplikime domethënëse në dukje jashtë ekonomisë në lëndë të ndryshme si formulimi i [[Strategjia bërthamore|strategjive bërthamore]], etikës, shkencës politike dhe biologjisë evolucionare.<ref>{{cite encyclopedia |author-link=Robert Aumann |last=Aumann |first=R.J. |date=2008 |title=Game Theory |work=The New Palgrave Dictionary of Economics  |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume  |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_G000007}}</ref>

[[Shmangia e rrezikut]] mund të stimulojë aktivitetin që në tregjet me funksionim të mirë zbutjen e rrezikut dhe të komunikojë informacione rreth rrezikut, si në tregjet për sigurime, kontratat e së ardhmes së mallrave dhe [[Instrumenti financiar|instrumentet financiare]]. Ekonomia financiare ose thjesht financa përshkruan alokimin e burimeve financiare. Ai gjithashtu analizon çmimin e instrumenteve financiare, strukturën financiare të kompanive, efikasitetin dhe brishtësinë e tregjeve financiare,<ref>{{cite journal |author-link1=Ben Bernanke |last1=Bernanke |first1=Ben |author-link2=Mark Gertler (economist)|first2=Mark |last2=Gertler |date=shkurt 1990 |title=Financial Fragility and Economic Performance |journal=Quarterly Journal of Economics |volume=105 |issue=1 |pages=87–114 |jstor=2937820 |doi=10.2307/2937820|url=http://www.nber.org/papers/w2318.pdf }}</ref> [[Kriza financiare|krizat financiare]] dhe politikën apo rregulloren e lidhur me qeverinë.<ref><!-- may not be the best way to format this -->{{cite encyclopedia |title=The New Palgrave Dictionary of Economics  |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |date=2008}}:<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |author-link=Stephen Ross (economist) |last=Ross |first=Stephen A. |title=Finance |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_F000071}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last1=Burnside |first1=Craig |first2=Martin |last2=Eichenbaum |first3=Sergio |last3=Rebelo |title=Currency Crises Models |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_S000204}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last=Kaminsky |first=Graciela Laura |title=Currency Crises |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_C000468}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last=Calomiris |first=Charles W. |title=Banking Crises |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_B000051}}</ref>

Disa organizata të tregut mund të shkaktojnë joefikasitet që lidhen me pasigurinë. Bazuar në artikullin "[[Tregu i limonëve]]" të [[George Akerlof]], shembulli paradigmë është i një tregu të mashtruar të makinave të dorës së dytë. Konsumatorët pa dijeni nëse një makinë është një "limon" depresion çmimin e saj nën atë që do të ishte një makinë me cilësi të dorës së dytë.<ref>{{cite journal |last=Akerlof |first=George A. |date=gusht 1970 |title=The Market for 'Lemons': Quality Uncertainty and the Market Mechanism |journal=Quarterly Journal of Economics |volume=84 |issue=3 |pages=488–500 |jstor=1879431 |doi=10.2307/1879431 |url=http://hydrogen.its.ucdavis.edu/eec/education/EEC-classes/eeclimate/class-readings/akerlof-the%20market%20for%20lemons.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20110818045155/http://hydrogen.its.ucdavis.edu/eec/education/EEC-classes/eeclimate/class-readings/akerlof-the%20market%20for%20lemons.pdf |archive-date=18 gusht 2011 |access-date=12 prill 2020 |url-status=dead }}</ref> Asimetria e informacionit lind këtu, nëse shitësi ka informacion më të rëndësishëm se blerësi, por nuk ka nxitje për ta zbuluar atë. Problemet e ndërlidhura në sigurim janë përzgjedhja e pafavorshme, të tilla që ata që rrezikojnë më shumë ka të ngjarë të sigurojnë (thonë shoferët e pakujdesshëm), dhe rreziku moral, i tillë që sigurimi të sjellje më të rrezikshme (të themi ngarje më të pamatura).<ref name="sciencedirect">{{cite encyclopedia |last1=Lippman |first1=S.S. |title=International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences |pages=7480–7486 |first2=J.J. |last2=McCall |date=2001 |publisher=Elsevier |doi=10.1016/B0-08-043076-7/02244-0|isbn=9780080430768 |chapter=Information, Economics of }}</ref>

Të dy problemet mund të rrisin kostot e sigurimit dhe të zvogëlojnë efikasitetin duke përzënë transaktorë të gatshëm nga tregu ("tregjet jo të plota"). Për më tepër, përpjekja për të zvogëluar një problem, të themi se përzgjedhja e pafavorshme me mandatimin e sigurimit, mund të shtojë një tjetër, të themi rrezik moral. Ekonomia e informacionit, e cila studion probleme të tilla, ka rëndësi në lëndë të tilla si sigurimi, ligji i kontratave, hartimi i mekanizmit, ekonomia monetare dhe kujdesi shëndetësor.<ref name="sciencedirect" /> Subjektet e aplikuara përfshijnë mjete juridike në treg dhe për të përhapur ose zvogëluar rrezikun, siç janë garancitë, sigurimi i pjesshëm i mandatuar nga qeveria, ligji i ristrukturimit ose falimentimit, inspektimi dhe rregullimi për cilësinë dhe shpalosjen e informacionit.<ref>{{harvp|Samuelson|Nordhaus|2004|loc=ch. 11, "Uncertainty and Game Theory" and [end] Glossary of Terms, "Economics of information", "Game theory", and "Regulation"}}</ref><ref><!-- may not be the best way to format this -->{{cite encyclopedia |title=The New Palgrave Dictionary of Economics  |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |date=2008}}:<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last=Wilson |first=Charles |title=Adverse Selection |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_A000040}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last=Kotowitz |first=Y. |title=Moral Hazard |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_M000259}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |author-link=Roger B. Myerson |last=Myerson |first=Roger B. |title=Revelation Principle |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_R000137}}</ref>

==== Dështimi i tregut ====
[[File:Smokestack in Detroit.jpg|thumb|upright=1.15|[[Ndotja]] mund të jetë një shembull i thjeshtë i dështimit të tregut. Nëse kostot e prodhimit nuk përballohen nga prodhuesit por janë nga mjedisi, viktimat e aksidentit ose të tjerët, atëherë çmimet shtrembërohen.|alt=A smokestack releasing smoke]]

[[File:Field Trip- water sampling.jpg|thumb|upright=1.15|Shkencëtari i mjedisit duke marrë kampione uji|alt=A woman takes samples of water from a river.]]

Termi "[[Dështimi i tregut|dështim i tregut]]" përfshin disa probleme të cilat mund të minojnë supozimet standarde ekonomike. Edhe pse ekonomistët kategorizojnë dështimet e tregut ndryshe, kategoritë e mëposhtme dalin në tekstet kryesore.{{efn|Compare with [[Nicholas Barr]] (2004), whose list of market failures is melded with failures of economic assumptions, which are (1) producers as price takers (i.e. presence of oligopoly or monopoly; but why is this not a product of the following?) (2) equal power of consumers (what labour lawyers call an imbalance of bargaining power) (3) complete markets (4) public goods (5) external effects (i.e. externalities?) (6) increasing returns to scale (i.e. practical monopoly) (7) perfect information (in {{cite book |title=The Economics of the Welfare State |url=https://books.google.com/books?id=gWxfQgAACAAJ&pg=PP1 |edition=4th |year=2004 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-926497-1 |pages=72–79}}).<br />&nbsp;&nbsp; • [[Joseph E. Stiglitz]] (2015) classifies market failures as from failure of competition (including [[natural monopoly]]), [[information asymmetries]], [[incomplete markets]], [[externalities]], [[Public good (economics)|public good]] situations, and [[macroeconomic]] disturbances (in {{cite book |title=Economics of the Public Sector: Fourth International Student Edition |chapter-url=https://books.google.com/books?id=miPeCgAAQBAJ&pg=PP1 |edition=4th |year=2015 |publisher=W. W. Norton & Company |isbn=978-0-393-93709-1 |pages=81–100 |chapter=Chapter 4: Market Failure}}).}}

[[Asimetria e informacionit]] dhe tregjet jo të plota mund të rezultojnë në joefikasitet ekonomik por gjithashtu një mundësi për të përmirësuar efikasitetin përmes mjeteve juridike të tregut, ligjore dhe rregullatore, siç u diskutua më lart.

[[Monopoli natyror]], ose konceptet mbivendosëse të monopolit "praktik" dhe "teknik", është një rast ekstrem i dështimit të konkurrencës si një kufizim për prodhuesit. [[Ekonomia e shkalles|Ekonomitë ekstreme të shkallës]] janë një shkak i mundshëm.

[[E mira publike (ekonomi)|Të mallrat publike]] janë mallra që furnizohen më pak në një treg tipik. Karakteristikat përcaktuese janë që njerëzit mund të konsumojnë mallra publike pa pasur nevojë të paguajnë për to dhe se më shumë se një person mund të konsumojë të mirën në të njëjtën kohë

[[Eksternalitet|Eksternalitetet]] ndodhin kur ka kosto të konsiderueshme sociale ose përfitime nga prodhimi ose konsumi që nuk reflektohen në çmimet e tregut. Për shembull, ndotja e ajrit mund të krijojë një eksternalitet negativ, dhe edukimi mund të gjenerojë një eksternalitet pozitiv (më pak krim, etj.). Qeveritë shpesh taksojnë dhe ndryshe kufizojnë shitjen e mallrave që kanë eksternitete negative dhe subvencionojnë ose përndryshe promovojnë blerjen e mallrave që kanë eksterne pozitive në përpjekje për të korrigjuar [[Shtrembërimi i tregut|shtrembërimet]] e çmimeve të shkaktuara nga këto eksternitete.<ref>{{cite encyclopedia |author-link=Jean-Jacques Laffont |last=Laffont |first=J.J. |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |pages=263–265 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X000773 |doi=10.1057/9780230226203.2520|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Externalities }}</ref> Teoria elementare e kërkesës dhe ofertës parashikon ekuilibrin por jo shpejtësinë e rregullimit për ndryshimet e ekuilibrit për shkak të një ndryshimi të kërkesës ose ofertës.{{sfn|Blaug|2017|p=347}}

Në shumë fusha, një formë e qëndrueshmërisë së çmimeve vendoset për të vlerësuar sasitë, sesa çmimet, duke u përshtatur në afat të shkurtër ndaj ndryshimeve në anën e kërkesës ose në anën e ofertës. Kjo përfshin një analizë standarde të ciklit të biznesit në makroekonomi. Analizat shpesh rrotullohen rreth shkaqeve të një ngjitje të tillë çmimesh dhe implikimet e tyre për të arritur një ekuilibër të hipotezuar afatgjatë. Shembuj të një ngjitshmërie të tillë çmimesh në tregjet e veçanta përfshijnë normat e pagave në tregjet e punës dhe çmimet e postuara në tregjet që devijojnë nga konkurrenca e përsosur.

Disa fusha të specializuara të ekonomisë merren me dështimin e tregut më shumë se të tjerët. [[Ekonomia publike|Ekonomia e sektorit publik]] është një shembull. Shumë [[Ekonomia e mjedisit|ekonomi mjedisore]] kanë të bëjnë me eksternitetet ose "[[E keqja publike|E keqe publike]]".

