Klaud Eliani

Klaud Eliani (latinisht: Claudius Aelianus, (greqishtja e lashtë: Κλαύδιος Αἰλιανός, transliterimi i greqishtes moderne Klávdios Elianós ; ^[1] rr. 175 – c. 235 AD), zakonisht i njohur shkurt si Eliani, lindur në Praeneste, ishte një autor romak dhe mësues i retorikës që jetoi në kohën e Septimius Severus dhe ndoshta edhe në kohën e Elagabalit, i cili vdiq në vitin 222. Ai fliste greqishten aq rrjedhshëm sa që e quanin "gjuhë mjalti" ( μελίγλωσσος meliglossos ); edhe pse ishte romak i lindur, ai preferonte më shumë autorët grekë dhe shkroi vetë në një greqishte pak arkaizuese.

Dy veprat e tij kryesore janë të vlefshme për citimet e shumta nga veprat e autorëve të mëparshëm, të cilët përndryshe kanë humbur, dhe për dijen befasuese, që ofron vështrime të papritura në botëkuptimin greko-romak. Është gjithashtu e vetmja vepër greko-romake që përmend Gilgameshin. Veprat e përmendura të Eiianit kanë rëndësi edhe për ne, mbasi ato përmbajnë të dhëna mjaft interesante mbi faunën e Ilirisë, mbi pjellorinë e gjedhit, mbi pasurinë me asfalt të rretheve të Apollonisë, mbi disa zakone të ilirëve, etj.

De Natura Animalium

Mbi natyrën e kafshëve ("De Natura Animalum" është një titull alternativ; nga greqishtja e lashtë: Περὶ ζῴων ἰδιότητος, Perì zṓōn idiótētos ; Megjithatë, zakonisht citohet me titullin e tij latin : De Natura Animalium ) është një koleksion kurioz, në shtatëmbëdhjetë libra, me tregime të shkurtra të historisë natyrore, ndonjëherë të zgjedhura me synimin për të përcjellë mësime morale alegorike, dhe ndonjëherë sepse janë pikërisht të tillë. befasues.

Hyrja e Loeb Classical Library e karakterizon librin si

"Një koleksion tërheqës faktesh dhe fabulash për mbretërinë e kafshëve që e fton lexuesin të mendojë për kontrastet midis sjelljes njerëzore dhe kafshëve."

Anekdotat e Elianit për kafshët rrallë varen nga vëzhgimi i drejtpërdrejtë: ato janë marrë pothuajse tërësisht nga burime të shkruara, shpesh Plini Plaku, por edhe autorë dhe vepra të tjera të humbura tani, për të cilët ai është kështu një dëshmitar i vlefshëm. ^[2] Ai është më i vëmendshëm ndaj jetës detare sesa mund të pritej, megjithatë, dhe kjo duket se pasqyron interesin personal të dorës së parë; ai citon shpesh “peshkatarët”. Herë-herë ai e konsideron lexuesin modern si tërësisht mendjelehtë, por në të tjera ai shprehet në mënyrë specifike se ai thjesht po raporton atë që thuhet nga të tjerët, madje edhe se nuk i beson. Vepra e Elianit është një nga burimet e historisë natyrore mesjetare dhe të bestiarëve të mesjetës. ^[3]

Pjesët e tekstit që ekzistojnë ende janë të ngatërruara keq dhe të mbushura me interpolime të mëvonshme. ^[4] Conrad Gessner (ose Gesner), shkencëtari zviceran dhe historiani natyror i Rilindjes, bëri një përkthim latinisht të veprës së Elianit, për t'i dhënë asaj një audiencë më të gjerë evropiane. Një përkthim në anglisht nga A.F. Scholfield është botuar në Loeb Classical Library, 3 vëllime (1958-59).

