Haxhi Zeka: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Marbott (diskuto | kontribute) v Letra e parë e kategorisë është e vogël using AWB |
No edit summary |
||
| Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
{{Ky artikull|Ky artkiull merrret me patriotin shqiptar '''Haxhi Zeka'''. Për persona tjerë me të njëjtin emër shiko [[Haxhi Zeka (kthjellim)]]}} |
{{Ky artikull|Ky artkiull merrret me patriotin shqiptar '''Haxhi Zeka'''. Për persona tjerë me të njëjtin emër shiko [[Haxhi Zeka (kthjellim)]]}} |
||
[[Figura:Haxhi Zeka.JPG|thumb|Haxhi Zeka]] |
[[Figura:Haxhi Zeka.JPG|thumb|Haxhi Zeka]] |
||
'''Haxhi Zeka''' (Haxhi Zekë Byberi, [[20 dhjetor]] [[1832]] - [[21 shkurt]] [[1902]]) është udhëheqës i shquar i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, luftëtar dhe organizator i kryengritjeve popullore antiosmane në [[Kosovë]]. Ishte djali i Mehmet Abedinit (Byberi) nga Shoshani dhe Zelfije Docit nga Deçani. |
'''Haxhi Zeka''' (Haxhi Zekë Byberi, [[20 dhjetor]] [[1832]] - [[21 shkurt]] [[1902]]) është udhëheqës i shquar i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, luftëtar dhe organizator i kryengritjeve popullore antiosmane në [[Kosovë]]. Ishte djali i Mehmet Abedinit (Byberi) nga Shoshani dhe Zelfije Docit nga Deçani.<ref name= "HZ"></ref> |
||
==Biografi== |
|||
| ⚫ | |||
''''' |
|||
Lindi më 20 dhjetor në fshatin [[Shoshan]] të [[Malësia e Gjakovës|Malësisë së Gjakovës]]<ref name="Fishta2006">{{cite book|author=Gjergj Fishta|title=The Highland Lute|url=http://books.google.com/books?id=j7tLgANw8hAC&pg=PA472|accessdate=29 November 2012|date=3 March 2006|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-118-2|pages=472–}}</ref> prej nga u shpërngul me familjen në [[Pejë]]. Ishte një nga organizatorët e [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes Shqiptare të Prizrenit]] dhe një nga luftëtarët më të vendosur për autonominë e [[Shqipëria|Shqipërisë]] dhe mbrojtjen e tërësisë së saj territoriale. Në Kuvendin e parë të Lidhjes, më 10 qershor 1878, u zgjodh anëtar i Komitetit Qendror të saj. Mori pjesë, si komandant ushtarak, në krye të forcave të Lidhjes në aksionin e [[Gjakovë]]s, në shtator 1878 kundër Mehmet Ali Pashës. Krahas udhëheqësve të tjerë politikë e ushtarakë të Lidhjes luftoi në fund të 1879-ës dhe në fillim të 1880-ës për mbrojtjen e [[Plava|Plavës]] dhe të [[Gucia|Gucisë]] kundër forcave të [[Mali i Zi|Malit të Zi]]. Në pranverën e vitit 1881 mori pjesë në betejat kundër ushtrisë së Dervish pashës. |
Lindi më 20 dhjetor në fshatin [[Shoshan]] të [[Malësia e Gjakovës|Malësisë së Gjakovës]]<ref name="Fishta2006">{{cite book|author=Gjergj Fishta|title=The Highland Lute|url=http://books.google.com/books?id=j7tLgANw8hAC&pg=PA472|accessdate=29 November 2012|date=3 March 2006|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-118-2|pages=472–}}</ref> prej nga u shpërngul me familjen në [[Pejë]]. Ishte një nga organizatorët e [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes Shqiptare të Prizrenit]] dhe një nga luftëtarët më të vendosur për autonominë e [[Shqipëria|Shqipërisë]] dhe mbrojtjen e tërësisë së saj territoriale. Në Kuvendin e parë të Lidhjes, më 10 qershor 1878, u zgjodh anëtar i Komitetit Qendror të saj. Mori pjesë, si komandant ushtarak, në krye të forcave të Lidhjes në aksionin e [[Gjakovë]]s, në shtator 1878 kundër Mehmet Ali Pashës. Krahas udhëheqësve të tjerë politikë e ushtarakë të Lidhjes luftoi në fund të 1879-ës dhe në fillim të 1880-ës për mbrojtjen e [[Plava|Plavës]] dhe të [[Gucia|Gucisë]] kundër forcave të [[Mali i Zi|Malit të Zi]]. Në pranverën e vitit 1881 mori pjesë në betejat kundër ushtrisë së Dervish pashës. |