Opsionet e politikave përfshijnë rregullore që reflektojnë analizën e kostos-përfitimit ose zgjidhjet e tregut që ndryshojnë stimuj, të tilla si [[Tregtimi i emetimeve|tarifat e emitimeve]] ose ripërcaktimi i të drejtave pronësore.<ref>• {{cite encyclopedia |last1=Kneese |first1=Allen K. |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |first2=Clifford S. |last2=Russell |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |pages=159–164 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X000715 |doi=10.1057/9780230226203.2480|isbn=9780333786765 |chapter=Environmental economics }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{harvp|Samuelson|Nordhaus|2004|loc=ch. 18, "Protecting the Environment."}}</ref>

==== Sektori publik ====
Financat publike janë fusha e ekonomisë që merret me [[Buxheti|buxhetimin]] e të ardhurave dhe shpenzimeve të një entiteti të sektorit publik, zakonisht qeverisë. Subjekti adreson çështje të tilla si incidenca e taksave (kush me të vërtetë paguan një taksë të veçantë), analizë kosto-përfitim të programeve qeveritare, efekte në efikasitetin ekonomik dhe shpërndarjen e të ardhurave të llojeve të ndryshme të shpenzimeve dhe taksave, dhe politikës fiskale. Kjo e fundit, një aspekt i teorisë së zgjedhjes publike, modelon sjelljen e sektorit publik në mënyrë analoge me mikroekonominë, duke përfshirë ndërveprime të votuesve të vetë-interesuar, politikanëve dhe burokratëve.<ref>{{cite encyclopedia |last1=Musgrave |first1=Richard A. |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |author-link=Richard Musgrave (economist) |pp=1055–1060 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001795 |doi=10.1057/9780230226203.3360|isbn=9780333786765 |chapter=Public finance }}</ref>

Pjesa më e madhe e ekonomisë është pozitive, duke kërkuar të përshkruaj dhe parashikojë fenomene ekonomike. Ekonomia normative kërkon të identifikojë se si duhet të jenë ekonomitë.

Ekonomia e mirëqenies është një degë normative e ekonomisë që përdor teknika mikroekonomike për të përcaktuar njëkohësisht efikasitetin alokues brenda një ekonomie dhe shpërndarjen e të ardhurave që lidhen me të. Përpiqet të matë mirëqenien sociale duke ekzaminuar aktivitetet ekonomike të individëve që përbëjnë shoqërinë.<ref>{{cite encyclopedia |last1=Feldman |first1=Allan M. |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |pp=889–095 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X002306 |doi=10.1057/9780230226203.3785|isbn=9780333786765 |chapter=Welfare economics }}</ref>

=== Makroekonomia ===
{{Main|Makroekonomia}}

[[File:DiagFuncMacroSyst.pdf|thumb|[[Fluksi rrethor i të ardhurave|Qarkullimi i parave në një ekonomi]] në një model makroekonomik.]]

Makroekonomia shqyrton ekonominë në tërësi për të shpjeguar agregatët e gjerë dhe bashkëveprimet e tyre "lart poshtë", domethënë, duke përdorur një formë të thjeshtuar të [[Teoria e ekuilibrit të përgjithshëm|teorisë së ekuilibrit të përgjithshëm]].{{sfnp|Blaug|2017|p=345}} Agregate të tilla përfshijnë të [[Masat e të ardhurave dhe prodhimit kombëtar|ardhurat dhe prodhimin kombëtar]], [[Papunësia|shkallën e papunësisë]] dhe [[Inflacioni|inflacionin]] e çmimeve dhe nëndegët si konsumi i përgjithshëm dhe shpenzimet e investimeve dhe përbërësit e tyre. Studion gjithashtu efektet e [[Politika monetare|politikës monetare]] dhe [[Politika fiskale|politikës fiskale]].

Që të paktën vitet 1960, makroekonomia është karakterizuar nga integrimi i mëtejshëm në lidhje me modelimin e bazuar në mikro të sektorëve, duke përfshirë racionalitetin e aktorëve, përdorimin efikas të informacionit të tregut dhe konkurrencën e papërsosur.<ref>{{cite journal |title=Business Confidence and Depression Prevention: A Mesoeconomic Perspective |url=https://archive.org/details/sim_american-economic-review_1992-05_82_2/page/365 |last=Ng |first=Yew-Kwang |authorlink=Yew-Kwang Ng |journal=[[The American Economic Review]] |issn=0002-8282 |volume=82 |issue=2 |date=maj 1992 |pages=365–371 |jstor=2117429}}</ref> Kjo ka adresuar një shqetësim të gjatë për zhvillimet në kundërshtim me të njëjtën temë.<ref>{{cite encyclopedia |last1=Howitt |first=Peter M. |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |pages=  273–276 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001367 |doi=10.1057/9780230226203.3008|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Macroeconomics: Relations with microeconomics }}</ref>

Analiza makroekonomike gjithashtu konsideron faktorët që ndikojnë në nivelin afatgjatë dhe [[Rritja ekonomike|rritjen]] e të ardhurave kombëtare. Faktorë të tillë përfshijnë akumulimin e kapitalit, [[Progresi teknik (ekonomi)|ndryshimin teknologjik]] dhe rritjen e [[Fuqia punëtore|fuqisë punëtore]].{{sfnp|Blaug|2017|p=349}}

==== Rritja ====
{{Main|Rritja ekonomike}}

Studimi i ''ekonomisë së rritjes'' studion faktorët që shpjegojnë [[Rritja ekonomike|rritjen ekonomike]] - rritja e prodhimit për frymë të një vendi për një periudhë të gjatë kohore. Të njëjtët faktorë përdoren për të shpjeguar ndryshimet në nivelin e prodhimit për frymë midis vendeve, në veçanti pse disa vende rriten më shpejt se të tjerët, dhe nëse vendet konvergojnë me të njëjtat ritme të rritjes.

Faktorët e mirëstudiuar përfshijnë shkallën e investimeve, rritjen e popullsisë dhe ndryshimin teknologjik. Këto përfaqësohen në forma teorike dhe empirike (si në modelet e rritjes neoklasike dhe endogjene) dhe në kontabilitetin e rritjes.<ref>• {{harvp|Samuelson|Nordhaus|2004|loc=ch. 27, "The Process of Economic Growth"}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |author-link=Hirofumi Uzawa |last=Uzawa |first=H. |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |pages=483–489 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001477 |doi=10.1057/9780230226203.3097|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Models of growth }}</ref>

==== Cikli i biznesit ====
[[File:Economic cycle.svg|thumb|Një ilustrim bazë i cikleve ekonomike / afariste.]]

Ekonomia e një depresioni ishte nxitje për krijimin e "makroekonomisë", si një disiplinë e veçantë. Gjatë [[Depresioni i madh|Depresionit të Madh]] të viteve 1930, [[John Maynard Keynes]] autori i një libri të titulluar ''Teoria e Përgjithshme e Punësimit, Interesit dhe Parave'' që përshkruan teoritë kryesore të ekonomisë Keynesiane. Keynes pretendoi se kërkesa e përgjithshme për mallra mund të jetë e pamjaftueshme gjatë rënies ekonomike, duke çuar në papunësi të lartë të panevojshme dhe humbje të prodhimit të mundshëm.

Prandaj ai mbrojti përgjigje aktive të politikës nga [[sektori publik]], përfshirë veprimet e [[Politika monetare|politikës monetare]] nga [[banka qendrore]] dhe veprimet e [[Politika fiskale|politikës fiskale]] nga qeveria për të stabilizuar prodhimin gjatë ciklit të biznesit.<ref>{{cite book |last=O'Sullivan |first=Arthur |authorlink=Arthur O'Sullivan (economist) |first2=Steven M. |last2=Sheffrin |authorlink2=Steven M. Sheffrin |title=Economics: Principles in Action |url=https://archive.org/details/economicsprincip00osul |publisher=Pearson Prentice Hall |year=2003  |page=[https://archive.org/details/economicsprincip00osul/page/396 396] |isbn=978-0-13-063085-8}}</ref> Kështu, një përfundim kryesor i ekonomisë Keynesian është se, në disa situata, asnjë mekanizëm i fortë automatik nuk e çon prodhimin dhe punësimin drejt niveleve të [[Punesim i plote|punësimit të plotë]]. [[Modeli IS/LM]] i [[John Hicks]] ka qenë interpretimi më me ndikim i ''Teorisë së Përgjithshme''.

Me kalimin e viteve, të kuptuarit e ciklit të biznesit është degëzuar në programe të ndryshme kërkimore, kryesisht të lidhura ose të dallueshme nga Keynesianizmi. Sinteza neoklasike i referohet pajtimit të ekonomisë Keynesiane me ekonominë neoklasike, duke deklaruar se Keynesianizmi është i saktë në planin afatshkurtër, por i kualifikuar nga konsideratat neoklasike si në planin afatmesëm dhe afatgjatë.<ref name="Blanchard2008">{{cite encyclopedia |author-link=Olivier J. Blanchard |last=Blanchard |first=Olivier Jean |date=2008 |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_N000041 |doi=10.1057/9780230226203.1172|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=896–899 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Neoclassical synthesis }}</ref>

Makroekonomia e re klasike, e dalluar nga pikëpamja Keynesiane e ciklit të biznesit, paraqet pastrimin e tregut me informacion të papërsosur. Ai përfshin hipotezën e të ardhurave të përhershme të Friedman mbi konsumin dhe teorinë "pritjet racionale",<ref>{{cite web |url=http://www.economics.harvard.edu/files/faculty/40_Macroeconomist_as_Scientist.pdf |title=The Macroeconomist as Scientist and Engineer |first=N. Gregory |last=Mankiw |publisher=Harvard University |date=maj 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120118103900/http://www.economics.harvard.edu/files/faculty/40_Macroeconomist_as_Scientist.pdf |archive-date=18 janar 2012}}</ref> udhëhequr nga Robert Lucas, dhe teori e ciklit të biznesit të vërtetë.<ref>{{cite encyclopedia |author-link=Stanley Fischer |last=Fischer |first=Stanley |date=2008 |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_N000056 |doi=10.1057/9780230226203.1180|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=17–22 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=New classical macroeconomics }}</ref>

Në të kundërt, qasja e re Keynesiane ruan supozimin racional të pritjeve, megjithatë supozon një larmi dështimesh në treg. Në veçanti, Keynesianët e Ri supozojnë se çmimet dhe pagat janë "ngjitëse", që do të thotë se ato nuk përshtaten menjëherë në ndryshimet e kushteve ekonomike.<ref name="Dixon2008">{{cite encyclopedia |last=Dixon |first=Huw David |date=2008 |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_N000166 |doi=10.1057/9780230226203.1184|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=40–45 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=New Keynesian macroeconomics }}</ref>

Kështu, klasikët e rinj supozojnë se çmimet dhe pagat përshtaten automatikisht për të arritur punësim të plotë, ndërsa Keynesianët e rinj e shohin punësimin e plotë si të arritur automatikisht vetëm në planin afatgjatë, dhe për këtë arsye politikat qeveritare dhe të bankës qendrore janë të nevojshme sepse "afatgjatë" mund të jetë shumë e gjatë.