Varia Historia

Histori të ndryshme ( Ποικίλη ἱστορία , Poikílē historía ) — në pjesën më të madhe të ruajtur vetëm në një formë të shkurtuar — është vepra tjetër e njohur e Elianit, një varg anekdotash dhe skicash biografike, lista, parime të pamenduara dhe përshkrime të mrekullive natyrore dhe zakoneve të çuditshme lokale, në 14. libra, me shumë të papritura për historianin e kulturës dhe mitografin, anekdota për filozofët, poetët, historianët dhe dramaturgët e famshëm grekë dhe mite të ritreguara në mënyrë udhëzuese. Theksi vihet në tregime të ndryshme moralizuese për heronjtë dhe sundimtarët, atletët dhe njerëzit e mençur; raporte për ushqimin dhe pijen, stilet e ndryshme të veshjes ose të dashuruarve, zakonet lokale në dhënien e dhuratave ose argëtimet, ose në besimet fetare dhe zakonet e vdekjes; dhe komente për pikturën greke. Aeliani jep një rrëfim të peshkimit me miza, duke përdorur joshje leshi dhe pupla të kuqe, punime me llak, adhurim gjarpërinjsh — Në thelb vepra Histori të ndryshme është një " revistë " klasike në kuptimin origjinal të asaj fjale. Ai nuk është plotësisht i besueshëm në detaje dhe agjenda e tij ishte nën ndikimin të madh nga opinionet stoike ^[5] ndoshta në mënyrë që lexuesit e tij të mos ndihen fajtorë, por Jane Ellen Harrison i gjeti mbijetesat e riteve arkaike të përmendura nga Aeliani shumë ndriçuese në veprën e saj Prolegomena për veprën me titull Studimi i fesë greke (1903, 1922).

Shtypja e parë ishte në vitin 1545. Teksti standard modern është ai i Mervin R. Dilts, i vitit 1974.

Dy përkthime në anglisht të Histori të ndryshme, nga Fleming (1576) dhe Stanley (1665) e bënë të disponueshme për lexuesit anglezë të ndryshmet e Aelian, por pas vitit 1665 nuk u shfaq asnjë përkthim në anglisht, derisa tre përkthime në anglisht u shfaqën pothuajse njëkohësisht: James G. DeVoto, Claudius Aelianus: Ποικίλης Ἱστορίας ( Varia Historia ) Chicago, 1995; Diane Ostrom Johnson, Një përkthim në anglisht i "Varia Historia" të Claudius Aelianus, 1997; dhe N.G. Wilson, Aelian: Historike të ndryshme në Bibliotekën Klasike Loeb .

Vepra tjera

Fragmente të konsiderueshme të dy veprave të tjera, Mbi Providencën dhe Manifestimet Hyjnore, ruhen në enciklopedinë e hershme mesjetare, Suda. Atij i atribuohen edhe njëzet "letra nga një bujk" sipas mënyrës së Alcipronit. Letrat janë kompozime të shpikura për një korrespondent fiktive, të cilat janë një pajisje për vinjetat e jetës bujqësore dhe rurale, të vendosura në Atikë, megjithëse Aeliani i ëmbël dikur mburrej se nuk kishte qenë kurrë jashtë Italisë, nuk kishte qenë kurrë në një anije (gjë që është në kundërshtim, megjithëse, me deklaratën e tij, de Natura Animalium XI.40, se ai e kishte parë demin Serapis me sytë e tij). Kështu, konkluzionet rreth bujqësisë aktuale në Letrat kanë po aq gjasa të ndjellin Latiumin sa edhe Atikën. Fragmentet janë redaktuar në vitin 1998 nga D. Domingo-Foraste, por nuk janë të disponueshme në anglisht. Letrat janë të disponueshme në Bibliotekën Klasike Loeb, të përkthyer nga Allen Rogers Benner dhe Francis H. Fobes (1949).

