Investimet e huaja në Kosovë
Investimet e huaja në Kosovë luajnë një rol të rëndësishëm në ekonominë e rajonit. Megjithatë, ky lloj investimi ka qenë historikisht i kufizuar. Investitorët e huaj sovran në Kosovë përfshijnë kryesisht vendet evropiane rajonale si Gjermania, Turqia, Shqipëria, Kroacia dhe Maqedonia. Shumica e investimeve të huaja janë të përqendruara në Prishtinë, me fokus të veçantë në fushën e bankave, ndërtimit dhe transportit.
Rëndësia e investimeve në Kosovë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Edhe pse ka investime të huaja në Kosovë, shumat aktuale nuk janë të mjaftueshme për të përmbushur plotësisht nevojat ekonomike të rajonit. Kosova përballet me një sërë problemesh sociale dhe ekonomike, duke përfshirë:
- Situata e paqëndrueshme politike, e cila e ka bërë të vështirë procesin e huamarrjes së Kosovës nga institucionet financiare ndërkombëtare
- Ndihma e huaj financiare, e njohur si donacione për investime kapitale, është ngadalësuar që nga viti 2003
- Sistemi bankar i kufizuar në Kosovë që i mungon aftësia për të emetuar borxh afatgjatë për të mbështetur investime serioze
- Mungesa e tregut financiar dhe të letrave me vlerë
- Dërgesat financiare nga emigrantët për familjet e tyre janë në rënie, pasi më shumë anëtarë të familjes emigrojnë
- Infrastruktura e dobët publike
- Shkalla e lartë e papunësisë
Këto fakte sugjerojnë se Kosova përballet me disponueshmëri të kufizuar të burimeve të shoqëruara me një infrastrukturë të dobët dhe shkallë të lartë të papunësisë, e vlerësuar në 45-50%. Situata në sektorët e energjisë, telekomunikacionit dhe transportit janë gjithashtu faktorë që kufizojnë zhvillimin. Aktiviteti investues i bizneseve private në periudhën e pasluftës ka gjeneruar rritje të konsiderueshme ekonomike dhe punësim, por në përgjithësi perspektiva mbetet negative për sa i përket rënies së volumit mesatar të trafikut për ndërmarrjet dhe rritjen e punësimit. Në këto kushte, politikëbërësit ekonomikë sfidohen me nevojën për të nxitur investime të reja. Investimet e huaja direkte (IHD) vetëm nuk mund të përshpejtojnë aktivitetet e duhura. Qëllimi duhet të jetë që IHD-të të bëhen një burim i rëndësishëm, por plotësues me burimet e tjera të financimit. Përvoja e zhvillimit ekonomik në dekadat e fundit, veçanërisht kur bëhet fjalë për vendet në zhvillim, ka vënë në dukje se IHD-të private konsiderohen të rëndësishme për shkak të efekteve të tyre pozitive dhe shumëpalëshe.
Investimet në Kosovë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gjatë viteve të 90-ta, Kosova ka përfituar nga trendet globale drejt rritjes së vazhdueshme të investimeve. Kjo rritje ka qenë dukshëm më e qëndrueshme dhe e qëndrueshme krahasuar me instrumentet e tjera financiare (flukset e kapitalit) në vendet në zhvillim si tregu financiar ndërkombëtar, kreditë ndërqeveritare, kreditë bankare, fondet qeveritare dhe portofolet e investimeve. IHD-të në vendet në zhvillim u rritën nga rreth 1 miliard dollarë në 1990 në rreth 12 miliardë dollarë në 1998. [1]
| Rajoni | Investime në rajon | Investime nga rajoni |
|---|---|---|
| Amerika Latine | 71 | 15 |
| Azia | 85 | 36 |
| Evropën Qendrore dhe Veriore | 19 | 2 |
| Afrika | 8 | 0.5 |
| Amerika e Veriut | 193 | 110 |
| Evropën Perëndimore | 237 | 406 |
Nga tabela e mësipërme, është e qartë se përfituesit më të mëdhenj të fluksit neto të IHD-ve janë Amerika Latine, Azi-Paqësori, Amerika e Veriut, Evropa Qendrore dhe Lindore dhe Afrika. IHD-të negative janë vetëm në Evropën Perëndimore, e cila investon më shumë në rajone të tjera sesa pranon investime. Në përgjithësi mund të konkludohet se 92% e investimeve me origjinë nga vendet e zhvilluara dhe 72% e tyre kthehen sërish në këto vende.
