Ahagar: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
| Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
{{Infobox mountain |
|||
{{Faqe e palidhur|data=shtator 2012}} |
|||
| name = Malet Ahagar |
|||
[[Skeda:Hoggar2.jpg|parapamje|220px|Motiv nga masivi Ahagar]] |
|||
| native_name = [[Gjuha arabe|Arabisht]]: جبال هقار <br /> [[Gjuha berbe|Berberisht]]: idurar n Uhaggar |
|||
'''Ahagar ose Hogar''' (Ahaggar ose Hoggar) është masiv malor nqendër të [[Sahara|Saharës]] algjeriane në pjesën jugore të Algjerisë. Përfshinë më tepër së 100.000 km². maja më e lartë është Tahat 3.005 m. Është i ndërtuar nga rreshpet kristalore parakembrike, të cilët vende vende janë të mbuluar me llavë të terciarit dhe kuaternarit. Klima është shkretinore. Popullsia kryesisht është Tuare, të cilët merren me blegtori (me dele, dhi dhe deve). Rrëzë maleve gjinden një numër i konsiderueshëm i oazave, nga të cilat më e njohura është Tamanraset (Tamanrasset), e cila dikur quhej Fort Laperrine. Në oaza kultivohen drithërat dhe hurma. Në Ahagar janë zbuluar burime të [[nikeli]]t, [[bakri]]t, [[platina|platinës]] dhe [[diamanti]]t si dhe shumë fërkema të kulturave të lashta. |
|||
| photo = اسكرام 2 - تمنراست.jpg |
|||
| photo_caption = Peisazhi i rajonit të Assekrem në Ahagar në [[Provinca Tamanrasset|Provincën Tamanrasset]] |
|||
| country = [[Algjeria]] |
|||
| region_type = Provincë |
|||
| parent = |
|||
| highest = [[Mali Tahat]] |
|||
| elevation_m = 2908 |
|||
}} |
|||
'''Malet Ahagar''' ose '''Hogar''' ([[Gjuha arabe|Arabisht]]: جبال هقار; [[Gjuha berbe|Berberisht]]: ''idurar n Ahaggar'') janë një rajon malor në [[Sahara|Saharën]] qendrore, [[Algjeria|Algjerinë]] jugore, përgjatë [[Tropiku i Gaforres|Tropikut të Gaforres]]. Malet mbulojnë një sipërfaqe prej afro 550,000 km katror.<ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|last=|first=|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=32-33|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.|language=en}}</ref> |
|||
==Gjeografia== |
|||
[[File:Hoggar8.jpg|thumb|270px|Një oazë në Malet Ahagar]] |
|||
Ky rajon malor ndodhet rreth 1.500 km në jug të kryeqytetit, [[Algjer]]. Zona është kryesisht shkretëtirë shkëmbore me një lartësi mesatare prej më shumë se 900 metra mbi nivelin e detit. Maja më e lartë, [[Mali Tahat|mali Tahat]], është 2.908 metra.<ref name="readersnatural" /> Malet përbëhen kryesisht nga shkëmbi metamorfik afërsisht 2 miliardë i vjetër, megjithëse ka zona ku aktiviteti më i fundit [[Vullkani|vullkanik]] ka hedhur një shkëmb shumë më të ri.<ref name="readersnatural" /> Disa nga majat më dramatike, të tilla si Ilamen, janë rezultat i erozionit zvogëlon kupola vullkanesh të zhdukur, duke lënë pas materialin më rezistent që bashkoi bërthamat vullkanike.<ref name="readersnatural" /> |
|||
[[Assekrem]] është një pikë e famshme dhe shpesh e vizituar, ku [[Charles de Foucauld]] ndërtoi një strehë oshënari në vitin 1911.<ref>{{cite book|last=Sattin|first=Anthony Ham, Nana Luckham, Anthony|title=Algeria|year=2007|publisher=Lonely Planet|location=Footscray, Vic.|language=en|isbn=1741790999|page=[https://archive.org/details/algeria00anth/page/188 188]|url=https://archive.org/details/algeria00anth|url-access=registration|quote=assekrem.|edition=1st}}</ref> Qyteti kryesor pranë Maleve Hoggar është [[Tamanrasset]], i ndërtuar në një luginë të shkretëtirës ose [[Uadja|uadja]]. |
|||
==Mjedisi== |
|||