==== Papunsia ====
{{Main|Papunësia}}
Sasia e papunësisë në një ekonomi matet me nivelin e papunësisë, përqindjen e punëtorëve pa punë në forcën e punës. Fuqia punëtore përfshin vetëm punëtorë që kërkojnë në mënyrë aktive punë. Njerëzit që janë në pension, që ndjekin arsimin, ose dekurajohen të kërkojnë punë nga mungesa e perspektivës së punës, përjashtohen nga forca e punës. Papunësia në përgjithësi mund të ndahet në disa lloje që lidhen me shkaqe të ndryshme.<ref name="Dwivedi443">{{cite book|last=Dwivedi|first=D. N.|title=Macroeconomics: Theory and Policy|url=https://books.google.com/books?id=P1eFyp9Iku8C&pg=PP1|year=2005|publisher=Tata McGraw-Hill Education|isbn=978-0-07-058841-7}}</ref>

Modelet klasike të papunësisë ndodhin kur pagat janë shumë të larta për punëdhënësit që të jenë të gatshëm të punësojnë më shumë punëtorë. Në përputhje me papunësinë klasike, papunësia e fërkimit ndodh kur ekzistojnë vendet e lira të punës për një punëtor, por kohëzgjatja e nevojshme për të kërkuar dhe gjetur punë, çon në një periudhë papunësie.<ref name="Dwivedi443" />

[[Papunësia strukturore]] mbulon një sërë shkaqesh të mundshme të papunësisë duke përfshirë një mospërputhje midis aftësive të punëtorëve dhe aftësive të kërkuara për punë të hapura.<ref>{{cite encyclopedia |last=Freeman |first=C. |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |date=2008 |edition=second|chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_S000311 |doi=10.1057/9780230226203.1641|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=64–66 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Structural unemployment }}</ref> Sasi të mëdha të papunësisë strukturore mund të ndodhin kur një ekonomi apo industri është në tranzicion dhe punëtorët e gjejnë aftësinë e tyre të mëparshme nuk janë më në kërkesë. Papunësia strukturore është e ngjashme me papunësinë e fërkimit pasi që të dy pasqyrojnë problemin e përputhjes së punëtorëve me vendet e lira të punës, por papunësia strukturore mbulon kohën e nevojshme për të fituar aftësi të reja jo vetëm procesin e kërkimit afatshkurtër.{{sfnp|Dwivedi|2005|pp=444–445}}

Ndërsa disa lloje të papunësisë mund të ndodhin pavarësisht nga gjendja e ekonomisë, papunësia ciklike ndodh kur rritja ngec. [[Ligji Okun|Ligji i Okun]] përfaqëson marrëdhënien empirike midis papunësisë dhe rritjes ekonomike.{{sfnp|Dwivedi|2005|pp=445–446}} Versioni origjinal i ligjit të Okun thotë që një rritje prej 3% e prodhimit do të çonte në një ulje të papunësisë prej 1%.<ref>{{cite journal |last=Neely |first=Christopher J. |url=http://research.stlouisfed.org/publications/es/10/ES1004.pdf |title=Okun's Law: Output and Unemployment |journal=Economic Synopses |volume=Number 4 |date=2010}}</ref>

==== Inflacioni dhe politika monetare ====
{{Main|Inflacioni|Politika monetare}}
{{See also|Paraja}}

[[Paraja]] është një mënyrë e pagesës përfundimtare për mallrat në shumicën e ekonomive të sistemit të çmimeve dhe është njësia e llogarisë në të cilën çmimet shprehen në mënyrë tipike. Paraja ka pranueshmëri të përgjithshme, qëndrueshmëri relative në vlerë, ndarje, qëndrueshmëri, transportueshmëri, elasticitet në furnizim dhe jetëgjatësi me besim në masë të publikut. Ai përfshin monedhën e mbajtur nga publiku jotreg dhe depozitat e kontrollueshme. Hasshtë përshkruar si një konventë shoqërore, si gjuha, e dobishme për një kryesisht sepse është e dobishme për të tjerët. Sipas fjalëve të Francis Amasa Walker, një ekonomist i njohur i shekullit XIX, "Paraja është ajo që paraja bën" ("Paraja është që paratë i bën" në origjinal).<ref name="Walker1891">{{cite book|author=Francis Amasa Walker|authorlink=Francis Amasa Walker|title=Money|url=https://books.google.com/books?id=2MJYSvaRqcwC|accessdate=5 nëntor 2017|year=1878|publisher=Henry Holt and Company|location=New York|page=405}}</ref>

Si mjet shkëmbimi, paraja lehtëson tregtinë. Në thelb është një masë e vlerës dhe më e rëndësishmja, një dyqan vlerash është një bazë për krijimin e kredisë. Funksioni i tij ekonomik mund të kontrastohet me shkëmbime (shkëmbim jo-monetar). Duke pasur parasysh një sërë mallrash të prodhuara dhe prodhues të specializuar, shkëmbimet mund të sjellin një koincidencë të dyfishtë të dëshpëruar për sa i përket asaj që shkëmbehet, të themi mollë dhe një libër. Paraja mund të zvogëlojë koston e transaksionit të këmbimit për shkak të pranueshmërisë së saj të gatshme. Atëherë është më pak e kushtueshme që shitësi të pranojë para në këmbim, sesa ato që prodhon blerësi.<ref>{{cite encyclopedia |author-link=James Tobin |last=Tobin |first=James |date=1992 |title=Money (Money as a Social Institution and Public Good) |work=The New Palgrave Dictionary of Finance and Money |volume=Volume 2 |editor-first1=Peter K. |editor-last1=Newman |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=John |editor-last3=Eatwell |pp=770–771 |isbn=978-1-5615-9041-4 |url=https://books.google.com/books?id=b0UOAQAAMAAJ&pg=PP1}}</ref>

Në nivelin e një [[Ekonomia|ekonomie]], teoria dhe provat janë në përputhje me një marrëdhënie pozitive që rrjedh nga furnizimi i përgjithshëm i parave deri në vlerën nominale të prodhimit të përgjithshëm dhe nivelin e përgjithshëm të çmimeve. Për këtë arsye, menaxhimi i ofertës së parave është një aspekt kryesor i politikës monetare.<ref>• {{cite encyclopedia |last=Friedman |first=Milton |author-link=Milton Friedman |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell  |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter K. |editor-last3=Newman  |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001813 |doi=10.1057/9780230226203.3371|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=1 |isbn=9780333786765 |chapter=Quantity theory of money }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{harvp|Samuelson|Nordhaus|2004|loc=ch. 2, "Money: The Lubricant of Exchange" section, ch. 33, Fig. 33–3}}</ref>

==== Politika fiskale ====
{{Main|Politika fiskale|3=Tatimi}}

Qeveritë zbatojnë politikën fiskale për të ndikuar në kushtet makroekonomike duke rregulluar shpenzimet dhe politikat tatimore për të ndryshuar kërkesën e përgjithshme. Kur kërkesa agregate bie nën prodhimin e mundshëm të ekonomisë, ekziston një hendek në prodhimin ku disa kapacitete prodhuese lihen të papuna. Qeveritë rritin shpenzimet dhe shkurtojnë taksat për të rritur kërkesën e përgjithshme. Burimet që janë lënë boshe mund të përdoren nga qeveria.

Për shembull, ndërtuesit e shtëpive të papunë mund të punësohen për të zgjeruar autostradat. Ulja e taksave lejon konsumatorët të rrisin shpenzimet e tyre, gjë që rrit kërkesën e përgjithshme. Edhe ulja e taksave dhe shpenzimet kanë efekte shumëzuese ku rritja fillestare e kërkesës nga politika përshkohet në ekonomi dhe gjeneron aktivitet ekonomik shtesë.

Efektet e politikës fiskale mund të kufizohen duke mbledhur jashtë. Kur nuk ka hendek prodhimi, ekonomia po prodhon me kapacitet të plotë dhe nuk ka burime të tepërta prodhuese. Nëse qeveria rrit shpenzimet në këtë situatë, qeveria përdor burime që përndryshe do të ishin përdorur nga sektori privat, kështu që nuk ka asnjë rritje në prodhimin e përgjithshëm. Disa ekonomistë mendojnë se grumbullimi është gjithmonë një çështje, ndërsa të tjerët nuk mendojnë se është çështje madhore kur prodhimi është në depresion.

Skeptikët e politikës fiskale bëjnë gjithashtu argumentin e ekuivalencës së Rikardit. Ata argumentojnë se një rritje e borxhit do të duhet të paguhet me rritjen e taksave në të ardhmen, gjë që do të bëjë që njerëzit të ulin konsumin e tyre dhe të kursejnë para për të paguar për rritjen e ardhshme të taksave. Nën ekuivalentin e Rikardit, çdo rritje e kërkesës nga ulja e taksave do të kompensohet nga rritja e kursimit që synon të paguajë për taksat më të larta në të ardhmen.

=== Ekonomia ndërkombëtare ===
{{Main|Ekonomia ndërkombëtare}}

[[File:Countries by GDP (PPP) Per Capita in 2014.svg|thumb|upright=1.8|List of countries by GDP (PPP) per capita in 2014.]]

Përcaktuesit e studimeve të tregtisë ndërkombëtare të mallrave dhe shërbimeve rrjedhin në kufijtë ndërkombëtarë. Ajo gjithashtu ka të bëjë me madhësinë dhe shpërndarjen e fitimeve nga tregtia. Aplikimet e politikave përfshijnë vlerësimin e efekteve të ndryshimit të ritmeve të [[Detyrimet doganore|tarifave]] dhe kuotave të tregtisë. Financat ndërkombëtare janë një fushë makroekonomike që shqyrton rrjedhën e kapitalit përtej kufijve ndërkombëtarë, dhe efektet e këtyre lëvizjeve në kurset e këmbimit. Tregtia në rritje e mallrave, shërbimeve dhe kapitalit midis vendeve është një efekt kryesor i [[Globalizimi|globalizmit]] bashkëkohor.<ref>• {{cite encyclopedia |last=Anderson |first=James E. |date=2008 |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_I000263 |doi=10.1057/9780230226203.0839|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=516–522 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=International trade theory }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{Cite book |last=Venables |first=A. |date=2001 |title=International Trade: Economic Integration |journal=[[International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences]] |pages=7843–7848 |doi=10.1016/B0-08-043076-7/02259-2|isbn=9780080430768 }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last=Obstfeld |first=Maurice |date=2008 |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_I000169 |doi=10.1057/9780230226203.0828|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=439–451 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=International finance }}</ref>

=== Ekonomia e zhvillimit ===
{{main|Ekonomia e zhvillimit}}

Ekonomia e zhvillimit shqyrton aspektet ekonomike të procesit të zhvillimit ekonomik në vendet me të ardhura relativisht të ulëta duke u përqëndruar në ndryshimin strukturor, [[Varfëria|varfërinë]] dhe [[Rritja ekonomike|rritjen ekonomike]]. Qasjet në ekonominë e zhvillimit shpesh përfshijnë faktorët shoqërorë dhe politikë.<ref>• {{cite encyclopedia |last=Bell |first=Clive |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=1 |pp=818–826 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X000565| doi=10.1057/9780230226203.2366|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Development economics }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{harvp|Blaug|2017|p=351}}</ref>

=== Ekonomia e punës ===
{{main|Ekonomia e punës}}

Ekonomia e punës kërkon të kuptojë funksionimin dhe dinamikën e [[Tregu|tregjeve]] të punës me paga. '''Tregjet e punës''' funksionojnë përmes bashkëveprimit të punëtorëve dhe punëdhënësve. Ekonomia e punës shikon furnizuesit e shërbimeve të punës (punëtorët), kërkesat e shërbimeve të punës (punëdhënësit) dhe përpjekjet për të kuptuar modelin rezultues të pagave, punësimit dhe të ardhurave. Në ekonomi, '''puna''' është një masë e punës së bërë nga qeniet njerëzore. Eshtë konvencionale kontrastualisht me faktorë të tjerë të prodhimit si toka dhe kapitali. Ekzistojnë teori të cilat kanë zhvilluar një koncept të quajtur kapital njerëzor (duke iu referuar aftësive që posedojnë punëtorët, jo domosdoshmërisht punën e tyre aktuale), megjithëse ekzistojnë edhe teori të sistemit makro-ekonomik të kundërt që mendojnë se kapitali njerëzor është një kontradiktë në term.