||
Së bashku me [[Sulejman Vokshi]] |
Së bashku me [[Sulejman Vokshi]]n dh Kadri Bajrin, Haxhi Zeka më 1884-1885 udhëhoqi kryengritjet antiosmane të shqiptarëve të Kosovës, që synonin të rimëkëmbnin Lidhjen dhe të vinin në jetë idetë e saj autonomiste. Më 1893. Haxhi Zeka me [[Bajram Curri]]n organizuan kryengritjen që përfshiu Pejën, Gjakovën e vise të tjera të Kosovës kundër dhunës ekonomike e politike të sunduesve osmanë. Për veprimtarinë e tij atdhetare, më 1893 u thirr ne Stamboll ku u mbajt i arrestuar deri në vitin 1896.<ref name= "HZ"> Historia e Popullit Shqiptar II, Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, Universiteti Shtetëror i Tiranës, Tiranë, 1979 </ref> |
||
Më 1896-1900 u vu në krye të luftës së popullit shqiptar për autonominë e Shqipërisë dhe mbrojtjen e tërësisë territoriale të vendit. Udhëhoqi qëndresën e armatosur popuIlore që shpërtheu në Kosovë në vitin 1897 dhe themeloi "Besëlidhjen shqiptare"(1897). Në bashkëpunim me Komitetin Shqiptar të Stambollit të kryesuar nga Sami Frashëri dhe atdhetarët e tjerë brenda dhe jashtë atdheut, Haxhi Zeka organizoi më 23-29 janar 1899 Kuvendin e Pejës që themeloi Lidhjen Shqiptare të Pejës dhe u zgjodh kryetar i Komitetit të saj. Në prill-maj 1899 mori masat për thirrjen e një Kuvendi tjetër të përgjithshëm të Lidhjes Shqiptare mbajtja e të cilit u pengua nga Porta e Lartë. Pa marrë parasysh kundërshtimet e Stambollit dhe pengesat e Fuqive të Mëdha e të qarqeve shoviniste fqinje, Haxhi Zeka i vazhdoi përpjekjet për forcimin e Lidhjes gjatë gjithë vitit 1900 derisa ushtria osmane e shtypi atë. |
Më 1896-1900 u vu në krye të luftës së popullit shqiptar për autonominë e Shqipërisë dhe mbrojtjen e tërësisë territoriale të vendit. Udhëhoqi qëndresën e armatosur popuIlore që shpërtheu në Kosovë në vitin 1897 dhe themeloi "Besëlidhjen shqiptare"(1897). Në bashkëpunim me Komitetin Shqiptar të Stambollit të kryesuar nga Sami Frashëri dhe atdhetarët e tjerë brenda dhe jashtë atdheut, Haxhi Zeka organizoi më 23-29 janar 1899 Kuvendin e Pejës që themeloi Lidhjen Shqiptare të Pejës dhe u zgjodh kryetar i Komitetit të saj. Në prill-maj 1899 mori masat për thirrjen e një Kuvendi tjetër të përgjithshëm të Lidhjes Shqiptare mbajtja e të cilit u pengua nga Porta e Lartë. Pa marrë parasysh kundërshtimet e Stambollit dhe pengesat e Fuqive të Mëdha e të qarqeve shoviniste fqinje, Haxhi Zeka i vazhdoi përpjekjet për forcimin e Lidhjes gjatë gjithë vitit 1900 derisa ushtria osmane e shtypi atë. |
||
| Rreshti 13: | Rreshti 12: | ||
Më [[21 shkurt]] [[1902]] Haxhi Zeka u vra në [[Pejë]] pabesisht nga [[Adem Zajmi]], një agjent i vënë nga qarqet shoviniste serbe, që patën edhe përkrahjen e autoritete osmane.<ref>Bep Jubani et al., ''Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme'' (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 182-185.</ref> |
Më [[21 shkurt]] [[1902]] Haxhi Zeka u vra në [[Pejë]] pabesisht nga [[Adem Zajmi]], një agjent i vënë nga qarqet shoviniste serbe, që patën edhe përkrahjen e autoritete osmane.<ref>Bep Jubani et al., ''Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme'' (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 182-185.</ref> |
||
==Trashëgimia kulturore== |
|||
==References== |
|||
===Mulliri i Haxhi Zekës === |
|||
[[File:Mulliri i Haxhi Zekës, Pejë 5.jpg|left|thumb|Mulliri i Haxhi Zekës]] |
|||
'''Mulliri i Haxhi Zekës''' është kompleks i madh i trashëgimisë industriale i cili i takon pjesës së dytë të shekullit të 19-të. Është ndërtuar me ndihmën e austro-hungarezëve. Ndërtesa përbëhet nga mulliri dhe hambari. Për kohën në të cilën u ndërtua ishte objekti më i lartë i cili posedonte tre kate. Fasada është nga guri i kombinuar, tulla, dritare hark dhe korniza. Mulliri i Haxhi Zekës është mulliri i parë në Kosovë dhe regjion i cili ka pasur teknologji më të përparuar të sjellur nga Austria. Fillimisht mulliri ka punuar me ujë, pastaj është përdorur energjia elektrike. Aty ka filluar ekonomia industriale në Pejë.<ref> http://gazetalokale.com/mulliri-haxhi-zekes/ </ref> Në të kaluarën i gjithë regjioni ka kryer shërbimet e bluarjes së drithit dhe prodhimit të miellit. <ref> http://www.pejatourism.org/kultura-ne-peje.html </ref> |
|||
Pas vdekjes së Haxhi Zekës, udhëheqës u bë nipi i tij, Jashar Pasha. Në vitin 1997 u mor në mbrojtje nga shteti. Gjatë luftës së vitit 1998-1999, mulliri u dogj por u restaurua dy herë: në vitin 2004 pjesa e mullirit dhe në vitin 2016 pjesa e hambarit. <ref> http://klankosova.tv/ora-7-mulliri-i-haxhi-zekes-i-shnderruar-tashme-ne-muze-19-01-2016-klan-kosova/ </ref> |
|||
===Universiteti publik "Haxhi Zeka"=== |
|||
Universiteti Publik “Haxhi Zeka” në themelim është pasardhës i Fakultetit të Shkencave të Aplikuara në Biznes (FSHAB) në Pejë që është themeluar në vitin 1960 me vendimin e Këshillit Ekzekutiv të KSAK si Shkolla e Lartë Ekonomike – Komerciale në Pejë. Kjo shkollë u riemërua në Shkolla e Biznesit dhe pastaj në Fakulteti i Shkencave të Aplikuara të Biznesit. Fillimisht shkolla kishte vetëm Seksionin e Afarizmit Komercial në Ndërmarrje dhe një numër të vogël mësimdhënësish. Në vitin e parë të studimeve 1960/61 ishin të regjistruar 120 studentë. |
|||
Që nga viti 2007 në FSHAB studimet zhvillohen në tri departamente: |
|||
*Administrim Biznesi në të dy gjuhët (në gjuhën shqipe dhe boshnjake), |
|||
*Kontabilitet dhe Financa të Biznesit dhe |
|||
*Menaxhment, Turizëm dhe Hotelieri. |
|||
Po ashtu, ky universitet ofron mundësi për përgatitjen akademike master i shkencës. <ref>http://unhz.eu/historiku-i-institucionit/</ref> |
|||
| ⚫ | |||
[[File:Monument of Haxhi Zeka.JPG|thumb|Shtatorja e Haxhi Zekës]] |
|||
Në qendër të qytetit të Pejës gjendet sheshi "Haxhi Zeka". Në këtë shesh gjenden obejkte të rëndësishme duke përfshirë konakun e Tahir Beut, Muzeun Etnografik Kombëtar ku mund të shihen galeri të ndryshme, artizanate tradicionale kombëtare, veshje karakteristike të Rugovës e të Rrafshit të Dukagjinit, Qendra Tregtare "Metë Bajraktari" etj. Në qendër të sheshit ndodhet shatërvani i ndërtuar në shek. XVI afër të të cilit ndodhet edhe shtatorja e Haxhi Zekës. <ref>https://kk.rks-gov.net/peje/</ref> |