Shih edhe

Literatura

Aelian, On Animals. 3 volumes. Translated by A. F. Scholfield. 1958–9. Loeb Classical Library. ISBN 978-0-674-99491-1, ISBN 978-0-674-99493-5, and ISBN 978-0-674-99494-2
Aelian, Historical Miscellany. Translated by Nigel G. Wilson. 1997. Loeb Classical Library. ISBN 978-0-674-99535-2
Alciphron, Aelian, and Philostratus, The Letters. Translated by A. R. Benner, F. H. Fobes. 1949. Loeb Classical Library. ISBN 978-0-674-99421-8
Aelian, On the Nature of Animals. Translated by Gregory McNamee. 2011. Trinity University Press. ISBN 978-1-59534-075-7
Ailianos, Vermischte Forschung. Greek and German by Kai Brodersen. 2018. Sammlung Tusculum. De Gruyter Berlin & Boston ISBN 978-3-11-057638-2
Ailianos, Tierleben. Greek and German by Kai Brodersen. 2018. Sammlung Tusculum. De Gruyter Berlin & Boston 2018, ISBN ISBN 978-3-11-060932-5
Claudius Aelianus, Vom Wesen der Tiere - De natura animalium. German and Commentary by Paul-Gerhard Veh, Philipp Stahlhut. 2020. Bibliothek der Griechischen Literaur. Anton Hiersemann Verlag Stuttgart 2020, ISBN ISBN 978-3-7772-1904-2

Referime

^ Η φυσιογνωμία ενός λαού θεμελιών. Μύθοι για την Ελιά. Retrieved June 5, 2011, from http://www.etwinning.gr/projects/elia/muthoi.htm
^ The third volume of the Loeb Classical Library translation gives a gazetteer of authors cited by Aelian.
^ Cohen, Simona (2008). Animals as Disguised Symbols in Renaissance Art. Brill. fq. 38–39. ISBN 978-90-04-17101-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Aelian's text, riddled as it is with corrupt passages and packed with interpretations,provides ample scope for reckless emendation", D. E. Eichholz observed, reviewing Sholfield's Loeb Library translation in The Classical Review 1960:219, and praising the translator for restraint in this direction.
^ Zeyl, Donald (2013). Encyclopedia of Classical Philosophy. Routledge. ISBN 9781134270781. Marrë më 30 nëntor 2013. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhje të jashtme

Works by or about Klaud Eliani at Internet Archive
Ποικίλη ἱστορία – bibliotheca Augustana
Raw Greek OCR of Hercher's 1864 Teubner edition of Aelian's works at the Lace repository of Mount Allison University: vol. I, vol. 2
Various History at James Eason's site (excerpts in English translation)
English translation of Aelian's fragments at attalus.org
Some quotes from Aelian's natural history (English)
Aelian from the fly-fisherman's point-of-view
The Evidence for Aelian's Katêgoria tou gunnidos Arkivuar 24 shkurt 2013 tek Archive.today regarding Aelian's presumed invective against Elagabalus

Mbinatyrën e kafshëve

Greqisht & Anglisht

Latinisht

De natura animalium at LacusCurtius (complete Latin translation)

Greqisht

De natura animalium libri XVII, Varia historia, Epistolae fragmenta, ex recognitione Rudolphi Hercheri, Lipsiae, in aedibus B. G. Teubneri, 1864: vol. 1, vol. 2.

[1] Η φυσιογνωμία ενός λαού θεμελιών. Μύθοι για την Ελιά. Retrieved June 5, 2011, from http://www.etwinning.gr/projects/elia/muthoi.htm

[2] The third volume of the Loeb Classical Library translation gives a gazetteer of authors cited by Aelian.

[Cohen2008-3] Cohen, Simona (2008). Animals as Disguised Symbols in Renaissance Art. Brill. fq. 38–39. ISBN 978-90-04-17101-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[4] "Aelian's text, riddled as it is with corrupt passages and packed with interpretations,provides ample scope for reckless emendation", D. E. Eichholz observed, reviewing Sholfield's Loeb Library translation in The Classical Review 1960:219, and praising the translator for restraint in this direction.

[5] Zeyl, Donald (2013). Encyclopedia of Classical Philosophy. Routledge. ISBN 9781134270781. Marrë më 30 nëntor 2013. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]