=== Ekonomia e mirëqenies ===
{{main|Ekonomia e mirëqenies}}

Ekonomia e mirëqenies përdor teknikat e mikroekonomisë për të vlerësuar mirëqenien nga shpërndarja e [[Faktorët e prodhimit|faktorëve prodhues]] për dëshirimin dhe [[Eficenca|efikasitetin]] [[Ekonomia|ekonomik]] brenda një ekonomie, shpesh në lidhje me [[Teoria e ekuilibrit të përgjithshëm|ekuilibrin e përgjithshëm]] konkurrues.<ref>''Deardorff's Glossary of International Economics'' (2006). [http://www-personal.umich.edu/~alandear/glossary/w.html#WelfareEconomics "Welfare economics."] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170320065124/http://www-personal.umich.edu/~alandear/glossary/w.html |date=2017-03-20 }}</ref> Analizon [[Ndihma sociale|mirëqenien sociale]], sado të matur, në kuptimin e veprimtarive ekonomike të individëve që përbëjnë shoqërinë teorike të konsideruar. Në përputhje me rrethanat, individët, me aktivitete të shoqëruara ekonomike, janë njësitë themelore për grumbullimin e mirëqenies sociale, qoftë të një grupi, të një komuniteti, ose të një shoqërie, dhe nuk ka "mirëqenie sociale" përveç "mirëqenies" të shoqëruar me njësitë e saj individuale .

== Marrëveshjet ==
Sipas sondazheve të ndryshme të rastësishme dhe anonime të anëtarëve të Shoqatës Ekonomike Amerikane, ekonomistët kanë marrëveshje për propozimet e mëposhtme në përqindje:<ref>{{cite book |last=Mankiw |first=N. Gregory |title=Principles of Microeconomics |url=https://books.google.com/books?id=ekTAAgAAQBAJ&pg=PA32 |edition=7th |year=2014 |publisher=Cengage Learning |isbn=978-1-305-15605-0 |page=32}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Alston |first1=Richard M. |last2=Kearl |first2=J.R.|author-link2=James R. Kearl |last3=Vaughan |first3=Michael B. |title=Is There a Consensus Among Economists in the 1990s? |date=maj 1992 |journal=[[The American Economic Review]] |volume=82 |issue=2 |pages=203–209 |jstor=2117401 |url=http://www.weber.edu/wsuimages/AcademicAffairs/ProvostItems/global.pdf}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Fuller |first1=Dan |last2=Geide-Stevenson |first2=Doris |title=Consensus Among Economists: Revisited |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-economic-education_2003_fall_34_4/page/369 |date=vjeshtë 2003 |journal=[[Journal of Economic Education|The Journal of Economic Education]] |volume=34 |issue=4 |pages=369–387 |jstor=30042564 |doi=10.1080/00220480309595230}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Whaples |first1=Robert |author-link1=Robert Whaples |title=Do Economists Agree on Anything? Yes! |journal=[[The Economists' Voice]] |volume=3 |issue=9 |pages=1–6 |url=https://people.uwec.edu/jamelsem/fte/fte/efl/teacher_stuff/articles/economists_agree.pdf |date=nëntor 2006 |doi=10.2202/1553-3832.1156}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Whaples |first1=Robert |title=The Policy Views of American Economic Association Members: The Results of a New Survey |date=shtator 2009 |journal=[[Econ Journal Watch]] |volume=6 |issue=3 |pages=337–348 |url=http://econjwatch.org/articles/the-policy-views-of-american-economic-association-members-the-results-of-a-new-survey }}</ref>

# Një tavan i qirave zvogëlon sasinë dhe cilësinë e banesave në dispozicion. (93% pajtohen)
# Tarifat dhe kuotat e importit zakonisht zvogëlojnë mirëqenien e përgjithshme ekonomike. (93% pajtohen)
# Kurset fleksibile dhe luhatëse të këmbimit ofrojnë një aranzhim monetar ndërkombëtar efektiv. (90% pajtohen)
# Politika fiskale (p.sh., ulja e taksave dhe / ose rritja e shpenzimeve të qeverisë) ka një ndikim të rëndësishëm stimulues në një ekonomi më pak se të punësuar plotësisht. (90% pajtohen)
# Shtetet e Bashkuara nuk duhet të kufizojnë punëdhënësit nga puna e jashtme në vendet e huaja. (90% pajtohen)
# Rritja ekonomike në vendet e zhvilluara si Shtetet e Bashkuara çon në nivele më të mëdha të mirëqenies. (88% pajtohen)
# Shtetet e Bashkuara duhet të eliminojnë subvencionet bujqësore. (85% pajtohen)
# Një politikë fiskale e krijuar si duhet mund të rrisë nivelin afatgjatë të formimit të kapitalit. (85% pajtohen)
# Qeveritë lokale dhe shtetërore duhet të eleminojnë subvencione për ekskluzione profesionale sportive. (85% pajtohen)
# Nëse buxheti federal do të jetë i ekuilibruar, ai duhet të bëhet mbi ciklin e biznesit dhe jo në vit. (85% pajtohen)
# Hendeku midis fondeve të Sigurimeve Shoqërore dhe shpenzimeve do të bëhet i paqëndrueshëm i madh brenda pesëdhjetë viteve të ardhshme nëse politikat aktuale mbeten të pandryshuara. (85% pajtohen)
# Pagesat në para rritin mirëqenien e marrësve në një shkallë më të madhe sesa transferimet në natyrë të vlerës së barabartë të parave. (84% pajtohen)
# Një deficit i madh i buxhetit federal ka një efekt negativ në ekonomi. (83% pajtohen)
# Rishpërndarja e të ardhurave në Shtetet e Bashkuara është një rol legjitim për qeverinë. (83% pajtohen)
# Inflacioni është shkaktuar kryesisht nga një rritje e madhe e ofertës së parave. (83% pajtohen)
# Shtetet e Bashkuara nuk duhet të ndalojnë të lashtat e modifikuara gjenetikisht. (82% pajtohen)
# Një pagë minimale rrit papunësinë midis punëtorëve të rinj dhe të pa kualifikuar. (79% pajtohen)
# Qeveria duhet të ristrukturojë sistemin e mirëqenies përgjatë linjave të "taksës së të ardhurave negative". (79% pajtohen)
# Taksat e rrjedhshme dhe lejet e ndotjes në treg përfaqësojnë një qasje më të mirë për kontrollin e ndotjes sesa vendosja e tavaneve të ndotjes. (78% pajtohen)
# Subvencionet qeveritare për etanol në Shtetet e Bashkuara duhet të zvogëlohen ose eliminohen. (78% pajtohen)

<br />
== Kritikat ==

=== Kritikat e përgjithshme ===
"[[Shkenca e turpshme]]" është një emër alternative zhgënjyese për ekonominë e sajuar nga historiani Victorian Thomas Carlyle në shekullin XIX. Shpesh thuhet se Carlyle i dha ekonomisë pseudonimin "shkenca e turpshme", si një përgjigje ndaj shkrimeve të fundvitit të shekullit të 18-të të nderuarit Thomas Robert Malthus, i cili parashikoi me zor se uria do të rezultonte, pasi rritja e parashikuar e popullsisë tejkalonte shkallën e rritjes në furnizim me ushqim sidoqoftë, fraza aktuale u krijua nga Carlyle në kontekstin e një debati me John Stuart Mill mbi [[Skllavëria|skllavërinë]], në të cilën Carlyle argumentoi për skllavërinë, ndërsa Mill e kundërshtoi atë.<ref name="Dismal"/>

Disa ekonomistë, si John Stuart Mill ose [[Léon Walras]], kanë pohuar se prodhimi i pasurisë nuk duhet të lidhet me shpërndarjen e tij.<ref>{{cite book |last=Routh |first=Guy |authorlink=Guy Routh |title=The Origin of Economic Ideas |url=https://books.google.com/books?id=d2KwCwAAQBAJ&pg=PP1 |edition=second |year=1989 |publisher=Palgrave Macmillan UK |isbn=978-1-349-20169-3}}</ref>

Në ''Pasurinë e Kombeve'', Adam Smith adresoi shumë çështje që aktualisht janë gjithashtu objekt debati dhe mosmarrëveshjeje. Smith në mënyrë të përsëritur sulmon grupe të individëve me politikë, të cilët përpiqen të përdorin ndikimin e tyre kolektiv për të manipuluar një qeveri për të bërë ofertat e tyre. Në kohën e Smithit, këto përmendeshin si fraksione, por tani quhen më shpesh interesa të veçanta, një term i cili mund të përbëjë bankierë ndërkombëtarë, konglomerata korporative, oligopol të hapur, monopole, sindikata dhe grupe të tjera.{{efn|See {{cite web |first=Noam |last=Chomsky |author-link=Noam Chomsky |website=Understanding Power |title=Ruling the World |url=http://www.understandingpower.com/Chapter5.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20081014032025/http://www.understandingpower.com/Chapter5.htm |url-status=dead |archive-date=14 tetor 2008 |date=14 tetor 2008}} on Smith's emphasis on class conflict in the Wealth of Nations.}}

