Shihni burimin për Ismail Kadare

{{Infobox writer
| name                 =  Ismail Halit Kadare<br />Ismaïl Kadaré
| image                =  Ismail Kadare 1.jpg
| image_size           = 250px
| caption              = 
| pseudonym            = Gent Arbana
| birth_date           = {{Birth date|1936|01|28|df=y}}
| birth_place          = [[Gjirokastra|Gjirokastër]], [[Mbretëria Shqiptare]]
| death_date           = {{Death date and age|01|07|2024|28|01|1936|df=y}}
| death_place          = [[Tirana]], Shqipëri   
| nationality          = [[Shqiptarët|Shqiptar]]
| education            = [[Universiteti i Tiranës]], [[Instituti i letërsisë Gorki|Instituti Gorki]]
| occupation           = Novelist, poet, eseist, skenarist, dramaturg
| years_active         = [[1954]] - 2024
| notable_works        = {{ubl|''"[[Gjenerali i ushtrisë së vdekur]]"''|''"[[Dimri i madh]]"''|''"[[Kronikë në gur]]"''|''"[[Kush e solli Doruntinën]]"''|''"[[Kështjella (Ismail Kadare)|Kështjella]]"''|''"[[Pallati i ëndrrave]]"''|''"[[Dosja H]]"''|''"[[Darka e gabuar]]"''}}
| awards               = {{ubl|[[Prix mondial Cino Del Duca]]|1992}}{{ubl|[[Çmimi Man Booker International]]|2005}}{{ubl|[[Çmimi Princi Asturias]]|2009}}{{ubl|[[Çmimi Jeruzalem]]|2015}}{{ubl|[[Çmimi Park Kyong-ni]]|2019}}{{ubl|[[Neustadt International Prize for Literature|Çmimi Neustadt]]|2020}}
| genre                = poet, prozator, dramaturg, skenarist
}}
'''Ismail Kadare''' ({{lang-fr|'''Ismaïl Kadaré'''}}; [[Gjirokastra|Gjirokastër]], 28 janar [[1936]] - [[Tirana|Tiranë]], [[1 Korrik|1 korrik]] [[2024]]) ishte akademik, politikan, ish-deputet i [[Kuvendi i Shqipërisë#Periudha e diktaturës komuniste (1944 - 1991)|Kuvendit Popullor]] ([[1970]]-'[[1982|82]]), zv/kryetar i [[Fronti Demokratik i Shqipërisë|Frontit Demokratik]]<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=289}}.</ref> dhe një ndër shkrimtarët më të mëdhenj bashkëkohorë.<ref name=":1" /><ref name=":8">{{cito uebin|author1=김광일기자|title=세계의 작가들 연쇄인터뷰… ‘문학의 긴급의제’점검<3> 이스마일 카다레 “저항의 열정이 내 작품 이끌어|url=http://nk.chosun.com/news/articleView.html?idxno=2124|website=NK Chosun|accessdate=3 janar 2021|language=ko|date=18 shtator 2000|quote=유럽 비평가들은 그를 “우리시대 최고의 작가 중 한 사람” 혹은 “20세기의 고전으로 남을 작가”라고 극찬을 아끼지 않는다.}}</ref><ref name=":Brit">{{Cite web|title=Ismail Kadare|url=https://www.britannica.com/biography/Ismail-Kadare|url-status=live|website=britannica.com|language=en}}</ref><ref name=":16">{{Cite web|url=https://www.theparisreview.org/interviews/1105/ismail-kadare-the-art-of-fiction-no-153-ismail-kadare|title=Ismail Kadare, The Art of Fiction No. 153|date=1998|website=theparisreview.org|publisher=The Paris Review nr. 147, verë 1998|interviewer=Shusha Guppy|language=en}}</ref> Si shkrimtar shquhet kryesisht për prozë, por kontributi i tij shtrihet edhe në dramaturgji, poezi dhe përkthime. Nisi të shkruajë kur ishte ende i ri, fillimisht poezi, me të cilat u bë i njohur, e më pas edhe prozë, duke u bërë krijuesi i prozave kryesor në shqipëri.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=66}}.</ref><ref>{{harvnb|Apolloni|2012|p=25}}.</ref> Deri më sot veprat e tij janë përkthyer në rreth 45 gjuhë të ndryshme, duke qenë kështu përfaqësues kryesor i letërsisë shqipe nëpër botë.<ref name=":1">{{cite web|author=Amouroux|first=Henri|date=28 tetor 1996|title=Installation de M.Ismaïl Kadaré - Associé étranger|url=https://www.asmp.fr/fiches_academiciens/textacad/kadare/installation.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120417124922/http://www.asmp.fr/fiches_academiciens/textacad/kadare/installation.pdf|archive-date=17 prill 2012|access-date=18 shkurt 2018|publisher=Académie des Sciences morales et politiques|page=7|language=fr}}</ref><ref name=":8" /><ref name=":Brit" /><ref name=":16" /><ref name="Breto2">{{cite book|author1=Rodrigo Breto|first=Jose Carlos|title=Ismail Kadare: La grand estratagema|date=2018|publisher=Ediciones del Subsuelo|isbn=978-84-947802-0-2|location=Barcelona|pages=317-318|language=es|quote=Y que este libro sea el principio de toda una serie de ensayos que pueda cosntruir para abundar y ahondar en la obra del escritor que considero como más importante del Siglo XXI, y uno de los más importantes de la segunda mitad del Siglo XX.}}</ref>

