Kulti i të parëve
Kulti i të parëve, ose i paraardhësve është një kult ku paraardhësit e vdekur, ose më saktë shpirtërat e tyre që jetojnë, përnderohen apo adhurohen me rituale të caktuara. Në disa kultura, ajo lidhet me besimet se të vdekurit kanë një ekzistencë të vazhdueshme dhe mund të kenë aftësinë për të ndikuar në pasurinë e të gjallëve. Disa grupe nderojnë paraardhësit e tyre të drejtpërdrejtë, familjarë. Disa sekte dhe fe, në veçanti Kisha Ortodokse Lindore dhe Kisha Katolike Romake, nderojnë shenjtorët si ndërmjetës me Perëndinë; ky i fundit beson gjithashtu në lutjen për shpirtrat e vdekur në Purgator. Megjithatë, grupe të tjera fetare e konsiderojnë nderimin e të vdekurve si idhujtari dhe mëkat.
Vështrim[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në kulturat evropiane, aziatike, oqeanike, afrikane dhe afro-diasporike, qëllimi i nderimit të paraardhësve është të sigurojë mirëqenien e vazhdueshme dhe prirjen pozitive të paraardhësve ndaj të gjallëve, dhe ndonjëherë të kërkojë favore ose ndihmë të veçantë. Funksioni social ose jofetar i nderimit të paraardhësve është kultivimi i vlerave farefisnore, të tilla si përkushtimi birnor, besnikëria familjare dhe vazhdimësia e prejardhjes familjare . Nderimi i paraardhësve ndodh në shoqëri me çdo shkallë kompleksiteti social, politik dhe teknologjik dhe ai mbetet një komponent i rëndësishëm i praktikave të ndryshme fetare në kohët moderne.
Nderimi i paraardhësve nuk është i njëjtë me adhurimin e një hyjnie ose hyjnish. Në disa kultura afro-diasporike, paraardhësit shihen si të aftë të ndërmjetësojnë në emër të të gjallëve, shpesh si lajmëtarë midis njerëzve dhe Zotit. Si shpirtra që dikur ishin vetë njerëz, ata shihen si më të aftë për të kuptuar nevojat njerëzore sesa një qenie hyjnore. Në kulturat e tjera, qëllimi i nderimit të paraardhësve nuk është të kërkosh favore, por të kryesh detyrën e tij birnore. Disa kultura besojnë se paraardhësit e tyre në fakt duhet të sigurohen nga pasardhësit e tyre dhe praktikat e tyre përfshijnë ofertat e ushqimit dhe dispozita të tjera. Të tjerë nuk besojnë se paraardhësit janë as të vetëdijshëm se çfarë bëjnë pasardhësit e tyre për ta, por se ajo që është e rëndësishme është shprehja e përkushtimit birnor .
Shumica e kulturave që praktikojnë nderimin e paraardhësve nuk e quajnë atë "adhurim paraardhës". Në anglisht, fjala adhurim zakonisht, por jo gjithmonë i referohet dashurisë dhe përkushtimit nderues që i akordohet një hyjnie (zoti) ose Zotit . [1] [2] [3] Megjithatë, në kulturat e tjera, ky akt adhurimi nuk jep asnjë besim se paraardhësit e larguar janë bërë një lloj hyjnie. Përkundrazi, akti është një mënyrë për të shprehur detyrën, përkushtimin dhe respektin birnor dhe për t'u kujdesur për paraardhësit në jetën e tyre të përtejme, si dhe për të kërkuar udhëzimin e tyre për pasardhësit e tyre të gjallë. Në këtë drejtim, shumë kultura dhe fe kanë praktika të ngjashme. Disa mund të vizitojnë varret e prindërve të tyre ose të paraardhësve të tjerë, të lënë lule dhe t'u luten atyre për t'i nderuar dhe kujtuar ata, ndërsa gjithashtu u kërkojnë paraardhësve të tyre që të vazhdojnë të kujdesen për ta. Megjithatë, kjo nuk do të konsiderohej si adhurim i tyre pasi termi adhurim mund të mos përçojë gjithmonë një kuptim të tillë në kontekstin ekskluziv dhe të ngushtë të disa traditave të krishtera evropianoperëndimore.
Në këtë kuptim, fraza nderimi i paraardhësve, por nga këndvështrimi i kufizuar i disa traditave të krishtera evropianoperëndimore, mund të përçojë një kuptim më të saktë të asaj që praktikuesit, si shoqëritë kineze dhe të tjera të ndikuar nga budistët dhe konfucianët, si dhe ato afrikane dhe kulturat evropiane e shohin veten të tillë. Kjo është në përputhje me kuptimin e fjalës nderim në anglisht, që është respekt ose nderim i madh i shkaktuar nga dinjiteti, mençuria ose përkushtimi i një personi. [4] [5] [6]
Megjithëse nuk ka një teori përgjithësisht të pranuar në lidhje me origjinën e nderimit të paraardhësve, ky fenomen social shfaqet në një formë në të gjitha kulturat njerëzore të dokumentuara deri më tani. David-Barrett dhe Carney pohojnë se nderimi i paraardhësve mund të ketë shërbyer një rol koordinues grupor gjatë evolucionit njerëzor, [7] dhe kështu ishte mekanizmi që çoi në përfaqësimin fetar duke nxitur kohezionin grupor . [8] [9]
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ worship, Cambridge University Press
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ worship, Oxford University Press, arkivuar nga origjinali më 3 tetor 2015
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ worship, Merriam-Webster, Incorporated
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ venerate, Cambridge University Press
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ veneration, Oxford University Press, arkivuar nga origjinali më 21 nëntor 2012
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ veneration, Merriam-Webster, Incorporated
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Dávid-Barrett, Tamás; Carney, James (2015-08-14). "The deification of historical figures and the emergence of priesthoods as a solution to a network coordination problem". Religion, Brain & Behavior. 6 (4): 307–317. doi:10.1080/2153599X.2015.1063001. ISSN 2153-599X.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Whitehouse, Harvey (2004). Modes of Religiosity. A Cognitive Theory of Religious Transmission. Alta Mira Press. ISBN 978-0-7591-0615-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Atran, Scott; Norenzayan, Ara (2004-12-01). "Why minds create gods: Devotion, deception, death, and arational decision making". Behavioral and Brain Sciences. 27 (6): 754–770. doi:10.1017/S0140525X04470174. ISSN 1469-1825.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)