Malet Ahagar zakonisht përjeton verë të nxehtë, me një klimë të ftohtë dimri. Temperaturat bien nën ngrirjen në dimër. Reshjet e shiut janë të rralla dhe sporadike gjatë gjithë vitit. Sidoqoftë, pasi klima është më pak ekstreme sesa në shumicën e zonave të tjera të Saharasë, Malet Ahagar janë një vend kryesor për [[Bioshumëllojshmëria|bioshumëllojshmërinë]], përfshirë numrin e llojeve të reliktit. Malet Ahagar janë pjesë e ekoregjionit të pyjeve malore të montane të zonës së Saharasë Perëndimore. |
|||
Malet Ahagar janë shtëpia e ''Parkut Kombëtar Ahagar'', një nga [[Lista e parqeve kombëtare në Afrikë#Algjeria|parqet kombëtare të vendit]].<ref name="Algeria.com">{{cite web |url=https://www.algeria.com/attractions/national-parks/ahaggar-national-park/ |title=Ahaggar National Park, Saharan Algeria Region, Algeria |publisher=Algeria.com |language=en |accessdate=27 maj 2020}}</ref> Maja më e lartë e Ahagarit, [[Mali Tahat]] ndodhet në zonën e parkut, e cila mbulon afërsisht 450,000 kilometra katrorë.<ref name="Algeria.com"/> |
|||
===Flora dhe fauna=== |
|||
Pak në perëndim të Ahagar, një popullatë e [[Qeni i egër afrikan|qenit të egër afrikan]] i rrezikshëm (''Lycaon pictus'') mbeti e zbatueshme në shekullin e 20-të, por tani mendohet se do të ekstraktohet brenda gjithë këtij rajoni.<ref>{{cite web |first=C. Michael |last=Hogan |year=2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101209234758/http://globaltwitcher.auderis.se/artspec_information.asp?thingid=35993 |archivedate=9 dhjetor 2010 |url=http://globaltwitcher.auderis.se/artspec_information.asp?thingid=35993 |title=Painted Hunting Dog: Lycaon pictus |work=GlobalTwitcher.com |publisher=N. Stromberg |language=en }}</ref> |
|||
Analiza e copëzave të mbledhura në vitin 2006 tregoi praninë e [[Acinonyx jubatus heck|gepardit afrikan veri-perëndimor]] në rajon.<ref>{{cite thesis |last=Busby |first=G. B. J. |title=The Cheetah (''Acinonyx jubatus'') in Northern Africa : A Non-Invasive Genetic Study of Carnivores from the Ahaggar Mountains, Southern Algeria |date=2006 |type=Master's thesis |publisher=[[Imperial College London]] |language=en |url=http://users.ox.ac.uk/~some2456/docs/Busby_GBJ_North_African_Cheetah_thesis.pdf }}</ref><ref>{{cite web |last=Busby |first=G. B. J. |first2=D. |last2=Gottelli |first3=S. |last3=Durant |first4=T. |last4=Wacher |first5=L. |last5=Marker |first6=F. |last6=Belbachir |first7=K. |last7=De Smet |first8=A. |last8=Belbachir-Bazi |first9=A. |last9=Fellous |first10=M. |last10=Belghoul |displayauthors=3 |title=A Report from the Sahelo Saharan Interest Group - Office du Parc National de l’Ahaggar Survey, Algeria (March 2005) - Part 5: Using Molecular Genetics to study the Presence of Endangered Carnivores |date=nëntor 2006 |work=Unpublished Report |language=en |url=http://users.ox.ac.uk/~some2456/docs/Carniv_Mol_Gen_Ahaggar_Report_2006.pdf }} </ref> Midis gushtit 2008 dhe nëntorit 2010, katër persona u regjistruan nga [[Kurth kamerash|kurthet e kamerave]].<ref name=Belbachir2015>{{cite journal |author1=Belbachir, F. |author2=Pettorelli, N. |author3=Wacher, T. |author4=Belbachir-Bazi, A. |author5=Durant, S.M. |last-author-amp=yes |year=2015 |title=Monitoring rarity: the critically endangered Saharan cheetah as a flagship species for a threatened ecosystem |language=en |journal=PLOS One |volume=10 |issue= 1|pages=e0115136 |doi=10.1371/journal.pone.0115136 |pmid=25629400 |pmc=4309643}}</ref> Një gepard i vetëm u filmua dhe u fotografua nga natyralistët algjerianë në vitin 2020 në parkun kombëtar në [[Fusha vullkanike Atakor|fushën vullkanike Atakor]] majat e të cilit afrohen në një lartësi prej 3000 metrash.<ref>{{cite web | url=https://www.sciencealert.com/critically-endangered-saharan-cheetah-filmed-in-algeria-for-the-first-time-in-a-decade |author=Agence France-Presse| title=Critically Endangered Saharan Cheetah Seen in Algeria For The First Time in a Decade | website=Sciencealert.com | language=en | date=24 maj 2020 | accessdate=27 maj 2020}}</ref> |