Ekonomia në vetvete, si shkencë sociale, është e pavarur nga aktet politike të çdo qeverie ose organizate tjetër vendimmarrëse; megjithatë, shumë politikëbërës ose individë që mbajnë pozicione të rangut të lartë, të cilat mund të ndikojnë në jetën e njerëzve të tjerë, njihen për përdorimin në mënyrë arbitrare të një koncepti ekonomik dhe retorikë si automjete për të legjitimuar agjendat dhe sistemet e vlerave, dhe nuk kufizojnë vërejtjet e tyre në çështje të rëndësishme për përgjegjësitë e tyre.<ref name="dismal science to get real">{{cite news |first1=Sara |last1=Ledwith |first2=Antonella |last2=Ciancio |url=https://www.reuters.com/article/2012/07/03/us-europe-economics-teaching-idUSBRE86207O20120703 |title=Special Report: Crisis Forces "Dismal Science" to get Real |work=[[Reuters]] |date=3 korrik 2012 |access-date=18 prill 2020 |archive-date=24 shtator 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924165201/http://www.reuters.com/article/2012/07/03/us-europe-economics-teaching-idUSBRE86207O20120703 |url-status=dead }}</ref> Lidhja e ngushtë e teorisë dhe praktikës ekonomike me [[Politika|politikën]]<ref>{{cite book |first=Sirkku K. |last=Hellsten |chapter=Ethics, Rhetoric and Politics of Post-conflict Reconstruction How Can the Concept of Social Contract Help Us in Understanding How to Make Peace Work? |chapter-url=https://www.wider.unu.edu/sites/default/files/rp2006-148.pdf |title=Making Peace Work |editor-first1=Tony |editor-last1=Addison |editor-first2=Tilman |editor-last2=Brück |publisher=Palgrave Macmillan |pp=75–100 |isbn=978-0-230-59519-4 |doi=10.1057/9780230595194|year=2009 }}</ref> është një fokus grindjesh që mund të hijezojnë ose shtrembërojnë parimet më origjinale të ekonomisë dhe shpesh janë të hutuar me axhendat specifike shoqërore dhe sistemet e vlerave.<ref>{{cite book |last=Hahn |first=Dan F. |title=Political Communication: Rhetoric, Government, and Citizens |url=http://www.stratapub.com/Hahn/preface.htm |edition=second |year=2003 |publisher=Strata |isbn=978-1-891136-08-5}}</ref>

Pavarësisht, ekonomia në mënyrë legjitime ka një rol në informimin e politikës së qeverisë.Eshtë, në të vërtetë, në një farë mënyre një rezultat i fushës më të vjetër të ekonomisë politike. Disa revista akademike ekonomike kanë rritur përpjekjet e tyre për të vlerësuar konsensusin e ekonomistëve në lidhje me çështje të caktuara të politikave me shpresën për të ndikuar në një mjedis politik më të informuar. Shpesh ekziston një shkallë e ulët aprovimi nga ekonomistët profesionistë për sa i përket shumë politikave publike. Çështjet e politikave të paraqitura në një studim të ekonomistëve të [[Shoqata Ekonomike Amerikane|Shoqatës Ekonomike Amerikane]] përfshijnë kufizime tregtie, sigurime shoqërore për ata që vihen jashtë punës nga konkurrenca ndërkombëtare, ushqime të modifikuar gjenetikisht, riciklimin e kurrizit, sigurimin shëndetësor (disa pyetje), keqpërdorimin mjekësor, pengesat për të hyrë në profesionin mjekësor , dhurime të organeve, ushqime jo të shëndetshme, zbritjet e hipotekave, taksimi i shitjeve në internet, Wal-Mart, kazinotë, subvencionet e etanolit dhe shënjestrimi i inflacionit.{{sfnp|Whaples|2009}}

Në ''Ekonomia e qëndrueshme e shtetit'' 1977, ekonomisti kryesor ekologjik dhe teoricieni i shtetit të qëndrueshëm Herman Daly argumenton se ekzistojnë mospërputhje logjike midis theksit të vendosur në rritjen ekonomike dhe disponueshmërisë së kufizuar të burimeve natyrore.<ref name="Daly1991">{{cite book|last=Daly|first=Herman E.|authorlink=Herman Daly|title=Steady-State Economics |chapter-url=https://books.google.com/books?id=qmp5mPdJ474C&pg=PA98|edition=second|year=1991|publisher=Island Press|isbn=978-1-59726-872-1|pages=98–128|chapter=The Catechism of Growth Fallacies}}</ref>

Çështjet si pavarësia e bankës qendrore, politika e bankës qendrore dhe retorika në diskursin e qeveritarëve të qeverisë qendrore ose ambientet e politikave makroekonomike<ref>{{cite web |first=Johan |last=Scholvinck |title=Making the Case for the Integration of Social and Economic Policy |website=UN Division for Social Policy and Development |url=http://www.icsw.org/publications/sdr/2002-june/un-division.htm |archive-date=18 nëntor 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071118193838/http://www.icsw.org/publications/sdr/2002-june/un-division.htm}}</ref> (politika monetare dhe fiskale) e shtetit, janë në qendër të diskutimit dhe kritikës.<ref>• {{cite journal |first1=Bernd |last1=Hayo |first2=Carsten |last2=Hefeker |url=https://ideas.repec.org/p/wpa/wuwpma/0103006.html |title=Do We Really Need Central Bank Independence? A Critical Re-examination |journal=WWZ-Discussion Paper 01/03 |date=mars 2001}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |first=Gabriel |last=Mangano |title=Measuring Central Bank Independence: A Tale of Subjectivity and of Its Consequences |url=https://archive.org/details/sim_oxford-economic-papers_1998-07_50_3/page/468 |journal=Oxford Economic Papers |date=1 korrik 1998 |volume=50 |issue=3 |pages=468–492 |doi=10.1093/oxfordjournals.oep.a028657}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |first1=Friedrich |last1=Heinemann |first2=Katrin |last2=Ullrich |title=Does it Pay to Watch Central Bankers' Lips? The Information Content of ECB Wording |journal=ZEW - Centre for European Economic Research Discussion Paper No. 05-070 |date=3 nëntor 2005 |url=https://www.econstor.eu/bitstream/10419/24166/1/dp0570.pdf |doi=10.2139/ssrn.832905}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |first=Stephen G. |last=Cecchetti |title=Policy Rules and Targets: Framing the Central Banker's Problem |journal=FRBNY Economic Policy Review |year=1998 |volume=4 |issue=2 |pages=1–14 |url=https://www.newyorkfed.org/medialibrary/media/research/epr/98v04n2/9806cecc.pdf }}</ref>

[[Deirdre McCloskey]] ka argumentuar se shumë studime ekonomike empirike raportohen dobët, dhe ajo dhe [[Stephen Ziliak]] argumentojnë se megjithëse kritika e saj është pritur mirë, praktika nuk është përmirësuar.<ref name=Ziliak2004>{{cite journal |last1=Ziliak |first1=Stephen T. |last2=McCloskey |first2=Deirdre N. |date=prill 2004 |title=Size Matters: The Standard Error of Regressions in the ''American Economic Review'' |journal=Econ Journal Watch |volume=1 |issue=2 |pages=331–358 |url=http://www.econjournalwatch.org/pdf/ZiliakMcCloskeyAugust2004.pdf |access-date=12 prill 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080625054144/http://www.econjournalwatch.org/pdf/ZiliakMcCloskeyAugust2004.pdf |archive-date=25 qershor 2008 |url-status=dead }}</ref> Ky kontest i fundit është i diskutueshëm.{{sfnp|Hoover|Siegler|2008}}

Një studim i [[Fondi Monetar Ndërkombëtar|Fondit Monetar Ndërkombëtar]] i vitit 2002 vlerësoi parashikimet e rritjes ekonomike të vendit nga Parashikimet e Konsensusit në vitet 1990. Nga 60 recesione të ndryshme kombëtare që ndodhën, vetëm 2 (3%) ishin parashikuar një vit më parë. <ref>{{cite journal |title=How Accurate Are Private Sector Forecasts? Cross-Country Evidence from Consensus Forecasts of Output Growth |first=Prakash |last=Loungani |journal=IMF Working Paper |issue=77 |pages=1 |date=prill 2000 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2000/wp0077.pdf|doi=10.5089/9781451849981.001 }}</ref>

=== Kritikat e supozuara ===
Ekonomia i është nënshtruar kritikave se mbështetet në supozime jorealiste, të paverifikueshme ose shumë të thjeshtuara, në disa raste sepse këto supozime thjeshtojnë provat e përfundimeve të dëshiruara. Shembuj të supozimeve të tilla përfshijnë [[Informacioni i përsosur|informacion të përsosur]], [[Maksimizimi i fitimit|maksimizimin e fitimit]] dhe zgjedhje racionale.<ref>{{cite journal |last=Rappaport |first=Steven |date=28 korrik 1996 |title=Abstraction and Unrealistic Assumptions in Economics |journal=Journal of Economic Methodology |volume=3 |issue=2 |pages=215–236 |doi=10.1080/13501789600000016}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book |last=Rappaport |first=Steven |title=Models and Reality in Economics |chapter-url=https://archive.org/details/modelsrealityine0000rapp |chapter-url-access=registration |year=1998 |publisher=Edward Elgar |isbn=978-1-85898-575-6 |chapter=Chapter 6: Economic Models |url-access=registration |url=https://archive.org/details/modelsrealityine0000rapp }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{harvp|Friedman|1953|pages=14–15, 22, 31}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |last=Boland |first=Lawrence A. |date=2008 |edition=second |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_A000231 |doi=10.1057/9780230226203.0067|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=267–270 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Assumptions controversy }}</ref> Fusha e ekonomisë së informacionit përfshin si studimin matematikor-ekonomik ashtu edhe ekonominë e sjelljes, ashtu si studimet në psikologjinë e sjelljes.<ref name=Hodgson2007>{{cite journal |last=Hodgson |first=Geoffrey M. |date=dhjetor 2007 |title=Evolutionary and Institutional Economics as the New Mainstream |journal=Evolutionary and Institutional Economics Review |volume=4 |issue=1 |pages=7–25 |doi=10.14441/eier.4.7|citeseerx=10.1.1.454.8088 }}</ref>

Sidoqoftë, ekonomistë të shquar kryesorë si Keynes<ref>{{cite journal |last=Keynes |first=J. M. |title=Alfred Marshall 1842–1924 |url=https://archive.org/details/sim_economic-journal_1924-09_34_135/page/311 |journal=The Economic Journal |volume=34 |issue=135 |pages=311–72 |date=shtator 1924 |jstor=2222645 |doi=10.2307/2222645}}</ref> dhe Joskow kanë vërejtur se një pjesë e madhe e ekonomisë është konceptuale sesa sasiore, dhe e vështirë për t'u modeluar dhe zyrtarizuar në mënyrë sasiore. Në një diskutim mbi hulumtimin e oligopolit, [[Paul Joskow]] theksoi në 1975 se në praktikë, studentë seriozë të ekonomive aktuale kanë prirjen të përdorin "modele informale" bazuar në faktorë cilësor specifik për industri të veçanta. Joskow kishte një ndjenjë të fortë se puna e rëndësishme në oligopol ishte bërë përmes vëzhgimeve joformale ndërsa modelet formale ishin "shkatërruar nga posti". Ai argumentoi se modelet formale nuk ishin kryesisht të rëndësishme në punën empirike, ose faktori themelor që qëndron pas teorisë së firmës, sjelljes, ishte lënë pas dore.<ref>{{cite journal |last=Joskow |first=Paul |title=Firm Decision-making Policy and Oligopoly Theory |journal=The American Economic Review |volume=65 |issue=2, Papers and Proceedings of the Eighty–seventh Annual Meeting of the American Economic Association |pages=270–279, esp. 271 |date=maj 1975 |jstor=1818864 }}</ref>