Ndikimi i investimeve në Kosovë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në anën tjetër, duke marrë parasysh klimën e favorshme të biznesit, mjedisin stabil makroekonomik dhe mundësitë e shkëlqyera nëpër sektorë të ndryshëm të biznesit, Kosova, edhe pse me ritme shumë të ngadalta, po bëhet gjithnjë e më shumë një vend shumë tërheqës për të bërë biznes. Si rrjedhojë, interesi i investitorëve të huaj ka ardhur në rritje të vazhdueshme gjatë viteve të fundit dhe bashkë me të edhe fluksi i IHD-ve. Kosova deri më tani ka tërhequr mbi 1 miliard euro IHD. Përveç pionierëve të investimeve si Raiffeisen Bank dhe Procredit, të cilat hynë në tregun kosovar në fillim të fazës së tranzicionit, ka shumë kompani të tjera të huaja të angazhuara në një gamë të gjerë të sektorëve të biznesit. Sipas të dhënave të Regjistrit të Bizneseve, janë mbi 2000 kompani me pronësi të huaj dhe të përzier që tashmë e kanë shfrytëzuar mundësinë për të investuar në Kosovë. Numri i madh i kompanive të huaja që operojnë në Kosovë është një dëshmi e gjallë e mundësive dhe përfitimeve që ofron vendi, si dhe paraqet bazë të produkteve cilësore dhe një komunitet të mjaftueshëm të shërbimeve. [2]
Edhe pse është një vend në zhvillim, duket se Kosova çuditërisht ka një numër të madh investitorësh dhe biznesmenësh të huaj. Sipas Agjencisë për Promovimin e Investimeve e cila funksionon në varësi të Ministrisë së Tregtisë dhe Industrisë, tregon se në Kosovë janë të regjistruar 3906 investitorë të huaj. Shumica e këtyre investitorëve janë individë që kanë kompanitë e tyre në shtetet përkatëse dhe kanë hapur degët e tyre në Kosovë.
Nga Zvicra janë 112 investitorë të fokusuar më së shumti në qytetet e Prishtinës, Pejës, Gjakovës, Suharekës, Ferizajt etj. Ndonëse numri i investitorëve është befasues, akoma më mbresëlënës është punësimi i krijuar nga këta investitorë. Ndërsa disa investitorë po punësojnë njerëz në mijëra, të tjerë po punësojnë në numër më të ulët. Ndër kompanitë e huaja që kanë investuar në Kosovë, numri më i madh i punëtorëve punojnë në Feronikel të Drenasit me 1000 persona.
Krahas Feronikelit, një kompani tjetër prodhuese në Gjilan duket të ketë një numër të madh të punëtorëve (400) e ndjekur nga Turqia me 370 persona. Fushat që kanë tërhequr maksimalisht investitorët e huaj janë sektori bankar, transporti, turizmi, arsimi, telekomunikacioni dhe marketingu.
Sipas statistikave, shuma e përgjithshme elementare e kapitalit të të gjitha investimeve të huaja direkte në Kosovë, duke mbuluar të gjitha fushat ku kanë investuar, është 3,648,949,859 euro. Vendet nga vijnë investitorët e huaj në Kosovë janë të ndryshme, por harta e investitorëve nuk vazhdon më larg se Turqia. Me përjashtim të rajoneve si Shqipëria, Turqia, Kroacia apo Maqedonia, Kosova mbështetet më së shumti nga Evropa Perëndimore. Numri i investitorëve nga Evropa Perëndimore për të zgjedhur Kosovën si vend për të investuar është relativisht i lartë dhe ata kryesisht janë nga Zvicra, Gjermania, Franca, Britania e Madhe, madje edhe Shtetet e Bashkuara.
Këta investitorë të huaj ndodhin pothuajse në të gjitha qytetet e Kosovës, por më shumë vërehen në kryeqytet, Prishtinë. Investitorët nga Gjermania kontribuojnë në kompanitë e ndërtimit, Serbia në treg, ndërsa bizneset e tjera që investitorët si Franca dhe Bosnja dhe Hercegovina udhëheqin, përmbajnë përgatitje dhe treg qumështi. Sipas të dhënave zyrtare të Bankës Qendrore të Kosovës, rezulton se Gjermania ka numrin më të madh të investitorëve në Kosovë. Menjëherë pas Gjermanisë, me investime të huaja direkte vjen Shqipëria me 23.32%, më pas Zvicra me 22.71% dhe Austria me 15.50%. Megjithatë, niveli i papunësisë dhe varfërisë në Kosovë është ende i lartë.
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Archived copy" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 17 qershor 2012. Marrë më 24 shkurt 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja) - ^ "Foreign Direct Investment". Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 24 shkurt 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)