Në vitin [[1996]] Kadare u bë anëtar i përhershëm i Akademisë së Shkencave Morale dhe Politike në Francë. Është nderuar me shumë çmime ndërkombëtare, mes të cilëve [[Çmimi Man Booker International|Çmimin «Man Booker International»]] më 2005,<ref>{{Cite web|last=Bajo|first=Ilirjana|date=23 qershor 2005|title=Albania: Ismail Kadare, Novelist From The 'Balkan Fringe,' Receives Top Literary Award|url=https://www.rferl.org/a/1059453.html|url-status=live|website=rferl.org|language=en}}</ref> çmimin «Princesa de Asturias» për Artet më 2009 dhe [[Çmimi Jeruzalem|Çmimin «Jeruzalem»]] më 2015. Viteve të fundit ai e ndan kohën e tij mes [[Franca|Francës]] dhe [[Shqipëria|Shqipërisë]].

Qëndrimet kritike janë të ndara nëse Kadareja duhet parë si disident apo si konformist gjatë regjimit komunist.<ref>Morgan 2011, f. 9.</ref><ref name="kirjasto">{{cite web|last=Liukkonen|first=Petri|title=Ismail Kadare|url=http://www.kirjasto.sci.fi/kadare.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052232/http://www.kirjasto.sci.fi/kadare.htm|archive-date=13 janar 2015|access-date=18 mars 2021|website=Books and Writers|publisher=Kuusankoski Public Library|location=Finland|language=en}}</ref> Ai qe ndër zërat e pakët kritikë, por mendohet se kjo qe e mundur në sajë të mbrojtjes nga vetë diktatori [[Enver Hoxha]]. Është parë njëherësh si ndër shkrimtarët më të mëdhenj bashkëkohor, por edhe si nacionalist mendjengushtë.<ref name=":18">{{Cite web|last=Kacza|first=Thomas|title=Ismail Kadare – verehrt und umstritten|url=https://www.schweiz-albanien.ch/wp-content/uploads/2016/02/Kacza_Kadare_Broschuere.pdf|url-status=live|access-date=18 mars 2021|website=schweiz-albanien.ch|language=de}}</ref>

Janë disa akademikët që janë përsiatur rreth përshkrimit që shkrimtari i ka bërë [[Shqipëria nën Perandorinë Osmane|Shqipërisë nën Perandorinë Osmane]] si të ndikuar nga prodhimi artistik [[Orientalizmi|Orientalist]] i kohës së regjimit,<ref>{{Cite web |last=Vehbiu |first=Ardian |date=28 maj 2018 |title=Fati i universit osman në veprën e Kadaresë |url=https://peizazhe.com/2018/05/28/fati-i-universit-osman-ne-vepren-e-kadarese/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR0cGM2jkmpLWDUBZP16sLo3Gjf-2kPBbm1015jblpOMJ3YddIcGwfc-khQ_aem_cU4zCvW6_34Svf_iWCLRkA |url-status=live |website=peizazhe.com |language=sq}}</ref><ref name="Pula">{{cite journal|author=Pula|first=Besnik|date=2006|title=Review of Arratisje nga lindja: orientalizmi shqiptar nga Naimi te Kadare [Escaping from the East: Albanian orientalism from Naim Frasheri to Kadare], by Enis Sulstarova|url=http://ajp.globic.us/2006/06/albanian_journal_of_politics_v_2.html|journal=Albanian Journal of Politics|language=en|volume=2|issue=1|page=77}}</ref> e përkufizojnë si eurocentrist, esencialist, [[Fondamentalizmi|fundamentalist]] dhe anti-modernist,<ref>{{cite journal|author=Brisku|first=Adrian|date=dhjetor 2006|title=Occidentalizing the Past and Orientalizing the Present: Ismail Kadare's and President Moisiu's "European" Albanian Identity|url=https://www.academia.edu/8219119|journal=Albanian Journal of Politics|language=en|volume=2|issue=2}}</ref> duke u bërë shkak i rritjes së [[Islamofobia|islamofobisë]] dhe racizmit.<ref name="Pula" /> Duke u parë kësodore si përfaqësuesi i mitologjisë anti-[[Myslimanët|myslimane]].<ref>{{Cite journal|last=Hatibi|first=Ervin|author-link=Ervin Hatibi|date=2007|title=Die Sonne, die im Westen aufgeht: Islam und Muslime in der Perzeption der albanischen Eliten (Bericht)|url=https://www.owep.de/artikel/620-sonne-im-westen-aufgeht|journal=Ost-West Europäische Perspektiven|language=de|issue=4|translator=Egin Ceka}}</ref>