Vitet e fundit, kritikat feministe të modeleve ekonomike neoklasike fituan rëndësi, duke çuar në formimin e [[Ekonomia feministe|ekonomisë feministe]].<ref>{{cite book |last=England |first=Paula |date=1993 |chapter=The Separative Self: Androcentric Bias in Neoclassical Assumptions |editor-last1=Ferber|editor-first1=Marianne A.|editor-last2=Nelson|editor-first2=Julie A. |title=Beyond Economic Man: Feminist Theory and Economics |chapter-url=https://books.google.com/books?id=ba9PmAEACAAJ&pg=PA37 |publisher=University of Chicago Press |isbn=978-0-226-24201-9 |pages=37–53}}</ref> Në kundërshtim me konceptet e zakonshme të ekonomisë si një shkencë pozitive dhe objektive, ekonomistët feministë i kushtojnë vëmendje ndërtimeve shoqërore të ekonomisë<ref name="beyond">{{cite book |last1=Ferber |first1=Marianne A. |last2=Nelson |first2=Julie A. |chapter=Introduction: ''Beyond Economic Man'': Ten Years Later |title=Feminist Economics Today: Beyond Economic Man |chapter-url=https://books.google.com/books?id=DeWgyqLvmfsC&pg=PP1 |year=2003 |publisher=University of Chicago Press |isbn=978-0-226-24207-1}}</ref> dhe të nxjerrë në pah mënyrat në të cilat modelet dhe metodat e saj pasqyrojnë preferencat mashkullore. Kritikat parësore përqendrohen në dështimet për të marrë parasysh: natyrën egoiste të aktorëve (homo ekonomus); shijet ekzogjene; pamundësia e krahasimeve të shërbimeve; përjashtimi i punës së papaguar; dhe përjashtimi i konsideratave të klasës dhe gjinisë. Ekonomia feministe u zhvillua për të adresuar këto shqetësime, dhe fusha tani përfshin ekzaminime kritike të shumë fushave të ekonomisë, përfshirë punën e paguar dhe të papaguar, epistemologjinë dhe historinë ekonomike, globalizimin, ekonominë shtëpiake dhe ekonominë e kujdesit. Në 1988, [[Marilyn Waring]] publikoi librin ''If Women Counted'', në të cilin ajo argumenton se disiplinimi i ekonomisë injoron punën e papaguar të grave dhe vlerën e natyrës;<ref>{{cite book |first=Marilyn |last=Waring |date=1988 |title=If Women Counted |publisher=Harper & Row |isbn=978-0-06-250933-8|title-link=If Women Counted }}</ref> sipas [[Julie A. Nelson]], ''If Women Counted'' (Tregoi saktësisht) se si puna e papaguar e bërë tradicionalisht nga gratë është bërë e padukshme brenda sistemeve të kontabilitetit kombëtar "dhe" lëshoi një thirrje zgjimi për çështje të qëndrueshmërisë ekologjike ".<ref>{{cite book |last=Nelson |first=Julie A. |chapter=Foreword |chapter-url=https://books.google.com/books?id=Sbh8AwAAQBAJ&pg=PR9 |editor1-last=Bjørnholt|editor1-first =Margunn |editor1-link=Margunn Bjørnholt|editor2-last=McKay|editor2-first =Ailsa|editor2-link=Ailsa McKay |title=Counting on Marilyn Waring: New Advances in Feminist Economics |year=2014 |publisher=Demeter Press |isbn=978-1-9273-3527-7}}</ref> Bjørnholt dhe McKay argumentojnë se kriza financiare e vitit 2007–08 dhe përgjigja ndaj saj zbuluan një krizë idesh në ekonominë e rrjedhë dhe brenda profesionit të ekonomisë, dhe bëjnë thirrje për një riformatim të ekonomisë, teorisë ekonomike dhe profesionit të ekonomisë. Ata argumentojnë se një riorganizim i tillë duhet të përfshijë përparime të reja brenda ekonomisë feministe që marrin si pikënisjen e tyre subjektin e përgjegjshëm shoqëror, të ndjeshëm dhe të përgjegjshëm në krijimin e një ekonomie dhe teori ekonomike që pranojnë plotësisht kujdesin për njëri-tjetrin, si dhe planetin.<ref>{{cite book |last1=Bjørnholt |first1=Margunn  |last2=McKay |first2=Ailsa |author2-link=Ailsa McKay |editor1-last=Bjørnholt |editor1-first =Margunn |editor1-link=Margunn Bjørnholt |editor2-last=McKay |editor2-first=Ailsa |editor2-link=Ailsa McKay |title=Counting on Marilyn Waring: New Advances in Feminist Economics |chapter-url=http://www.margunnbjornholt.no/wp-content/uploads/2014/05/Advances-in-Feminist-Economics-in-Times-of-Economic-Crisis.pdf |year=2014 |publisher=Demeter Press |pages=7–20 |chapter=Advances in Feminist Economics in Times of Economic Crisis |isbn=978-1-9273-3527-7}}</ref>

[[Philip Mirowski]] vëren se:

{{quote|Implikimet e programit të kërkimit ortodoks [të shkencës ekonomike] lënë pak hapësirë për manovrim dhe më pak hapësirë për origjinalitet. ... Këto mandate ... Të përshtatshme sa më shumë teknika matematikore dhe shprehje metaforike nga shkenca bashkëkohore e respektuar, kryesisht fizika sa të jetë e mundur. ... Ruani në masën maksimale të mundshme vijuesin e mbikëqyrjes së shekullit nëntëmbëdhjetë të "rendit natyror" ... mohoni me forcë se teoria neoklasike në mënyrë të skajshme imiton fizikën. ... Mbi të gjitha, parandaloni të gjitha programet kërkimore rivale nga shkeljet ... duke tallur të gjitha përpjekjet e jashtme për modelet e duhura të fizikës së shekullit XX. ... Gjithë teororizimi është [në këtë mënyrë] i mbajtur peng i koncepteve të shekullit XIX të energjisë.<ref>{{cite book|last=Mirowski|first=Philip|title=More Heat Than Light: Economics as Social Physics, Physics as Nature's Economics|url=https://books.google.com/books?id=rmVhZnHId-oC&pg=PA377|year=1989|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-42689-3|pages=377–378}}</ref>}}

Në një seri gazetash dhe letrave të konferencave të rishikuara nga peer-botuesit gjatë një periudhe prej disa dekadash, [[John McMurtry]] ka dhënë kritika të gjera për ato që ai i cilëson "supozimet dhe implikimet e pashpjeguara [të ekonomisë], dhe kostoja e tyre pasuese për jetën e njerëzve. "<ref name="McMurtryCancerStage">{{cite book|last=McMurtry|first=John|title=The Cancer Stage of Capitalism|url=https://books.google.com/books?id=79G3Jsb2KYwC&pg=PP1|year=1999|publisher=Pluto Press|isbn=978-0-7453-1347-4}}</ref>{{efn|Please see partial list of publications, including peer-reviewed papers and books, on McMurtry's wikipedia page, as well as links to the text of several of his peer-reviewed papers and peer-reviewed secondary references analyzing and discussing his work.}}

[[Nassim Nicholas Taleb]] dhe [[Michael Perelman]] janë dy studiues shtesë që kritikuan ekonominë konvencionale ose kryesore. Taleb kundërshton më së shumti teorizimin ekonomik, i cili sipas mendimit të tij vuan mjaft nga problemi i përdorimit të tepërt të Teorisë së Formave të Platonit, dhe bën thirrje për anulimin e elmimit Memorial të Nobelit në Ekonomi, duke thënë se dëmi nga teoritë ekonomike mund të jetë shkatërruese.<ref>
{{cite news |last=Cox |first=Adam |url=https://www.reuters.com/article/idUSTRE68R2SK20100928 |title=Blame Nobel for crisis, says author of 'Black Swan' |work=Reuters |date=28 shtator 2010}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite web |last=Taleb |first=Nassim Nicholas |title=The Pseudo-Science Hurting Markets |website=Financial Times |date=23 tetor 2007 |url=https://www.ft.com/content/4eb6ae86-8166-11dc-a351-0000779fd2ac}}</ref>  Michael Perelman ofron kritikë të gjerë për ekonominë dhe supozimet e tij në të gjithë librat e tij (dhe veçanërisht librat e tij të botuar nga 2000 deri më sot), gazeta dhe intervista.<ref name="Textbooks2004">• {{cite journal |last=Johansson |first=D. |year=2004 |title=Economics without Entrepreneurship or Institutions: A Vocabulary Analysis of Graduate Textbooks |journal=Econ Journal Watch |volume=1 |issue=3 |pages=515–538 |url=https://econjwatch.org/file_download/58/2004-12-johansson-econ_practice.pdf |archivedate=25 qershor 2008 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080625054127/http://www.econjournalwatch.org/pdf/JohanssonPractice1December2004.pdf |access-date=18 prill 2020 }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |last1=Sutter |first1=Daniel |first2=Rex |last2=Pjesky |date=maj 2007 |title=Where Would Adam Smith Publish Today? The Near Absence of Math-free Research in Top Journals |journal=Econ Journal Watch |volume=4 |issue=2 |pp=230–240 |url=https://econjwatch.org/file_download/155/2007-05-sutterpjesky-econ_practice.pdf }}</ref>

== Subjektet e ndërlidhura ==
{{Main|Law and economics|Natural resource economics|Philosophy and economics|Political economy}}
Ekonomia është një shkencë sociale në mesin e disa dhe ka fusha që kufizohen me fushat e tjera, përfshirë gjeografinë ekonomike, historinë ekonomike, zgjedhjen e publikut, ekonominë e energjisë, ekonominë kulturore, ekonominë familjare dhe ekonominë institucionale.