|||
===Kulla e Haxhi Zekës=== |
|||
Në afërsi të sheshit "Haxhi Zeka" gjendet '''Kulla e Pashës''' apo e njohur edhe si Kulla e Haxhi Zekës, muret e së cilës janë të përbëra me punimet karakteristike të mjeshtërve shqiptar të asaj kohe si: luani, ylli i Davidit etj. Ka arkitekturë karakteristike të shekullit XVIII dhe XIX, është dykatëshe e ndërtuar prej guri dhe me dritare e frëngji të punuara me përkushtim nga mjeshtër shqiptarë.<ref>https://kk.rks-gov.net/peje/</ref> |
|||
==Referencat== |
|||
{{reflist}} |
{{reflist}} |
||
Versioni i datës 19 mars 2016 12:46
Haxhi Zeka (Haxhi Zekë Byberi, 20 dhjetor 1832 - 21 shkurt 1902) është udhëheqës i shquar i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, luftëtar dhe organizator i kryengritjeve popullore antiosmane në Kosovë. Ishte djali i Mehmet Abedinit (Byberi) nga Shoshani dhe Zelfije Docit nga Deçani.[1]
Biografi
Lindi më 20 dhjetor në fshatin Shoshan të Malësisë së Gjakovës[2] prej nga u shpërngul me familjen në Pejë. Ishte një nga organizatorët e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe një nga luftëtarët më të vendosur për autonominë e Shqipërisë dhe mbrojtjen e tërësisë së saj territoriale. Në Kuvendin e parë të Lidhjes, më 10 qershor 1878, u zgjodh anëtar i Komitetit Qendror të saj. Mori pjesë, si komandant ushtarak, në krye të forcave të Lidhjes në aksionin e Gjakovës, në shtator 1878 kundër Mehmet Ali Pashës. Krahas udhëheqësve të tjerë politikë e ushtarakë të Lidhjes luftoi në fund të 1879-ës dhe në fillim të 1880-ës për mbrojtjen e Plavës dhe të Gucisë kundër forcave të Malit të Zi. Në pranverën e vitit 1881 mori pjesë në betejat kundër ushtrisë së Dervish pashës.
Së bashku me Sulejman Vokshin dh Kadri Bajrin, Haxhi Zeka më 1884-1885 udhëhoqi kryengritjet antiosmane të shqiptarëve të Kosovës, që synonin të rimëkëmbnin Lidhjen dhe të vinin në jetë idetë e saj autonomiste. Më 1893. Haxhi Zeka me Bajram Currin organizuan kryengritjen që përfshiu Pejën, Gjakovën e vise të tjera të Kosovës kundër dhunës ekonomike e politike të sunduesve osmanë. Për veprimtarinë e tij atdhetare, më 1893 u thirr ne Stamboll ku u mbajt i arrestuar deri në vitin 1896.[1]
Më 1896-1900 u vu në krye të luftës së popullit shqiptar për autonominë e Shqipërisë dhe mbrojtjen e tërësisë territoriale të vendit. Udhëhoqi qëndresën e armatosur popuIlore që shpërtheu në Kosovë në vitin 1897 dhe themeloi "Besëlidhjen shqiptare"(1897). Në bashkëpunim me Komitetin Shqiptar të Stambollit të kryesuar nga Sami Frashëri dhe atdhetarët e tjerë brenda dhe jashtë atdheut, Haxhi Zeka organizoi më 23-29 janar 1899 Kuvendin e Pejës që themeloi Lidhjen Shqiptare të Pejës dhe u zgjodh kryetar i Komitetit të saj. Në prill-maj 1899 mori masat për thirrjen e një Kuvendi tjetër të përgjithshëm të Lidhjes Shqiptare mbajtja e të cilit u pengua nga Porta e Lartë. Pa marrë parasysh kundërshtimet e Stambollit dhe pengesat e Fuqive të Mëdha e të qarqeve shoviniste fqinje, Haxhi Zeka i vazhdoi përpjekjet për forcimin e Lidhjes gjatë gjithë vitit 1900 derisa ushtria osmane e shtypi atë.