== Biografia ==
=== Vitet e hershme ===
[[Skeda:House ' Kadare' 02.jpg|parapamje|[[Banesa e Ismail Kadaresë|Banesa e Kadarenjve]]]]
U lind më 28 janar 1936 në lagjen Palorto të [[Gjirokastra|Gjirokastrës]],<ref name=":0">{{Cite web|url=https://alb-spirit.com/2018/10/15/foto-v-malo-gjirokastra-ne-syrin-e-kadarese-3/|title=Gjirokastra në syrin e Kadaresë|date=15 tetor 2018|accessdate=3 janar 2021|website=alb-spirit.com|last=Malo|first=Foto|language=sq}}</ref> në një familje [[Bektashi|bektashie]] qytetare,<ref name=":18" /><ref name=":KFrasheri" /> i biri i Halit Kadaresë dhe Hatixhes nga [[Dobatët]],<ref>{{Cito web|url=http://www.gazetadita.al/portreti-i-nenes-qe-kur-erdhi-nuse-ne-deren-e-kadareve/|title=Portreti i nënës, që kur erdhi nuse në derën e Kadareve|date=7 prill 2015|website=gazetadita.al|publisher=Dita|last=Kadare|first=Ismail|language=sq|accessdate=22 nëntor 2020|archive-date=23 prill 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200423012818/http://www.gazetadita.al/portreti-i-nenes-qe-kur-erdhi-nuse-ne-deren-e-kadareve/|url-status=dead}}</ref> duke patur kështu nga e ëma paraardhës [[Bejtexhinjtë|bejtexhiun]] [[Hoxhë]] Dobi.<ref>{{cite web|author=Shehu|first=Novruz|date=11 gusht 2006|title=Gjenealogji krijuese hoxhë Dobi, stërgjyshi poet i Kadaresë: duke gërmuar në rrënjët e shpirtit letrar të shkrimtarit të njohur|url=http://www.bksh.al/adlib/scripts/wwwopac.exe?DATABASE=catalo&OPAC_URL=/adlib/beginner/index_al.html&LANGUAGE=1&%250=200202051&LIMIT=0|url-status=live|accessdate=29 tetor 2019|publisher=Shqip|page=42|language=sq}}</ref> Emrin ia dhanë në kujtim e nderim të gjyshit;<ref name=":0" /> çifti pati edhe dy fëmijë të tjerë, Kadrijen (1937-2022) dhe Shahinin (1943-2021).<ref>{{Cite book|title=Një Kadare onkolog: [vëllai i vogël i Ismail Kadaresë]|last=Kadare|first=Shahin|publisher=Shekulli. - Nr. 27103|date=29 gusht 2009|language=sq|pages=18-19}}</ref> Në vogëli kalonte shumë kohë te biblioteka e gjyshit nga e ëma,<ref name=":18" /> që ishte [[Kadiu|gjykatës]] i shkolluar në [[Stambolli|Stamboll]].<ref>Morgan 2011, fq. 47.</ref> I ati ka punonte postier i gjykatës së qytetit, më 1920 qe ndër 218 vullnetarët gjirokastritë që morën pjesë në [[Lufta e Vlorës|Luftën e Vlorës]].<ref>{{Cite book |last=Topulli |first=Bajo |title=[[Topullarët e Gjirokastrës, Bajo e Çerçizi. Pararendësit dhe pasardhësit]] |publisher=Albin |year=2008 |isbn=9994349236 |location=Tiranë |pages=428 |language=sq}}</ref>  