|||
Popullsitë relike të [[Crocodylus suchus|krokodilit afrikan perëndimor]] vazhduan në malet Ahagar deri në fillim të shekullit të 20-të.<ref>{{cite journal |last=Brito |first=J. C. |last2=Martínez-Freiría |first2=F. |last3=Sierra |first3=P. |last4=Sillero |first4=N. |last5=Tarroso |first5=P. |displayauthors=3 |year=2011 |title=Crocodiles in the Sahara Desert: An Update of Distribution, Habitats and Population Status for Conservation Planning in Mauritania |journal=[[PLOS One]] |language=en |volume=6 |issue=2 |pages=e14734 |doi=10.1371/journal.pone.0014734 |citeseerx=10.1.1.293.4325 }}</ref> |
|||
Parku përmban gjithashtu një popullsi bimëngrënës siç janë speciet e saharanit të [[Dele barbare|deleve barbare]] dhe [[Gazela Dorcas|gazelën Dorcas]].<ref name="Algeria.com"/> |
|||
Bimësia në këtë zonë përfshin pemë si [[Vachellia tortilis]], [[Vachellia seyal]], [[Myrtus|myrtle]] dhe [[Tamarix aphylla]] të cilat janë shpërndarë në të gjithë zonën. Bimë të tjera mund të përfshijnë [[Citrullus colocynthis]] dhe [[Calotropis procera]]. |
|||
==Referimet== |
|||
{{Reflist}} |
|||
[[Kategoria:Male në Afrikë]] |
[[Kategoria:Male në Afrikë]] |
||
Versioni i datës 12 gusht 2020 16:00
| Malet Ahagar | |
|---|---|
 Peisazhi i rajonit të Assekrem në Ahagar në Provincën Tamanrasset | |
| Pika më e lartë | |
| Maja | Mali Tahat |
| Ngritja | 2,908 m (9,541 ft) |
| Emërtimi | |
| Emri amtar | Arabisht: جبال هقار Berberisht: idurar n Uhaggar |
| Gjeografia | |
| Shteti | Algjeria |
Malet Ahagar ose Hogar (Arabisht: جبال هقار; Berberisht: idurar n Ahaggar) janë një rajon malor në Saharën qendrore, Algjerinë jugore, përgjatë Tropikut të Gaforres. Malet mbulojnë një sipërfaqe prej afro 550,000 km katror.[1]
Gjeografia
Ky rajon malor ndodhet rreth 1.500 km në jug të kryeqytetit, Algjer. Zona është kryesisht shkretëtirë shkëmbore me një lartësi mesatare prej më shumë se 900 metra mbi nivelin e detit. Maja më e lartë, mali Tahat, është 2.908 metra.[1] Malet përbëhen kryesisht nga shkëmbi metamorfik afërsisht 2 miliardë i vjetër, megjithëse ka zona ku aktiviteti më i fundit vullkanik ka hedhur një shkëmb shumë më të ri.[1] Disa nga majat më dramatike, të tilla si Ilamen, janë rezultat i erozionit zvogëlon kupola vullkanesh të zhdukur, duke lënë pas materialin më rezistent që bashkoi bërthamat vullkanike.[1]
Assekrem është një pikë e famshme dhe shpesh e vizituar, ku Charles de Foucauld ndërtoi një strehë oshënari në vitin 1911.[2] Qyteti kryesor pranë Maleve Hoggar është Tamanrasset, i ndërtuar në një luginë të shkretëtirës ose uadja.
Mjedisi
Malet Ahagar zakonisht përjeton verë të nxehtë, me një klimë të ftohtë dimri. Temperaturat bien nën ngrirjen në dimër. Reshjet e shiut janë të rralla dhe sporadike gjatë gjithë vitit. Sidoqoftë, pasi klima është më pak ekstreme sesa në shumicën e zonave të tjera të Saharasë, Malet Ahagar janë një vend kryesor për bioshumëllojshmërinë, përfshirë numrin e llojeve të reliktit. Malet Ahagar janë pjesë e ekoregjionit të pyjeve malore të montane të zonës së Saharasë Perëndimore.