E drejta dhe ekonomia, ose analiza ekonomike e ligjit, është një qasje ndaj teorisë juridike që zbaton metodat e ekonomisë në ligj. Ai përfshin përdorimin e koncepteve ekonomike për të shpjeguar efektet e rregullave juridike, për të vlerësuar se cilat rregulla juridike janë ekonomikisht efikase dhe për të parashikuar se cilat do të jenë rregullat juridike.<ref>• {{cite encyclopedia |author-link=David D. Friedman |last=Friedman |first=David |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=III |pages=144 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001281 |doi=10.1057/9780230226203.2937|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Law and economics }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book|last=Posner|first=Richard A.|authorlink=Richard Posner|title=Economic Analysis of Law|url=https://books.google.com/books?id=ooFDAQAAIAAJ|edition=7th|year=2007|publisher=Aspen |isbn=978-0-7355-6354-4}}{{page needed|date=October 2017}}</ref> Një artikull seminal nga Ronald Coase i botuar në vitin 1961 sugjeroi që të drejtat e pronës të përcaktuara mirë mund të kapërcejnë problemet e jashtme.<ref>{{cite journal |last=Coase |first=Ronald |title=The Problem of Social Cost |journal=[[The Journal of Law and Economics]] |volume=3 |issue=1 |date=tetor 1960 |pages=1–44 |jstor=724810 |doi=10.1086/466560|title-link=The Problem of Social Cost }}</ref>

Ekonomia politike është studimi ndërdisiplinor që ndërthur ekonominë, ligjin dhe shkencën politike në shpjegimin se si institucionet politike, mjedisi politik dhe sistemi ekonomik (kapitalist, socialist, i përzier) ndikojnë njëri-tjetrin. Studion pyetje të tilla si mënyra se si monopoli, sjellja që kërkojnë qiranë dhe eksternitetet duhet të ndikojnë në politikën e qeverisë.<ref>• {{cite encyclopedia |last=Groenewegen |first=Peter |date=2008 |title=Political Economy |pages=476–480 |work=The New Palgrave Dictionary of Economics |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |edition=second |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_P000114 |doi=10.1057/9780230226203.1300|chapter='political economy' |isbn=978-0-333-78676-5 }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |author-link=Anne Osborn Krueger |last=Krueger |first=Anne O. |date=qershor 1974 |title=The Political Economy of the Rent-Seeking Society |url=https://archive.org/details/sim_american-economic-review_1974-06_64_3/page/291 |journal=American Economic Review |volume=64 |issue=3 |pages=291–303 |jstor=1808883}}</ref> Historianët kanë përdorur ekonominë politike për të eksploruar mënyrat në të kaluarën që personat dhe grupet me interes të përbashkët ekonomik kanë përdorur politikën për të bërë ndryshime të dobishme për interesat e tyre.<ref>{{cite book |last=McCoy |first=Drew R. |title=The Elusive Republic: Political Economy in Jeffersonian America |publisher=University of North Carolina Press |date=1980 |isbn=978-0-8078-1416-1 |url=https://books.google.com/books?id=0aDqCQAAQBAJ}}</ref>

Ekonomia e energjisë është një fushë e gjerë shkencore e cila përfshin tema që lidhen me furnizimin me energji dhe kërkesën e energjisë. Georgescu-Roegen rivendosi konceptin e entropisë në lidhje me ekonominë dhe energjinë nga termodinamika, duke u dalluar nga ajo që ai shikonte si themel mekanik i ekonomisë neoklasike të tërhequr nga fizika e Njutonit. Puna e tij kontribuoi ndjeshëm në termoekonomi dhe në ekonominë ekologjike. Ai gjithashtu bëri punë themelore e cila më vonë u zhvillua në ekonomi evolucionare.<ref>• {{cite journal |last1=Cleveland |first1=Cutler J. |last2=Ruth |first2=Matthius |date=shtator 1997 |title=When, where, and by how much do biophysical limits constrain the economic process? A survey of Georgescu-Roegen's contribution to ecological economics |url=https://archive.org/details/sim_ecological-economics_1997-09_22_3/page/203 |journal=[[Ecological Economics (journal)|Ecological Economics]] |volume=22 |issue=3 |pages=203–223 |doi=10.1016/S0921-8009(97)00079-7}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |last=Daly |first=Herman E. |date=qershor 1995 |title=On Nicholas Georgescu-Roegen's Contributions to Economics: An Obituary essay |url=https://archive.org/details/sim_ecological-economics_1995-06_13_3/page/149 |journal=Ecological Economics |volume=13 |issue=3 |pages=149–154 |doi=10.1016/0921-8009(95)00011-W}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |last=Mayumi |first=Kozo |date=gusht 1995 |title=Nicholas Georgescu-Roegen (1906–1994): an admirable epistemologist |journal=Structural Change and Economic Dynamics |volume=6 |issue=3 |pages=115–120 |doi=10.1016/0954-349X(95)00014-E}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book |editor-last1=Mayumi |editor-first=Kozo |editor-last2=Gowdy |editor-first2=John M. |date=1999 |title=Bioeconomics and Sustainability: Essays in Honor of Nicholas Georgescu-Roegen |publisher=Edward Elgar Publishering |isbn=978-1-85898-667-8 |url=https://books.google.com/books?id=_Hd08ju9UG4C&pg=PP1}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite book |last=Mayumi |first=Kozo |date=2001 |title=The Origins of Ecological Economics: The Bioeconomics of Georgescu-Roegen |publisher=Routledge |isbn=978-0-415-23523-5 |url=https://books.google.com/books?id=mCiCAgAAQBAJ&pg=PP1}}</ref>

Nënfusha [[Sociologjia|sociologjike]] e sociologjisë ekonomike u ngrit, kryesisht përmes punës së [[Emil Dyrkhemi]], [[Max Weber]] dhe [[Georg Simmel]], si një qasje për të analizuar efektet e fenomeneve ekonomike në lidhje me paradigmën gjithëpërfshirëse sociale (d.m.th. modernitetin)<ref>{{cite book |title=Principles of Economic Sociology |first=Richard |last=Swedberg |date=2003 |publisher=Princeton University Press |isbn=978-0-691-07439-9 |url=https://books.google.com/books?id=is7NGpu93NwC&pg=PP1}}</ref> Punimet klasike përfshijnë Max Weber's ''Etika Protestante dhe Fryma e Kapitalizmit'' (1905) dhe ''Filozofia e Parave'' (1900) e Georg Simmel. Kohët e fundit, veprat e Mark Granovetter, Peter Hedstrom dhe Richard Swedberg kanë qenë me ndikim në këtë fushë.

==Në Praktikë==
Ekonomia bashkëkohore përdor matematikën. Ekonomistët mbështesin mjetet e llogaritjes, [[Algjebra lineare|algjebër lineare]], [[Statistika|statistikat]], teorinë e lojërave dhe [[Shkenca kompjuterike|shkencën e kompjuterave]]. <ref>{{cite encyclopedia |author-link=Gérard Debreu |last=Debreu |first=Gérard |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |pp=401–403 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001428 |doi=10.1057/9780230226203.3059|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Mathematical economics }}</ref> Ekonomistët profesionistë pritet të jenë të njohur me këto mjete, ndërsa një pakicë specializohen në ekonometri dhe metoda matematikore.

=== Investigimi empirik ===
{{Main|Ekonometria}}
Teoritë ekonomike shpesh testohen në mënyrë empirike, kryesisht përmes përdorimit të ekonometrisë duke përdorur të dhëna ekonomike. <ref>{{cite encyclopedia |last=Hashem |first=M. Pesaren |date=1987 |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=II |p=8 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X000646 |doi=10.1057/9780230226203.2430|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |isbn=9780333786765 |chapter=Econometrics }}</ref> Eksperimentet e kontrolluara të zakonshme për shkencat fizike janë të vështira dhe të rralla në ekonomi,<ref>{{cite book|last=Keuzenkamp|first=Hugo A.|authorlink=Hugo A. Keuzenkamp|title=Probability, Econometrics and Truth: The Methodology of Econometrics|url=https://archive.org/details/probabilityecono0000keuz|url-access=registration|year=2000|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-55359-9|page=[https://archive.org/details/probabilityecono0000keuz/page/13 13]|quote=...in economics, controlled experiments are rare and reproducible controlled experiments even more so...}}</ref>dhe përkundrazi, të dhënat e gjera janë studiuar vëzhgimisht; ky lloj i testimit zakonisht vlerësohet si më pak rigoroz sesa eksperimentimi i kontrolluar, dhe përfundimet zakonisht më provë. Sidoqoftë, fusha e ekonomisë eksperimentale po rritet, dhe përdorimi në rritje po bëhet nga eksperimente natyrore.

Metodat statistikore si analiza e regresionit janë të zakonshme. Praktikuesit përdorin metoda të tilla për të vlerësuar madhësinë, domethënien ekonomike dhe domethënien statistikore ("forcën e sinjalit") të marrëdhënies (-eve) të hipotezuar dhe për të rregulluar zhurmën nga variablat e tjerë. Me mjete të tilla, një hipotezë mund të fitojë pranim, megjithëse në një kuptim ndoshta, më shumë sesa të sigurt. Pranimi varet nga testet e mbijetuara të hipotezës së falsifikueshme. Përdorimi i metodave të pranuara zakonisht nuk duhet të prodhojë një përfundim përfundimtar ose madje edhe një konsensus për një pyetje të veçantë, duke marrë parasysh teste të ndryshme, grupe të të dhënave dhe besime paraprake.

Kritikat e bazuara në standarde profesionale dhe mos riprodhueshmëria e rezultateve shërbejnë si kontrolle të mëtejshme ndaj paragjykimeve, gabimeve dhe përgjithësimit të tepërt,{{sfnp|Frey|Pommerehne|Schneider|Gilbert|1984|pages=986–994}}{{Sfnp|Blaug|2017|page=247}}edhe pse shumë hulumtime ekonomike janë akuzuar si jo të përsëritshme, dhe revista prestigjioze janë akuzuar e mos lehtësimit të përsëritjes përmes sigurimit të kodit dhe të dhënave.<ref>• {{cite book|last=Kennedy|first=Peter|title=A Guide to Econometrics|chapter-url=https://books.google.com/books?id=B8I5SP69e4kC&pg=PA390|edition=fifth |year=2003|publisher=MIT Press|isbn=978-0-262-61183-1|pages=390–396|chapter=21.2 The Ten Commandments of Applied Econometrics}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |last1=McCloskey |first1=Deirdre N. |first2=Stephen T. |last2=Ziliak |date=mars 1996 |title=The Standard Error of Regressions |journal=Journal of Economic Literature |volume=34 |issue=1 |pp=97–114 |url=http://www.deirdremccloskey.com/docs/pdf/Article_189.pdf}}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |last1=Hoover |first1=Kevin D. |first2=Mark V. |last2=Siegler |date=20 mars 2008 |title=Sound and Fury: McCloskey and Significance Testing in Economics |journal=Journal of Economic Methodology |volume=15 |issue=1 |pages=1–37 |doi=10.1080/13501780801913298 |citeseerx=10.1.1.533.7658 }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |last1=McCloskey |first1=Deirdre N. |first2=Stephen T. |last2=Ziliak |date=20 mars 2008 |title=Signifying nothing: reply to Hoover and Siegler |journal=Journal of Economic Methodology |volume=15 |issue=1 |pages=39–55 |doi=10.1080/13501780801913413|citeseerx=10.1.1.337.4058 }}</ref>Ashtu si teoritë, përdorimet e statistikave të testeve janë vetë të hapura për analiza kritike,megjithëse komenti kritik për letrat në ekonomi në revista prestigjioze siç është Rishikimi Ekonomik Amerikan ka rënë në mënyrë të ndjeshme në 40 vitet e fundit. Kjo i është atribuar stimujve të revistave për të maksimizuar citimet në mënyrë që të renditen më lart në Indeksin e Citation Science (SSCI). <ref name=Whaples2006>{{cite journal |last=Whaples |first=R. |date=maj 2006 |title=The Costs of Critical Commentary in Economics Journals |journal=Econ Journal Watch |volume=3 |issue=2 |pages=275–282 |url=https://ideas.repec.org/a/ejw/volone/2006275-282.html  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080129025046/https://ideas.repec.org/a/ejw/volone/2006275-282.html |archivedate=29 janar 2008}}</ref>

Në ekonominë e aplikuar, modelet e hyrjes-daljes që përdorin metoda të programimit linear janë mjaft të zakonshme. Sasi të mëdha të të dhënave ekzekutohen përmes programeve kompjuterike për të analizuar ndikimin e politikave të caktuara; IMPLAN është një shembull i njohur.

