Tasmania
Tasmania | |
|---|---|
| Nofka(t): Tassie The Apple Isle The Holiday Isle | |
| Parimet: Ubertas et Fidelitas (Fertility and Faithfulness) | |
 Vendndodhja e Tasmanisë në Australi | |
| Vendi | Stampa:Country data AUS Australia |
| Kolonia e Kurorës si Toka e Van Diemen | 1825 |
| Qeveria përgjegjëse si Kolonia e Tasmanisë | 1856 |
| Federata | 1 janar 1901 |
| Akti i Australisë | 3 mars 1986 |
| Kryeqyteti dhe qyteti më i madh | Hobart |
| Administrata | 29 zona të qeverisjes vendore |
| Qeveria | |
| • Lloji | Monarkia kushtetuese, demokraci parlamentare |
| • Trupi | Qeveria e Tasmanisë |
| • Guvernator | Barbara Baker |
| • Kryeministri | Jeremy Rockliff (Liberal) |
| Legjislatura | Parlamenti i Tasmanisë
Këshilli Legjislativ (15 vende) Dhoma e Asamblesë (25 vende) |
| Gjyqësori | |
| Përfaqësimi federal | Parlamenti i Australisë
|
| Sipërfaqja | |
| • Gjithsej | 90.758 km2 (35.042 sq mi) |
| • Sipërfaqe tokësore | 68.401 km2 (26.410 sq mi) |
| • Sipërfaqe ujore | 22.357 km2 (8.632 sq mi) |
| Sipërfaqja vendi | 7-të |
| Lartësia më e lartë | 1.617 m (5.305 ft) |
| Popullsia (Dhjetor 2021)[1] | |
| • Gjithsej | 569.827 |
| • Vendi | 6-të |
| • Dendësia | 8,3/km2 (210/sq mi) |
| • Dendësia vendi | 4-të |
| Emri i banorëve | Tasmanian Taswegian (bisedore);[2] Vandemonian (qesharake)[3] |
| Zona kohore | UTC+10:00 (AEST) |
| • Verës (DST) | UTC+11:00 (AEDT) |
| Kodi postar | TAS |
| Kodi ISO 3166 | AU-TAS |
| GSP year | 2019–20 |
| GSP ($A million) |  $32,102[4] (8th) |
| GSP per capita |  $59,779 (7-të) |
| IZHNJ (2019) | 0.914[5] (8th) |
| Gini (2016) |  44.8[6] (3-të) |
| Faqja zyrtare | www |
Tasmania është një shtet ishullor në Australi që ndodhet 199 km nga bregu juglindor i ishullit kryesor të Australisë, nga i cili është i ndarë nga Ngushtica e Bassit. Shteti i Tasmanisë përfshin ishullin e Tasmanisë dhe një mijë ishuj të tjerë të vegjël. Ishulli shtrihet 364 km nga veriu në jug dhe 306 km nga perëndimi në lindje. Sipërfaqja e tij është 68 401 km2. Shteti kishte 569,825 banorë [1] sipas vitit 2021. Kryeqyteti i shtetit dhe qyteti më i madh është Hobart, me rreth 40 përqind të popullsisë që jeton në zonën e Hobartit të Madh.[7]
Ishulli besohet se ishte e okupuar nga indigjenët për 30,000 vite para kolonizimit britanik.[8] Mendohet se Tasmanianët aborigjenë u ndanë nga grupet e territorit aborigjenë rreth 10,000 vjet më parë kur deti u ngrit për të formuar ngushticën e Basit.[9] Ishulli u vendos përgjithmonë nga evropianët më 1803 si një vendbanim penal i Perandorisë Britanike për të parandaluar pretendimet për tokën nga Perandoria e Parë Franceze gjatë Luftërave Napoleonike. Popullsia aborigjene vlerësohet të ketë qenë midis 3,000 dhe 7,000 në kohën e kolonizimit, por pothuajse u fshi brenda 30 vjetësh nga një kombinim i konfliktit të dhunshëm guerilas me kolonët e njohur si "Lufta e Zezë", konflikti intertribal, dhe nga fundi i vitit 1820, përhapja e sëmundjeve infektive ndaj të cilave ata nuk kishin imunitet. Konflikti, i cili arriti kulmin në mes vitit 1825 dhe 1831, dhe çoi në më shumë se tre vjet të luftës, kushtoi jetën e pothuajse 1100 aborigjenëve dhe kolonëve.
Ishulli fillimisht ishte pjesë e Kolonisë së Uellsit të Ri Jugor, por u bë një koloni më vete nën emrin Toka e Van Diemen (e quajtur sipas Anthony van Diemen) në vitin 1825.[10] Përafërsisht 80,000 të dënuar u dërguan në Tokën e Van Diemenit përpara se kjo praktikë, e njohur si transporti, të pushonte më 1853.[11] Në vitin 1855 u miratua Kushtetuta aktuale e Tasmanisë dhe vitin e ardhshëm kolonia ndryshoi zyrtarisht emrin e saj në Tasmania. Në vitin 1901 u bë shtet i Australisë përmes procesit të federatës së Australisë.
Sot, Tasmania ka ekonominë e dytë më të vogël të shteteve dhe territoreve australiane, e cila është formuar ndjeshëm nga turizmi, bujqësia dhe akuakultura, arsimi dhe kujdesi shëndetësor. Tasmania është një eksportues i rëndësishëm bujqësor, si dhe një destinacion i rëndësishëm për eko-turizmin. Rreth 42% e sipërfaqes së saj të tokës, duke përfshirë parqet kombëtare dhe vendet e trashëgimisë botërore (21%) është e mbrojtur në një formë rezerve. Partia e parë politike mjedisore në botë u themelua në Tasmani.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b "National, state and territory population – December 2021" (në anglisht). Australian Bureau of Statistics. 28 qershor 2022. Arkivuar nga origjinali më 18 shtator 2021. Marrë më 28 qershor 2022.
{{cite web}}: Mospërputhje stampash kohore te|archive-date=/|archive-url=; sugjerohet 28 qershor 2022 (Ndihmë!) - ^ "Taswegian". Lexico OED (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 3 shtator 2021. Marrë më 3 shtator 2021.
- ^ "Vandemonian". Lexico OED (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 5 shtator 2021. Marrë më 5 shtator 2021.
- ^ "5220.0 – Australian National Accounts: State Accounts, 2019–20" (në anglisht). Australian Bureau of Statistics. 20 nëntor 2020. Marrë më 20 janar 2021.
- ^ "Sub-national HDI". Global Data Lab (në anglisht). Marrë më 3 shtator 2021.
- ^ "6524.0.55.002 - Estimates of Personal Income for Small Areas, 2011-2016". Australian Bureau of Statistics (në anglisht). Australian Government. 19 qershor 2018. Marrë më 5 shtator 2021.
- ^ "3218.0 – Regional Population Growth, Australia, 2016–17: Main Features" (në anglisht). Zyra e Statistikave Australiane. 24 prill 2018. Marrë më 13 tetor 2018.
- ^ "Aboriginal Life Pre-Invasion". www.utas.edu.au (në anglisht). Marrë më 2018-09-03.
- ^ Ryan, Lyndall (2012), Tasmanian Aborigines (në anglisht), Sydney: Allen & Unwin, fq. 3–6, ISBN 978-1-74237-068-2
- ^ "Van Diemens Land". Encyclopædia Britannica (në anglisht). Marrë më 3 shtator 2018.
- ^ "Convicts and the British colonies in Australia" (në anglisht). Commonwealth of Australia. Arkivuar nga origjinali më 1 janar 2016. Marrë më 31 dhjetor 2015.