Kur u vendos [[Republika Popullore e Shqipërisë|regjimi komunist në Shqipëri]] ai ishte vetëm 8 vjeç. Shkollën fillore dhe të mesme e mbaroi në Gjirokastër.<ref>{{cite book|last=Kadare|first=Ismail|title=Vepra|publisher=Onufri|date=2009|page=210|chapter=Pesha e Kryqit|isbn=978-99943-42-99-0|volume=20|language=sq}}</ref> Në moshën 12 vjeçare u arrestua nën akuzën “falsifikues monedhash”, meqë gjatë lojës me shokun e tij kishin krijuar me plumb të shkrirë monedha 5-lekëshe dhe ia kishin treguar gjithkujt me hare. Policia i arrestoi gjatë orës së mësimit në shkollë, dy ditë përpara ditës së votimeve dhe Ismaili bëri dy ditë burg derisa ndërhyri avokati i Kadarenjve dhe e liruan për shkak të moshës së mitur.<ref>{{cite web|title=Biografia, Kadare u arrestua në moshën 12-vjeç për falsifikim monedhash|url=http://www.panorama.com.al/biografia-kadare-u-arrestua-ne-moshen-12-vjec-per-falsifikim-monedhash/|publisher=Gazeta Panorama|accessdate=30 shtator 2017|date=13 tetor 2013|language=sq}}</ref><ref>{{cite book|last1=Kulla|first1=Ndriçim|title=[[Ylli i Shkrimtarit (Ndriçim Kulla)|Ylli i Shkrimtarit]]|date=2013|publisher=Plejad|place=Tiranë|isbn=978-9928-4170-3-9|language=sq}}</ref>

Kur ishte 13 vjeç zbuloi Makbethin e [[Uiliam Shekspir|Shekspir]]it, dhe kështu i lindi dashuria për letërsinë. Në këtë moshë shkroi tregimet e para të cilat i botoi te revista "Pionieri" në Tiranë.<ref name="Jorina">{{Cite web|url=http://www.panorama.com.al/bibliografia-e-vepres-se-kadarese/|title=Bibliografi e veprës së Kadaresë|date=3 shkurt 2015|publisher=Gazeta Panorama|last=Kryeziu-Shkreta|first=Jorina|language=sq}}</ref> Në moshën 17 vjeçare shkroi dy poezi për [[Stalini|Stalinin]], gjë që sipas Malcolm, ndihmoi në botimin e librit të tij të parë në moshën 18 vjeçare,<ref name=":Malcolm">{{Cite web|url=http://www.nybooks.com/articles/1998/01/15/in-the-palace-of-nightmares-an-exchange/|title=‘In the Palace of Nightmares’: An Exchange|date=15 janar 1998|website=nybooks.com|last=Malcolm|first=Noel|language=en}}</ref> një përmbledhje poetike e titulluar ''Frymëzime djaloshare''.

Studimet universitare i kreu në [[Tirana|Tiranë]], ku jetonte te shtëpia e tezeve dhe pasi e ftoi, për gati dy vjet (1957-58) jetoi me [[Nasho Jorgaqi|Nasho Jorgaqin]].<ref name=":17">{{Cite web|last=Jorgaqi|first=Nasho|date=26 dhjetor 2014|title=Zylyftar Ramizi deklaroi se Ismail Kadare ka qenë agjenti "Gjenerali"|url=https://www.cna.al/2014/12/26/nasho-jorgaqi-zylyftar-ramizi-deklaroi-se-ismail-kadare-ka-qene-agjenti-gjenerali/|url-status=live|access-date=17 mars 2021|website=cna.al|language=sq}}</ref> Më 1958 mbaroi degën e Gjuhës e të Letërsisë në [[Universiteti i Tiranës|Universitetin e Tiranës]] dhe u diplomua për Mësuesi. Shkroi romanin e tij të parë ''Mjegullat e Tiranës'', të cilin e përfundoi në prag të vijimit të studimeve në Bashkim Sovjetik.<ref name=":2">{{Cite journal|last=Kadare|first=Ismail|date=30 maj 2014|title=E dashura e fakultetit si ma shpërfytyroi kolegu im në roman: ["Mjegullat e Tiranës", Ismail Kadare]|url=https://shqiptarja.com/lajm/kadare-e-dashura-e-fakultetit-si-br-ma-shperfytyroi-kolegu-ne-roman|journal=[[Shqiptarja.com]]|volume=125|pages=16-17|interviewer=Viola Isufaj|language=sq}}</ref> Në vitet 1958-1960 studioi në [[Moska|Moskë]], në Institutin e Letërsisë Botërore "Maksim Gorki", gjatë periudhës së zbutjes hrushoviane. Atje pati mundësi të lexonte letërsi bashkëkohore perëndimore, e cila kishte filluar të përkthehej në rusisht.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=49}}</ref> Në institutin Gorki, vendosi t'i hedhë poshtë kanonet e realizmit socialist dhe të shkruajë të kundërtën e asaj që dogma komuniste e quante letërsi "të mirë".<ref name="FayéFayard">{{cite book|last=Fayé|first=Éric|editor-last=Kadaré|editor-first=Ismail|title=Oeuvres completes|publisher=Editions Fayard|date=1993|pages=10-20|language=fr|volume=1}}</ref> U detyrua t'i braktisë studimet për shkak të [[Prishja sovjetiko-shqiptare|prishjes së marrëdhënieve mes]] Shqipërisë dhe [[Bashkimi Sovjetik|Bashkimit Sovjetik]]. U kthye në atdhe ku nisi punën si gazetar dhe i mëshoi karrierës letrare,<ref name=":Brit" /> por edhe si redaktor i seksionit të letërsisë së huaj në revistën letrare "Drita".<ref>Morgan 2011, f. 67.</ref> 

