Arsyeja: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
v robot Adding: es, ia, simple, sr Removing: gl |
vNo edit summary |
||
| Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
'''Arsyeja''' ([[Greqishtja|greq]]. ''λογική'', logiki dhe [[Latinishtja|lat]]. ''ratio'') në [[Filozofia|filozofi]] është aftësia ose [[ecuria]] nëpërmjet së cilës vetëm qëniet [[Njeriu|njerzore]] ushtrojnë [[mendimi]]n, kryesisht atë [[Abstraksioni|abstrakt]] (të nxjerrë) në lidhje me botën dhe kuptimin e saj, të njohjes dhe veprimit në jetën tonë të përditshme. Arsyeja është pasuria më e madhe e [[njohuria|njohurisë]], që mbikqyr [[kuptimi]]n "përzgjedhës" dhe vendos apo njeh kufizimet e tij. |
'''Arsyeja''' ([[Greqishtja|greq]]. ''λογική'', logiki dhe [[Latinishtja|lat]]. ''ratio'') në [[Filozofia|filozofi]] është aftësia ose [[ecuria]] nëpërmjet së cilës vetëm qëniet [[Njeriu|njerzore]] ushtrojnë [[mendimi]]n, kryesisht atë [[Abstraksioni|abstrakt]] (të nxjerrë) në lidhje me botën dhe kuptimin e saj, të njohjes dhe veprimit në jetën tonë të përditshme. Arsyeja është pasuria më e madhe e [[njohuria|njohurisë]], që mbikqyr [[kuptimi]]n "përzgjedhës" dhe vendos apo njeh kufizimet e tij. |
||
==Përkufizime të tjera për arsyen== |
==Përkufizime të tjera për arsyen== |
||
Nganjëherë arsyeja i kundërvihet [[ndijimi]]t, [[perceptimi]]t (përkapshmërisë), [[shqisimi]]t dhe [[Dëshira|dëshirës]]. Sipas [[David Hume]]s arsyeja është në shërbim të dëshirave (d.m.th. mjeti për të mbajtur atë që do). |
|||
Për [[Racionalizmi|racionalistët]] arsyeja është aftësi me të cilën fitohen [[Intuita|intuitivisht]] të vërtetat themelore. Këto të vërteta themelore jane shkaku (ose më saktë "arsyeja") për të cilën çdo gjë është ashtu siç është dhe ndodh gjithçka që ndodh. |
|||
Për [[Emanuel Kanti]]n, arsyeja (gjermanisht ''Vernunft'') është fuqia e mbledhjes së [[Koncepti|koncepteve]] të dhëna nga [[mendimi]]. Arsyeja që është në gjëndje të japë parime [[a priori]] quhet nga Kanti "e pastër, e kulluar" (emërtim që i dha titullin veprës së tij kryesore, "[[Kritika e arsyes së kulluar]]), për ta dalluar nga "arsyeja praktike" që lidhet me [[morali]]n e sjelljes. |
|||
==Arsyeja dhe teologjia== |
|||
==Shiko edhe == |
==Shiko edhe == |
||
* [[Gjykimi]] |
* [[Gjykimi]] |
||
* [[Mendimi]] |
|||
* [[Teoria e njohurisë]] |
|||
==Lidhje të jashtme== |
==Lidhje të jashtme== |
||
* ([[Anglishtja|ANG]]) [http://www.sense-think-act.org/index.php/Main_Page, Ushtrime arsyetore], projekt i Mediawiki-s. |
|||
[[Category:Virtyt]] |
[[Category:Virtyt]] |
||
[[Category:Besime]] |
|||
[[Category:Filozofi]] |
[[Category:Filozofi]] |
||
[[Category:Psikologji]] |
[[Category:Psikologji]] |
||
Versioni i datës 10 mars 2007 13:10
Arsyeja (greq. λογική, logiki dhe lat. ratio) në filozofi është aftësia ose ecuria nëpërmjet së cilës vetëm qëniet njerzore ushtrojnë mendimin, kryesisht atë abstrakt (të nxjerrë) në lidhje me botën dhe kuptimin e saj, të njohjes dhe veprimit në jetën tonë të përditshme. Arsyeja është pasuria më e madhe e njohurisë, që mbikqyr kuptimin "përzgjedhës" dhe vendos apo njeh kufizimet e tij.
Përkufizime të tjera për arsyen
Nganjëherë arsyeja i kundërvihet ndijimit, perceptimit (përkapshmërisë), shqisimit dhe dëshirës. Sipas David Humes arsyeja është në shërbim të dëshirave (d.m.th. mjeti për të mbajtur atë që do).
Për racionalistët arsyeja është aftësi me të cilën fitohen intuitivisht të vërtetat themelore. Këto të vërteta themelore jane shkaku (ose më saktë "arsyeja") për të cilën çdo gjë është ashtu siç është dhe ndodh gjithçka që ndodh.
Për Emanuel Kantin, arsyeja (gjermanisht Vernunft) është fuqia e mbledhjes së koncepteve të dhëna nga mendimi. Arsyeja që është në gjëndje të japë parime a priori quhet nga Kanti "e pastër, e kulluar" (emërtim që i dha titullin veprës së tij kryesore, "Kritika e arsyes së kulluar), për ta dalluar nga "arsyeja praktike" që lidhet me moralin e sjelljes.
Arsyeja dhe teologjia
Shiko edhe
Lidhje të jashtme
- (ANG) Ushtrime arsyetore, projekt i Mediawiki-s.