Malet Ahagar janë shtëpia e Parkut Kombëtar Ahagar, një nga parqet kombëtare të vendit.[3] Maja më e lartë e Ahagarit, Mali Tahat ndodhet në zonën e parkut, e cila mbulon afërsisht 450,000 kilometra katrorë.[3]
Flora dhe fauna
Pak në perëndim të Ahagar, një popullatë e qenit të egër afrikan i rrezikshëm (Lycaon pictus) mbeti e zbatueshme në shekullin e 20-të, por tani mendohet se do të ekstraktohet brenda gjithë këtij rajoni.[4]
Analiza e copëzave të mbledhura në vitin 2006 tregoi praninë e gepardit afrikan veri-perëndimor në rajon.[5][6] Midis gushtit 2008 dhe nëntorit 2010, katër persona u regjistruan nga kurthet e kamerave.[7] Një gepard i vetëm u filmua dhe u fotografua nga natyralistët algjerianë në vitin 2020 në parkun kombëtar në fushën vullkanike Atakor majat e të cilit afrohen në një lartësi prej 3000 metrash.[8]
Popullsitë relike të krokodilit afrikan perëndimor vazhduan në malet Ahagar deri në fillim të shekullit të 20-të.[9]
Parku përmban gjithashtu një popullsi bimëngrënës siç janë speciet e saharanit të deleve barbare dhe gazelën Dorcas.[3]
Bimësia në këtë zonë përfshin pemë si Vachellia tortilis, Vachellia seyal, myrtle dhe Tamarix aphylla të cilat janë shpërndarë në të gjithë zonën. Bimë të tjera mund të përfshijnë Citrullus colocynthis dhe Calotropis procera.
Referimet
- ^ a b c d Scheffel, Richard L.; Wernet, Susan J., red. (1980). Natural Wonders of the World (në anglisht). United States of America: Reader's Digest Association, Inc. fq. 32–33. ISBN 0-89577-087-3.
- ^ Sattin, Anthony Ham, Nana Luckham, Anthony (2007). Algeria (në anglisht) (bot. 1st). Footscray, Vic.: Lonely Planet. fq. 188. ISBN 1741790999.
assekrem.
{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) - ^ a b c "Ahaggar National Park, Saharan Algeria Region, Algeria" (në anglisht). Algeria.com. Marrë më 27 maj 2020.
- ^ Hogan, C. Michael (2009). "Painted Hunting Dog: Lycaon pictus". GlobalTwitcher.com (në anglisht). N. Stromberg. Arkivuar nga origjinali më 9 dhjetor 2010.
- ^ Busby, G. B. J. (2006). The Cheetah (Acinonyx jubatus) in Northern Africa : A Non-Invasive Genetic Study of Carnivores from the Ahaggar Mountains, Southern Algeria (PDF) (Master's thesis) (në anglisht). Imperial College London.
- ^ Busby, G. B. J.; Gottelli, D.; Durant, S.; Wacher, T.; Marker, L.; Belbachir, F.; De Smet, K.; Belbachir-Bazi, A.; Fellous, A.; Belghoul, M. (nëntor 2006). "A Report from the Sahelo Saharan Interest Group - Office du Parc National de l'Ahaggar Survey, Algeria (March 2005) - Part 5: Using Molecular Genetics to study the Presence of Endangered Carnivores" (PDF). Unpublished Report (në anglisht).
{{cite web}}: Parametri i panjohur|displayauthors=është injoruar (sugjerohet|display-authors=) (Ndihmë!) - ^ Belbachir, F.; Pettorelli, N.; Wacher, T.; Belbachir-Bazi, A.; Durant, S.M. (2015). "Monitoring rarity: the critically endangered Saharan cheetah as a flagship species for a threatened ecosystem". PLOS One (në anglisht). 10 (1): e0115136. doi:10.1371/journal.pone.0115136. PMC 4309643. PMID 25629400.
{{cite journal}}: Parametri i panjohur|last-author-amp=është injoruar (sugjerohet|name-list-style=) (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja) - ^ Agence France-Presse (24 maj 2020). "Critically Endangered Saharan Cheetah Seen in Algeria For The First Time in a Decade". Sciencealert.com (në anglisht). Marrë më 27 maj 2020.
- ^ Brito, J. C.; Martínez-Freiría, F.; Sierra, P.; Sillero, N.; Tarroso, P. (2011). "Crocodiles in the Sahara Desert: An Update of Distribution, Habitats and Population Status for Conservation Planning in Mauritania". PLOS One (në anglisht). 6 (2): e14734. CiteSeerX 10.1.1.293.4325. doi:10.1371/journal.pone.0014734.
{{cite journal}}: Parametri i panjohur|displayauthors=është injoruar (sugjerohet|display-authors=) (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja)