Tasmania

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Tasmania
Nofka(t): 
Tassie
The Apple Isle
The Holiday Isle
Parimet: 
Ubertas et Fidelitas
(Fertility and Faithfulness)
Vendndodhja e Tasmanisë në Australi
Vendndodhja e Tasmanisë në Australi
VendiStampa:Country data AUS Australia
Kolonia e Kurorës
si Toka e Van Diemen
1825
Qeveria përgjegjëse
si Kolonia e Tasmanisë
1856
Federata1 janar 1901
Akti i Australisë3 mars 1986
Kryeqyteti dhe qyteti më i madhHobart
Administrata29 zona të qeverisjes vendore
Qeveria
 • LlojiMonarkia kushtetuese, demokraci parlamentare
 • TrupiQeveria e Tasmanisë
 • GuvernatorBarbara Baker
 • KryeministriJeremy Rockliff (Liberal)
Legjislatura Parlamenti i Tasmanisë

Këshilli Legjislativ (15 vende)

Dhoma e Asamblesë (25 vende)
Gjyqësori
Përfaqësimi federalParlamenti i Australisë
Sipërfaqja
 • Gjithsej90.758 km2 (35.042 sq mi)
 • Sipërfaqe tokësore68.401 km2 (26.410 sq mi)
 • Sipërfaqe ujore22.357 km2 (8.632 sq mi)
Sipërfaqja vendi7-të
Lartësia më e lartë1.617 m (5.305 ft)
Popullsia
 (Dhjetor 2021)[1]
 • Gjithsej569.827
 • Vendi6-të
 • Dendësia8,3/km2 (210/sq mi)
 • Dendësia vendi4-të
Emri i banorëveTasmanian
Taswegian (bisedore);[2]
Vandemonian (qesharake)[3]
Zona kohoreUTC+10:00 (AEST)
 • Verës (DST)UTC+11:00 (AEDT)
Kodi postar
TAS
Kodi ISO 3166AU-TAS
GSP year2019–20
GSP ($A million)Increase$32,102[4] (8th)
GSP per capitaDecrease$59,779 (7-të)
IZHNJ (2019)Increase0.914[5] (8th)
Gini (2016)Negative increase44.8[6] (3-të)
Faqja zyrtarewww.tas.gov.au

Tasmania është një shtet ishullor në Australi që ndodhet 199 km nga bregu juglindor i ishullit kryesor të Australisë, nga i cili është i ndarë nga Ngushtica e Bassit. Shteti i Tasmanisë përfshin ishullin e Tasmanisë dhe një mijë ishuj të tjerë të vegjël. Ishulli shtrihet 364 km nga veriu në jug dhe 306 km nga perëndimi në lindje. Sipërfaqja e tij është 68 401 km2. Shteti kishte 569,825 banorë [1] sipas vitit 2021. Kryeqyteti i shtetit dhe qyteti më i madh është Hobart, me rreth 40 përqind të popullsisë që jeton në zonën e Hobartit të Madh.[7]

Ishulli besohet se ishte e okupuar nga indigjenët për 30,000 vite para kolonizimit britanik.[8] Mendohet se Tasmanianët aborigjenë u ndanë nga grupet e territorit aborigjenë rreth 10,000 vjet më parë kur deti u ngrit për të formuar ngushticën e Basit.[9] Ishulli u vendos përgjithmonë nga evropianët më 1803 si një vendbanim penal i Perandorisë Britanike për të parandaluar pretendimet për tokën nga Perandoria e Parë Franceze gjatë Luftërave Napoleonike. Popullsia aborigjene vlerësohet të ketë qenë midis 3,000 dhe 7,000 në kohën e kolonizimit, por pothuajse u fshi brenda 30 vjetësh nga një kombinim i konfliktit të dhunshëm guerilas me kolonët e njohur si "Lufta e Zezë", konflikti intertribal, dhe nga fundi i vitit 1820, përhapja e sëmundjeve infektive ndaj të cilave ata nuk kishin imunitet. Konflikti, i cili arriti kulmin në mes vitit 1825 dhe 1831, dhe çoi në më shumë se tre vjet të luftës, kushtoi jetën e pothuajse 1100 aborigjenëve dhe kolonëve.

Ishulli fillimisht ishte pjesë e Kolonisë së Uellsit të Ri Jugor, por u bë një koloni më vete nën emrin Toka e Van Diemen (e quajtur sipas Anthony van Diemen) në vitin 1825.[10] Përafërsisht 80,000 të dënuar u dërguan në Tokën e Van Diemenit përpara se kjo praktikë, e njohur si transporti, të pushonte më 1853.[11] Në vitin 1855 u miratua Kushtetuta aktuale e Tasmanisë dhe vitin e ardhshëm kolonia ndryshoi zyrtarisht emrin e saj në Tasmania. Në vitin 1901 u bë shtet i Australisë përmes procesit të federatës së Australisë.

Sot, Tasmania ka ekonominë e dytë më të vogël të shteteve dhe territoreve australiane, e cila është formuar ndjeshëm nga turizmi, bujqësia dhe akuakultura, arsimi dhe kujdesi shëndetësor. Tasmania është një eksportues i rëndësishëm bujqësor, si dhe një destinacion i rëndësishëm për eko-turizmin. Rreth 42% e sipërfaqes së saj të tokës, duke përfshirë parqet kombëtare dhe vendet e trashëgimisë botërore (21%) është e mbrojtur në një formë rezerve. Partia e parë politike mjedisore në botë u themelua në Tasmani.

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ a b "National, state and territory population – December 2021" (në anglisht). Australian Bureau of Statistics. 28 qershor 2022. Arkivuar nga origjinali më 18 shtator 2021. Marrë më 28 qershor 2022. {{cite web}}: Mospërputhje stampash kohore te |archive-date= / |archive-url=; sugjerohet 28 qershor 2022 (Ndihmë!)
  2. ^ "Taswegian". Lexico OED (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 3 shtator 2021. Marrë më 3 shtator 2021.
  3. ^ "Vandemonian". Lexico OED (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 5 shtator 2021. Marrë më 5 shtator 2021.
  4. ^ "5220.0 – Australian National Accounts: State Accounts, 2019–20" (në anglisht). Australian Bureau of Statistics. 20 nëntor 2020. Marrë më 20 janar 2021.
  5. ^ "Sub-national HDI". Global Data Lab (në anglisht). Marrë më 3 shtator 2021.
  6. ^ "6524.0.55.002 - Estimates of Personal Income for Small Areas, 2011-2016". Australian Bureau of Statistics (në anglisht). Australian Government. 19 qershor 2018. Marrë më 5 shtator 2021.
  7. ^ "3218.0 – Regional Population Growth, Australia, 2016–17: Main Features" (në anglisht). Zyra e Statistikave Australiane. 24 prill 2018. Marrë më 13 tetor 2018.
  8. ^ "Aboriginal Life Pre-Invasion". www.utas.edu.au (në anglisht). Marrë më 2018-09-03.
  9. ^ Ryan, Lyndall (2012), Tasmanian Aborigines (në anglisht), Sydney: Allen & Unwin, fq. 3–6, ISBN 978-1-74237-068-2
  10. ^ "Van Diemens Land". Encyclopædia Britannica (në anglisht). Marrë më 3 shtator 2018.
  11. ^ "Convicts and the British colonies in Australia" (në anglisht). Commonwealth of Australia. Arkivuar nga origjinali më 1 janar 2016. Marrë më 31 dhjetor 2015.