=== Vitet '60 ===
Përgjatë viteve '50 dhe në fillimet e viteve '60 u njoh për poezi,<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=66}}</ref> kurse duke filluar nga vitet '60 edhe për prozë.<ref>{{Harvnb|Apolloni|2012|pages=22.}}</ref> Në atë periudhë pjesa më e madhe e shkrimtarëve i përkisnin brezit të dalë nga [[Lufta e Dytë Botërore|lufta]]. Konflikti mes tyre dhe brezit të ri, Kadare, [[Dritëro Agolli|Agolli]] dhe [[Fatos Arapi|Arapi]] kulmoi në një mbledhje të shkrimtarëve të të dy brezave në vitin 1961, ku ishte i pranishëm dhe vetë Enveri. Kadare që i përkiste brezit të ri mbrojti letërsinë e re dhe Hoxha këtu mori anën e të rinjve. Kjo manovër e Hoxhës ishte edhe goditje ndaj brezit të vjetër ish-partizan,<ref name="Bardhyli">{{cite web|date=28 janar 2018|title=Kadare, si shkroi letërsi i survejuar|url=https://alpenews.al/intervista-alda-bardhyli-kadare-si-shkroi-letersi-i-survejuar-foto|url-status=live|website=Alpnews|language=sq|accessdate=3 nëntor 2018|interviewer=Alda Bardhyli}}</ref> dhe brezin e ri e shndërroi në nomenklaturën e re kulturore.<ref>{{Cite journal|last=Morgan|first=Peter|date=2010|title=Ismail Kadare: Writing under Dictatorship|url=https://openjournals.library.sydney.edu.au/index.php/ART/article/view/5718|journal=Arts: The Journal of the Sydney University Arts Association|language=en|volume=32|pages=76}}</ref>

Pas kthimit nga [[Moska]], veprën ''Qyteti pa reklama'' e këshilluan që ta mbante të fshehur. Nga ky roman shkëputi një fragment, i cili u botua si novelë me titullin [[Ditë kafenesh|''Ditë kafenesh'']] më 1962 te "Zëri i Rinisë".<ref>{{Cite book|title=Ditë kafenesh, ''parathënia''|last=Kadare|first=Ismail|publisher=Onufri|year=2005|isbn=9789994332403|place=Tiranë|chapter=Zanafilla e "Një ditë kafenesh": një shpjegim i vështirë|language=sq}}</ref> Sapo doli nga shtypi u ndalua,<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=68}}</ref> si vepër dekadente.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=54}}</ref> Në vitin 1963 e botoi romanin ''[[Gjenerali i ushtrisë së vdekur]]'', që trajtonte temën e një gjenerali italian dhe një prifti që vijnë në Shqipëri për të marrë eshtrat e ushtarëve italianë të rënë në Luftën e Dytë Botërore.<ref name=":3">{{cito lajm|last1=Kuçuku|first1=Bashkim|title=Historia reale e Gjeneralit që erdhi në Shqipëri në ‘60|accessdate=15 shtator 2017|work=Gazeta Mapo|agency=Mapo|issue=655|date=13 gusht 2012|url=https://issuu.com/gazetamapo/docs/13gusht|page=10|language=sq}}</ref><ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=74}}</ref> Romani pasues, [[Përbindëshi (Roman)|''Përbindëshi'']], u botua në revistën "Nëntori", por u ndalua.<ref>{{harvnb|1=Elsie|2=1997|pages=266-267.}}</ref>

