Edgar Manas
Edgar Manas Efendi (armenisht: Էտկար Մանաս; 12 prill 1875 në Stamboll – 9 mars 1964 në Stamboll) ishte një kompozitor, dirigjent dhe muzikolog turk me origjinë armene. Ai është një nga tre bashkautorët e Himnit Kombëtar të Turqisë (se bashku me Mehmet Aqif Ersoj), pasi ka bërë aranzhimet për orkestër.[1]
Familja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Me origjinë armene, babai i Edgarit, Alexandre Manas, ishte përkthyesi kryesor për Administratën e Borxhit Publik Osman. Prejardhja e familjes mund të gjurmohet në Caesarea (tani Kajseri), ku e ka origjinën në mesin e shekullit të gjashtëmbëdhjetë. Raphael Manas (rreth 1710 - 1790), një piktor zyrtar i Perandorisë Osmane, ishte padyshim figura më e shquar e dinastisë Manas: ai bëri portretet e Mahmud I, Osman III and Mustafa III.[2]
Jeta e hershme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Edgar Manas lindi më 12 prill 1875 në Stamboll. Edgari i ri i talentuar artistikisht u dërgua në Itali në moshën 13-vjeçare për të ndjekur shkollën armene Murat-Raphaelian[3] për të studiuar tregtinë. Ndërsa ishte në Venediku mori edhe mësime pianoje me profesor Trivellini. Pas diplomimit në 1894, ai u kthye në qytetin e tij të lindjes. Megjithatë, impulsi i tij për të vazhduar studimet e tij muzikore e ktheu në Itali, ku u vendos në Padova dhe punoi me kompozitorin Luigi Bottazzo, duke u fokusuar në harmoni, kontrapunk dhe fugë.
Karriera profesionale
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në Stamboll, Manas vazhdoi më tej studimet e tij për muzikë. Ai u përqendrua kryesisht në kompozicionin duke shqyrtuar klasikët dhe veprat e mjeshtërve bashkëkohorë francezë. Ai prodhoi një seri kompozimesh për piano në idiomën e Chopin, duke përfshirë "Minuet-Valse" që u botua në vitin 1905 nga A. Comendinger[4] nga Stambolli. Gjatë të njëjtit vit, Edgar Manas drejtoi grupin koral Gallia në një koncert në Salle de fêtes de l'Union française, një auditor lokal, i cili i dha atij urdhrin e Zyrtarit të Akademias nga qeveria franceze.
Në vitin 1912, Manas njohu Komitasin, themeluesin e muzikës moderne armene. Edhe pse marrëdhënia e tyre ishte e përzemërt, nuk ishte veçanërisht e ngushtë, sepse Manasi dhe Komitasi jetonin në dy botë të ndryshme estetike.[5]
Në të njëjtin vit, Breitkopf & Härtel me bazë në Lajpcigun botoi dy nga kompozimet e Edgar Manas - Suite për piano dhe Kuartet harqesh. Ajo u pasua nga shtëpi të tjera botuese evropiane, duke përfshirë Salabert,[6] Senard[7] and Hamelle.[8] Muzika e Manasit u interpretua shpesh në Stamboll dhe, me raste, në kryeqytetet e muzikës evropiane.
Kuarteti i harqeve, i përmendur më lart, u shfaq premierë në një program gjithë-Manas më 6 maj 1921, në Union française. Anëtarë të kuartetit ishin violinistët Ekrem Zeki Ün dhe Krikor Garabedian, violisti Diran Israelian dhe violonçelisti Kalayov. Me këtë rast, kompozitori interpretoi Suitën e tij për Piano dhe shoqëroi sopranon A. Khandjian në një sërë këngësh. Disa vite më vonë, Kuarteti u shfaq në Lajpcig me shumë sukses.
Manas u emërua shpejt në drejtimin e korit Lyre (Քնար), i lidhur me Lidhjen Rinore Armene të Stambollit. Midis viteve 1920 – 22, ai u lidh me organizatën muzikore Devotee of the Arts (Արուեստասէր), duke kryer prezantimet e tyre vjetore. Gjatë koncertit përfundimtar më 20 janar 1922, programi përfshinte kompozimin e vetë Manas, Vdekja Ime («Իմ մահը»), përveç veprave nga repertori standard.