Më 21 shkurt 1902 Haxhi Zeka u vra në Pejë pabesisht nga Adem Zajmi, një agjent i vënë nga qarqet shoviniste serbe, që patën edhe përkrahjen e autoritete osmane.[3]
Trashëgimia kulturore
Mulliri i Haxhi Zekës
Mulliri i Haxhi Zekës është kompleks i madh i trashëgimisë industriale i cili i takon pjesës së dytë të shekullit të 19-të. Është ndërtuar me ndihmën e austro-hungarezëve. Ndërtesa përbëhet nga mulliri dhe hambari. Për kohën në të cilën u ndërtua ishte objekti më i lartë i cili posedonte tre kate. Fasada është nga guri i kombinuar, tulla, dritare hark dhe korniza. Mulliri i Haxhi Zekës është mulliri i parë në Kosovë dhe regjion i cili ka pasur teknologji më të përparuar të sjellur nga Austria. Fillimisht mulliri ka punuar me ujë, pastaj është përdorur energjia elektrike. Aty ka filluar ekonomia industriale në Pejë.[4] Në të kaluarën i gjithë regjioni ka kryer shërbimet e bluarjes së drithit dhe prodhimit të miellit. [5]
Pas vdekjes së Haxhi Zekës, udhëheqës u bë nipi i tij, Jashar Pasha. Në vitin 1997 u mor në mbrojtje nga shteti. Gjatë luftës së vitit 1998-1999, mulliri u dogj por u restaurua dy herë: në vitin 2004 pjesa e mullirit dhe në vitin 2016 pjesa e hambarit. [6]
Universiteti publik "Haxhi Zeka"
Universiteti Publik “Haxhi Zeka” në themelim është pasardhës i Fakultetit të Shkencave të Aplikuara në Biznes (FSHAB) në Pejë që është themeluar në vitin 1960 me vendimin e Këshillit Ekzekutiv të KSAK si Shkolla e Lartë Ekonomike – Komerciale në Pejë. Kjo shkollë u riemërua në Shkolla e Biznesit dhe pastaj në Fakulteti i Shkencave të Aplikuara të Biznesit. Fillimisht shkolla kishte vetëm Seksionin e Afarizmit Komercial në Ndërmarrje dhe një numër të vogël mësimdhënësish. Në vitin e parë të studimeve 1960/61 ishin të regjistruar 120 studentë.
Që nga viti 2007 në FSHAB studimet zhvillohen në tri departamente:
- Administrim Biznesi në të dy gjuhët (në gjuhën shqipe dhe boshnjake),
- Kontabilitet dhe Financa të Biznesit dhe
- Menaxhment, Turizëm dhe Hotelieri.
Po ashtu, ky universitet ofron mundësi për përgatitjen akademike master i shkencës. [7]
Sheshi "Haxhi Zeka"
Në qendër të qytetit të Pejës gjendet sheshi "Haxhi Zeka". Në këtë shesh gjenden obejkte të rëndësishme duke përfshirë konakun e Tahir Beut, Muzeun Etnografik Kombëtar ku mund të shihen galeri të ndryshme, artizanate tradicionale kombëtare, veshje karakteristike të Rugovës e të Rrafshit të Dukagjinit, Qendra Tregtare "Metë Bajraktari" etj. Në qendër të sheshit ndodhet shatërvani i ndërtuar në shek. XVI afër të të cilit ndodhet edhe shtatorja e Haxhi Zekës. [8]
Kulla e Haxhi Zekës
Në afërsi të sheshit "Haxhi Zeka" gjendet Kulla e Pashës apo e njohur edhe si Kulla e Haxhi Zekës, muret e së cilës janë të përbëra me punimet karakteristike të mjeshtërve shqiptar të asaj kohe si: luani, ylli i Davidit etj. Ka arkitekturë karakteristike të shekullit XVIII dhe XIX, është dykatëshe e ndërtuar prej guri dhe me dritare e frëngji të punuara me përkushtim nga mjeshtër shqiptarë.[9]
Referencat
- ^ a b Historia e Popullit Shqiptar II, Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, Universiteti Shtetëror i Tiranës, Tiranë, 1979
- ^ Gjergj Fishta (3 mars 2006). The Highland Lute. I.B.Tauris. fq. 472–. ISBN 978-1-84511-118-2. Marrë më 29 nëntor 2012.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ Bep Jubani et al., Historia e popullit shqiptar: për shkollat e mesme (Libri Shkollor: Prishtinë, 2002) 182-185.
- ^ http://gazetalokale.com/mulliri-haxhi-zekes/
- ^ http://www.pejatourism.org/kultura-ne-peje.html
- ^ http://klankosova.tv/ora-7-mulliri-i-haxhi-zekes-i-shnderruar-tashme-ne-muze-19-01-2016-klan-kosova/
- ^ http://unhz.eu/historiku-i-institucionit/
- ^ https://kk.rks-gov.net/peje/
- ^ https://kk.rks-gov.net/peje/