Në parapërgatitjet për [[Revolucioni Kulturor|Revolucionin Kulturor]] shqiptar, ashtu si shkrimtarët e intelektualët e tjerë, u zotua të shkonte me leje krijuese në fshat.<ref name=":15">{{cite book|first=Robert|last=Elsie|date=1997|orig-date=1995|title=Histori e Letërsisë Shqiptare|translator=Abdurrahim Myftiu|place=Tirana, Peja|publisher=Dukagjini|page=265|language=sq}}</ref> Kadare u dërgua në [[Berat]] ku qëndroi dy vjet si korrespodent i gazetës "Drita", e ku u njoh me punëtorët e kombinatit të tekstilit. U ngarkua të njihej me punëtorët e kombinatit të tekstilit; duke shfrytëzuar një tregim që kish botuar në fillim të viteve '60 me titull ''Dasma e çuditshme'' dhe në njohje me realitetin e jetës, mori formë fondi i ''Lëkurës së daulles'', i cili u botua pranverën e 1967 në revistën "Nëntori"''.''<ref>{{cito uebin|title=Kadare e përçmoi ‘Dasmën’, se u pëlqye nga kritika e kohës|url=http://www.panorama.com.al/kadare-e-percmoi-dasmen-se-u-pelqye-nga-kritika-e-kohes/|website=Panorama Online|accessdate=15 shtator 2017|language=sq}}</ref> 

Më 1967 u caktua në delegacionin e Lidhjes së Shkrimtarëve që u dërgua në [[Republika Popullore e Kinës|Kinë]], bashkë me disa delegacione të tjera.<ref>{{harvnb|Helena|2011|p=189-191}}</ref> Në atë kohë [[Revolucioni Kulturor Kinez|Revolucioni Kulturor]] në [[Kinë]] ishte në kulmin e vet. Përvojat atje do t'i trajtonte më vonë në veprën e tij.<ref name="FayeKoncerti">{{cite book|last=Faye|first=Eric|title=Koncert në fund të dimrit|publisher=Onufri|date=2011|pages=vii–xii|chapter=Parathënie|language=sq}}</ref> Pas Kinës, delegacioni i Kadaresë qëndroi dy javë në Vietnam, ku lufta vazhdonte. Ditën e fundit kur po kalonin [[Mekongu|lumin Mekong]] me një trap të madh i zuri bombardimi midis lumit.<ref>{{harvnb|Helena|2011|p=189-191}}</ref>

=== Vitet '70, suksesi ndërkombëtar===
[[Figura:Libri - Kronikë në gur.jpg|parapamje|Kronikë në gur, 1971]]
Në fillim të vitit 1970 shtëpia botuese franceze [[Albin Michel]] botoi në frëngjisht romanin [[Gjenerali i ushtrisë së vdekur|''Gjenerali i ushtrisë së vdekur'']].<ref name=":3" /><ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=142}}</ref> Ai pati jehonë të jashtëzakonshme në [[Franca|Francë]] dhe brenda tri vjetësh u përkthye në gati 20 gjuhë.<ref name=":3" /> Më tej iu rikthye prapë temave historike.<ref>{{harvnb|Apolloni|2012|p=22}}</ref> Shkroi e botoi romanet ''[[Kështjella (Ismail Kadare)|Kështjella]]'' (1970) dhe [[Kronikë në gur|''Kronikë në gur'']] (1971), të cilat u botuan në Francë njëra pas tjetrës.<ref name="Elshani">{{cito uebin|last1=Elshani|first1=Sadik|title=Jehona e veprës së Ismail Kadaresë|url=http://www.botasot.info/opinione/509436/jehona-e-vepres-se-ismail-kadarese/|website=[[Bota Sot]]|accessdate=23 janar 2018|date=31 janar 2016|language=sq|quote=Edhe per romanin "Keshtjella", Kadare gjithashtu e merr subjektin nga historia e popullit shqiptar, qendresen dhe lufterat e popullit shqiptar nen udheheqjen e heroit tone kombetar, Gjergj Kastriot Skenderbeut. [...]Romani "Keshtjella" eshte botuar ne Paris me 1972, me titull: "Daullet e shiut".[...] "Kronike ne gur" eshte botuar ne Paris me 1973.}}</ref> Gjatë këtyre viteve drejtonte po ashtu revistën e vetme në gjuhë të huaj të Lidhjes së Shkrimtarëve, "Les Lettres albanaises"''.''<ref>{{Cite web|last=Tartari|first=Eriona|title=Traduire sous le totalitarisme|url=http://www.histrad.info/langues/34-albanais/177-traduire-sous-le-totalitarisme|url-status=live|website=histrad.info|language=fr}}</ref> Pas suksesit në Francë, e caktuan deputet,<ref name="Parlamenti">{{Cite web|url=https://www.parlament.al/Files/Informacione/libri%20per%20ligjvenesit%20shqiptare%201912-2017.pdf|title=Ligjvënësit shqiptarë 1920-2005|date=2005|website=parlament.al|last=Istrefi|first=Diana|publication-place=Tiranë|pages=15-16|language=sq|access-date=31 janar 2021|archive-date=16 maj 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210516142955/http://parlament.al/Files/Informacione/libri%20per%20ligjvenesit%20shqiptare%201912-2017.pdf|url-status=dead}}</ref> dhe pas dy vitesh u anëtarësua në [[Partia e Punës e Shqipërisë|Partinë e Punës të Shqipërisë]].<ref name="FayéFayard" /><ref name=":11">«[http://www.universalis.fr/encyclopedie/ismail-kadare/1-un-ecrivain-national-sur-la-sellette/ Ismaïl Kadaré: un écrivain national sur la sellette]», {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180924033433/https://www.universalis.fr/encyclopedie/ismail-kadare/1-un-ecrivain-national-sur-la-sellette/|date=24 shtator 2018}}, nga Jean-Paul Champseix në sitin [[:fr:Encyclopædia_Universalis|Encyclopædia Universalis]], marrë më 20 shkurt 2018.</ref><ref name=":12">{{harvnb|Morgan|2011|p=107}}</ref>