Manas ishte i angazhuar për të dhënë mësim muzikë në shkollën ditore armene Esayan[9] dhe u punësua nga Dârülelhan[10] (pararendësi i Konservatorit Shtetëror të Stambollit në 1923 për të drejtuar orkestrën dhe për të krijuar korin e parë të grave në Republika Turke e sapothemeluar. Manas gjithashtu dha mësim për harmoninë në Bahariye Mektep Bandosu dhe Orkestrası (Band dhe Orkestra e Shkollës Baharije). Ansambli vokalo-simfonik i konservatorit dha koncertin e tij të parë në shkollën e lartë historike të Galatasarajit më 28 mars 1924. Programi përfshinte fragmente nga Samson et Dalila e Saint-Saëns, L'Africaine e Meyerbeer, Nänie e Brahms, si dhe vepra thjesht orkestrale nga Gluck, Schmitt, Schumann and Mendelssohn.
Në vitin 1923, Hamelle botoi një përmbledhje këngësh nga Manas, të cilat bazoheshin në poezinë armene, por u prezantuan në përkthimin e tyre në frëngjisht nga Yetvart Kolandjian. Në vitin 1924, u pasua nga botimi i Sonatës së tij për violinë dhe piano, e cila u shfaq për herë të parë me vlerësimin e kritikëve më 19 dhjetor 1932, në auditorin kryesor të Konservatorit të Parisit. Kevork Sinanian ishte violinisti dhe kompozitori në piano.
Në shkurt 1926, Salabert i Parisit shtypi veprën e Manas për piano, Les îles des princes (Ishujt e Princave). Kompozimi përbëhej nga katër lëvizje, secila duke portretizuar një nga ishujt kryesorë të arkipelagut në Detin Marmara. Manas shpejt bëri një version orkestral të veprës.
Edgar Manas ndoshta mbahet mend më së miri për punën e tij në İstiklal Marşı, himnin kombëtar turk. Në vitin 1932, ai u ngarkua nga Republika Turke për të harmonizuar dhe orkestruar melodinë e krijuar nga Zeki Üngör. Në vitin 1933, një kor prej 160 anëtarësh interpretoi Vatan Şarkısı (Kënga Kombëtare) në Tepebaşı Tiyatrosu në Stamboll. Një vit më pas, Manas organizaoi dhe botoi 5 Türk Halk Şarkısı (Pesë këngë popullore turke) dhe, në 1935, kompozoi Danses populaires Turques (Vallet popullore turke) për piano, botuar nga Editions Maurice Senard në Paris.
Manas u emërua drejtor kor i Korit të Goghtn (Գողթան երգչախումբ) të kishës patriarkale armene në Stamboll, ku shërbeu për njëzet vjet deri në vitin 1957. Rapsodie de l'orient e tij u interpretua nga Orkestra Komunale e Stambollit nën drejtimin e Cemal Reşit Rey në vitin 1959.
Edgar Manas ka kompozuar një grup të konsiderueshëm të muzikës së shenjtë. Më e rëndësishmja prej tyre është ndoshta Liturgjia Hyjnore armene për solistë, kor dhe organo. Fillimisht u konceptua në vitin 1912, por forma përfundimtare iu dha në vitin 1948. Kompozimi në shkallë të gjerë u shfaq premierë në Stamboll në vitin 1961 dhe u botua në Vjenë në 1962.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Archived copy" (në turqisht). Arkivuar nga origjinali më 2012-08-04. Marrë më 2012-12-11.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja) - ^ Mayda Saris (2005). Armenian Painting: From the Beginning to the Present. Agos Press, Istanbul, pp. 107-9. ISBN 975-8856-01-4.
- ^ Ս. Թէոդորեան։Պատմութիւն Մուրատեան վարժարանի։ Paris, 1857, Vol. I.
- ^ Bülent Alaner (1986). Osmanlı İmparatorluğu'ndan Günümüze Belgelerle Müzik Yayıncılıǧı (1876-1986). Anadol Yayıncılık. / BÜLENT ALANER'İN BU KİTABI BAŞTAN SONA İNTİHÂLDİR. BU KONUDA BKZ. YAVUZ DALOĞLU, ORKESTRA DERGİSİ, 155. SAYI, TEMMUZ 1986. /
- ^ Ցիցիլիա Բրուտեան (1968). Սփյուռքի հայ երաժիշտները. «Հայաստան» հրատարակչություն, Երևան. p 406.
- ^ The New Music Dictionary of Music and Musicians (1980). Vol XVI, p 409.
- ^ The New Music Dictionary of Music and Musicians (1980). Vol XVII, p 126.
- ^ The New Music Dictionary of Music and Musicians (1980). Vol VIII, p 69.
- ^ "ZEL ESAYAN ERMEN LK RET M OKULU ve L SES". www.esayan.k12.tr (në turqisht). Marrë më 2020-07-01.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ "Istanbul Municipal Conservatory". Arkivuar nga origjinali më 7 prill 2010. Marrë më 18 janar 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)