Ekonomia eksperimentale ka promovuar përdorimin e eksperimenteve të kontrolluara shkencërisht. Kjo ka zvogëluar dallimin e theksuar të gjatë të ekonomisë nga shkencat natyrore sepse lejon teste të drejtpërdrejta të atyre që më parë janë marrë si aksioma.<ref>• {{cite encyclopedia |last=Bastable |first=C.F. |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=II |page=241 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X000762 |doi=10.1057/9780230226203.2512|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |year=2008 |isbn=9780333786765 |chapter=Experimental methods in economics (i) }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite encyclopedia |author-link=Vernon L. Smith |last=Smith |first=Vernon L. |work=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition=first |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=II |pages=241–242 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X000763 |doi=10.1057/9780230226203.2513|title=The New Palgrave Dictionary of Economics |year=2008 |isbn=9780333786765 |chapter=Experimental methods in economics (ii) }}</ref> Në disa raste, këto kanë zbuluar se aksiomat nuk janë plotësisht të sakta; për shembull, loja e ultimatumit ka zbuluar që njerëzit kundërshtojnë ofertat e pabarabarta.

Në ekonominë e sjelljes, psikologu [[Daniel Kahneman]] fitoi Çmimin Nobel në ekonomi në 2002 për zbulimin empirik të tij dhe Amos Tversky për disa paragjykime njohëse dhe heuristikë. Testime të ngjashme empirike ndodhin në [[Neuroekonomia|neuroekonomi]]. Një shembull tjetër është supozimi i preferencave ngushtë egoiste përkundrejt një modeli që teston preferencat egoiste, altruiste dhe bashkëpunuese. <ref>• {{cite journal |last1=Fehr |first1=Ernst |first2=Urs |last2=Fischbacher |date=23 tetor 2003 |title=The Nature of Human Altruism |url=https://archive.org/details/sim_nature-uk_2003-10-23_425_6960/page/785 |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |volume=425 |issue=6960 |pages=785–791 |doi=10.1038/nature02043|pmid=14574401 |bibcode=2003Natur.425..785F }}<br />&nbsp;&nbsp; • {{cite journal |last1=Sigmund |first1=Karl |first2=Ernst |last2=Fehr |first3=Martin A. |last3=Nowak |date=janar 2002 |title=The Economics of Fair Play |url=https://archive.org/details/sim_scientific-american_2002-01_286_1/page/82 |journal=[[Scientific American]] |volume=286 |issue=1 |pages=82–7 |pmid=11799620 |doi=10.1038/scientificamerican0102-82|bibcode=2002SciAm.286a..82S }}</ref> Këto teknika kanë bërë që disa të argumentojnë se ekonomia është një "shkencë e mirëfilltë".<ref>{{cite journal |last=Lazear |first=Edward P. |title=Economic Imperialism |url=https://archive.org/details/sim_quarterly-journal-of-economics_2000-02_115_1/page/99 |date=1 shkurt 2000 |volume=115 |issue=1 |jstor=2586936 |pages=99–146 |journal=Quarterly Journal of Economics |doi=10.1162/003355300554683}}</ref>

===Si Profesion===
{{Main|Ekonomisti}}
Profesionalizimi i ekonomisë, i reflektuar në rritjen e programeve pasuniversitare për këtë temë, është përshkruar si "ndryshimi kryesor në ekonomi qysh prej vitit 1900". <ref>{{cite encyclopedia |author-link=Orley Ashenfelter |first=Orley |last=Ashenfelter |date=2001 |title=Economics: Overview, The Profession of Economics |encyclopedia=[[International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences]]  |edition=first |editor-first1=N.J. |editor-last1=Smelser |editor-first2=P.B. |editor-last2=Baltes |publisher=Pergamon |volume=VI |p=4159  |isbn=978-0-0804-3076-8}}</ref> Shumica e [[Universiteti|universiteteve]] të mëdha dhe shumë kolegje kanë një shkollë madhore, shkollë ose departament në të cilin jepen grada akademike në lëndë, qoftë në [[Shtatë artet e lira|artet liberale]], biznes ose për studime profesionale.

Në sektorin privat, ekonomistët profesionistë janë të punësuar si konsulentë dhe në industri, përfshirë [[Banka|bankat]] dhe [[Financa|financat]]. Ekonomistët gjithashtu punojnë për departamente dhe agjenci të ndryshme qeveritare, për shembull, thesarin kombëtar, [[Banka qendrore|bankën qendrore]] ose zyrën e statistikave.

Janë dhjetëra çmime që u jepen ekonomistëve çdo vit për kontribute të jashtëzakonshme intelektuale në këtë fushë, më e spikatura është themimi i [[Çmimi Nobel për Ekonominë|Çmimit Nobel për Ekonominë]], megjithëse nuk është një [[Çmimi Nobel|Çmim Nobel]].

==Shiko më shumë==
* [[Shkenca]]
* [[Prodhimi]]
* [[Tregëtia]]
* [[Industria]]
* [[Ekonomia]]
* [[Agronomia]]
* [[Mikroekonomia]]
* [[Makroekonomia]]
* [[Shkencat shoqërore]]

==Notat==
{{notelist}}

== Referime ==
{{Reflist|30em}}

==Lexo më shumë==
* Anderson, David A. (2019) ''Survey of Economics''. New York: Worth.[https://www.macmillanlearning.com/Catalog/product/surveyofeconomics-firstedition-anderson]{{ISBN|978-1-4292-5956-9}}
*[[David Graeber|Graeber, David]], "Against Economics" (review of [[Robert Skidelsky]], ''Money and Government: The Past and Future of Economics'', [[Yale University Press]], 2018, 492 pp.), ''[[The New York Review of Books]]'', vol. LXVI, no. 19 (5 December 2019), pp.&nbsp;52, 54, 56–58. Opening of David Graeber's review (p.&nbsp;52): "There is a growing feeling, among those who have the responsibility of managing large economies, that the discipline of economics is no longer fit for purpose. It is beginning to look like a science designed to solve problems that no longer exist."
* Grinin, L., Korotayev, A. and Tausch A. (2016) ''Economic Cycles, Crises, and the Global Periphery''. Springer International Publishing, Heidelberg, New York, Dordrecht, London, {{ISBN|978-3-319-17780-9}}; https://www.springer.com/de/book/9783319412603
* McCann, Charles Robert, Jr., 2003. ''The Elgar Dictionary of Economic Quotations'', Edward Elgar. [https://books.google.com/books?id=fFnV_Jg9LJIC&printsec=frontcover&cad=0#v=onepage Preview].
* {{cite book|author=Jean Baptiste Say|title=A Treatise on Political Economy: Or The Production, Distribution, and Consumption of Wealth|volume=one|url=https://books.google.com/books?id=U24tAAAAYAAJ|year=1821|publisher=Wells and Lilly}}
* {{cite book|author=Jean Baptiste Say|title=A Treatise on Political Economy; Or The Production, Distribution, and Consumption of Wealth|volume=two|url=https://books.google.com/books?id=f14uAAAAYAAJ|year=1821|publisher=Wells and Lilly}}
* {{Cite book | last=Tausch | first=Arno | authorlink=Arno Tausch | title=The political algebra of global value change. General models and implications for the Muslim world. With Almas Heshmati and Hichem Karoui |publisher=Nova Science Publishers, New York|year=2015 | edition=1st | isbn=978-1-62948-899-8}}

==Linqe të jashtme==
{{Sister project links|d=Q8134}}

=== Informacion i pergjithshem ===
{{refbegin}}
* [http://www.oswego.edu/~economic/journals.htm Economic journals on the web] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130710110240/http://www.oswego.edu/~economic/journals.htm |date=10 korrik 2013 }}
* [http://www.britannica.com/eb/article-9109547/economics Economics] at ''[[Encyclopædia Britannica]]''
* [https://web.archive.org/web/20070512014346/http://www.intute.ac.uk/socialsciences/economics/ Intute: Economics]: [[Internet directory]] of UK universities
* [http://repec.org/ Research Papers in Economics (RePEc)]
* [http://rfe.org/ Resources For Economists] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130511055542/http://rfe.org/ |date=11 maj 2013 }}: [[American Economic Association]]-sponsored guide to 2,000+ Internet resources from "Data" to "Neat Stuff", updated quarterly.
{{refend}}

=== Institucionet dhe organizatat ===
{{refbegin|35em}}
* [http://edirc.repec.org/ Economics Departments, Institutes and Research Centers in the World]
* [https://web.archive.org/web/20030801073637/http://www.oecd.org/statistics/ Organization For Co-operation and Economic Development (OECD) Statistics]
* [http://unstats.un.org/unsd United Nations Statistics Division]
* [http://data.worldbank.org/ World Bank Data]
{{refend}}

=== Burimet e studimit ===
{{refbegin|35em}}
* {{cite book |last1=Anderson |first1=David |last2=Ray |first2=Margaret |title=Krugman's Economics for the AP Course |date=2019 |publisher=BFW |location=New York |isbn=978-1-319-11327-8 |edition=3rd |url=https://www.highschool.bfwpub.com/Catalog/product/krugmanseconomicsfortheapcourse-thirdedition-anderson |access-date=18 prill 2020 |archive-date=12 prill 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200412223019/https://www.bfwpub.com/high-school/us/product/Krugmans-Economics-for-the-AP-Course/p/1319113273 |url-status=dead }}
* {{cite book |last=McConnell |first=Campbell R. |edition=18th |date=2009 |title=Economics. Principles, Problems and Policies |url=http://www.califaxprinters.com/mba_books/EB%20McConnell%20Econ.18e.pdf |format=PDF contains full textbook |location=New York |publisher=McGraw-Hill |display-authors=etal |isbn=9780073375694 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161006014212/http://www.califaxprinters.com/mba_books/EB%20McConnell%20Econ.18e.pdf |archivedate=6 tetor 2016 |df=dmy-all |accessdate=12 prill 2020 }}
* [http://economics.about.com/ Economics at About.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070602020408/http://economics.about.com/ |date=2 qershor 2007 }}
* [[b:Economics|Economics textbooks]] on [[b:Main Page|Wikibooks]]
* [http://www.merlot.org/merlot/materials.htm?category=2216 MERLOT Learning Materials: Economics]: US-based database of learning materials
* [http://www.economicsnetwork.ac.uk/links/othertl.htm Online Learning and Teaching Materials] UK Economics Network's database of text, slides, glossaries and other resources
{{refend}}
[[Kategoria:Ekonomiks]]