Pas publikimit të dy romaneve me temë historike, Kadare u përball prapë me kritikat për shmangien e temave "aktuale", prandaj mendoi të shkruante një roman me temë prishjen e Shqipërisë me vendet tjera komuniste në dimrin e viteve 1960-1961,<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=128}}</ref> që pastaj t'i kishte duart e lira t'i rikthehej historisë dhe legjendave shqiptare për të cilat kritikohej që e kishte lënë pas dore [[Republika Popullore e Shqipërisë|Shqipërinë e Re]].<ref name="Faye"/> Romanit i vuri titullin [[Dimri i vetmisë së madhe|''Dimri i vetmisë së madhe'']]. Sapo doli në fillim të vitit 1973, në sajë të kritikave,<ref name="Faye">{{cite book |last=Faye|first=Eric |editor-last=Kadare |editor-first=Ismail |title=Dimri i vetmisë së madhe|publisher=Onufri |date=2012|language=sq|pages=vii–xii |chapter=Parathënie}}</ref> u përpunua dhe u ribotua në vitin 1977 nën titullin e ndryshuar ''Dimri i madh'' dhe u përkthye edhe në frëngjisht.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=153-157}}</ref>

=== Pashallarët e kuq ===
Fillimin e tetorit të 1975 çoi për botim poemën [[Në mesditë Byroja Politike u mblodh|''Pashallarët e kuq'']], botimi i saj u pezullua me t'u lexuar boceti nga redaktori.<ref>{{Cite web|last=Haliti|first=Faslli|date=24 tetor 2014|title=Ismail Kadare është gjeni. Nuk njoh asnjë gjeni servil|url=http://www.respublica.al/content/intervista-poeti-faslli-haliti-ismail-kadare-%C3%ABsht%C3%AB-gjeni-nuk-njoh-asnj%C3%AB-gjeni-servil|url-status=live|access-date=9 mars 2021|website=respublica.al|language=sq|interviewer=Leonard Veizi}}</ref> Pas një autokritike,<ref>{{harvnb|Sinani|2011|p=285}}</ref> Kadare u ndëshkua me vërejtje të rëndë në kartën e regjistrimit dhe paralajmërim për përjashtim nga Partia".<ref>{{harvnb|Sinani|2011|p=243}}</ref> Iu ndalua botimi,<ref name="FayéFayard" /> dhe me propozim e bërë vetë gjatë autokritikës<ref name=":Malcolm" /> shkoi së bashku me [[Luan Qafëzezi|Luan Qafëzezin]] me "leje krijuese" fillimisht në [[Fieri|Fier]],<ref>{{Cite web|last=Gjini|first=Kozma|date=5 qershor 2018|title=Një burrë nga Myzeqeja|url=https://telegraf.al/aktualitet/nje-burre-nga-myzeqeja/|url-status=live|access-date=9 mars 2021|website=telegraf.al|language=sq}}</ref> e më pas në Seman dhe në kooperativën "Agimi" të Libofshës,<ref>{{Cite web|last=Kulla|first=Pëllumb|author-link=Pëllumb Kulla|date=2008|title=Sulmet ndaj Kadaresë|url=https://alb-club.alb-net.narkive.com/Pml3tSAv/albclub-sulmet-ndaj-kadarese|url-status=live|access-date=9 mars 2021|website=alb-club.alb|language=sq}}</ref> ku duhej të hiqte dorë nga shkrimi dhe të mësonte të "kontribonte në mënyrë produktive në të mirën e kombit".<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=66}}.</ref> 

I ndaluar për të shkruar romane,<ref name="FayéFayard" /> më 1978 kur u prishën marrëdhëniet me Kinën botoi përmbledhjen e parë me novela ''[[Muzgu i perëndive të stepës]]'', ''[[Ura me tri harqe]]'', ''[[Kamarja e turpit]]'' dhe ''[[Komisioni i festës]]'' në një vëllim të përbashkët.

Pas arrestimit të mikut të vet, piktorit [[Maks Velo]], ia shpëtoi një pikturë nga sekuestrimi dhe djegia duke e fshehur në shtëpinë e vet.<ref name=":4">{{cite web|author=Ukaj|first=Ndue|date=2017|title=Mbi kritikët e Kadaresë|url=https://kallnori.org/mbi-kritiket-e-kadarese-nga-ndue-ukaj/|url-status=live|accessdate=6 shtator 2020|website=kallnori.org|language=sq}}</ref> Iu gjet pranë mikut të tij, poetit [[Lasgush Poradeci]] dhe i ndihmoi t'i regjistronte vajzat në universitet.<ref name=":7">{{cite web|last1=Kaloçi|first1=Dashnor|last2=Gusho|first2=Maria|title=Letra e rrallë e Lasgush Poradecit, për të bijën: Kostandinë, e shikon sa e rëndë është jeta, por ka dhe njerëz të mirë si Kadareja…|url=https://www.gazetatema.net/2019/06/26/letra-e-rralle-e-lasgush-poradecit-per-te-bijen-kostandine-e-shikon-sa-e-rende-eshte-jeta-por-ka-dhe-njerez-te-mire-si-kadareja/|date=25 qershor 2019|access-date=6 shtator 2020|language=sq}}</ref>
=== Vitet '80 ===
Në vjeshtën e 1980 vizitoi Kosovën me rastin e botimit të parë të kompletit të veprave të tij në [[Prishtinë]]. U prit institucionalisht dhe pati takime të shumta me lexues dhe intelektualë të Kosovës dhe u njoh me preokupimet e shqiptarëve.<ref name="Kraja">{{cite web|last1=Kraja|first1=Mehmet|title=Si e ndihmoi Kadareja Kosovën në rrugë letrare dhe politike|url=http://www.panorama.com.al/si-e-ndihmoi-kadareja-kosoven-ne-rruge-letrare-dhe-politike/|publisher=Panorama|date=2016|accessdate=27 gusht 2020|language=sq}}</ref>

Më 17 dhjetor 1981 kryeministri i Shqipërisë [[Mehmet Shehu]] u gjet i vdekur, më pas u shpall tradhtar dhe poliagjent.<ref name=":5">{{Harvnb|Morgan|2011|pages=224-226.}}</ref><ref name="FayeKoncerti" /> Një ditë para varrimit të Shehut, shkrimtarët dhe artistët u ftuan në një ekspozitë arti ku do të merrte pjesë vetë Enver Hoxha, mirëpo Kadare nuk u ftua.<ref name=":5" /> Po atë vjeshtë kishte dorëzuar për botim romanin [[Koncert në fund të dimrit|''Koncerti'']] në faqet e të cilit përmend mënyrën me të cilën diktatori kinez [[Mao Ce Tung|Mao Ce Duni]] kishte eliminuar zëvendësin e tij Lin Biao duke e paraqitur si aksident ajror.<ref name="FayeKoncerti" /><ref name=":5" /> Në janar të vitit 1982 dritaret e shtëpisë së Kadaresë u thyen me gurë, ndërkaq para shtëpisë u organizuan mitingje duke ulëritur "Kadare, agjent i borgjezisë, agjent i Mehmet Shehut."<ref>{{Harvnb|Bejko|2007|pp=26,112}}</ref><ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=260}}</ref>

Vitet 1981-1982 situata u bë e nderë, edhe për shkak të dëshmive që dhanë në hetuesi familjarët dhe bashkëpunëtorët e kryeministrit që u gjet i vdekur, Kadaresë po i përflitej akuza për sabotazh të [[Partia e Punës e Shqipërisë|Partisë]] në letërsi, art, kulturë dhe pjesëtar i grupit të Shehut.<ref name="Lame">{{cite web|title=Ekskluzive/Ish-kreu i Hetuesisë: Kadareja do dënohej si bashkëpunëtor i Mehmetit|author=Qemal Lame|url=http://www.panorama.com.al/ekskluzive-ish-kreu-i-hetuesise-kadareja-do-denohej-si-bashkepunetor-i-mehmetit44/|date=2017-03-28|language=sq|accessdate=2018-11-02}}</ref><ref name="Lame2">{{cite web|url=http://www.mapo.al/kryehetuesi-qemal-lame-sigurimi-shtetit-pergatiste-dosje-per-arrestimin-e-kadarese/|title=Kryehetuesi Qemal Lame: Sigurimi i Shtetit përgatiste dosje për arrestimin e Kadaresë|author=Qemal Lame|date=2014-02-25|language=sq|accessdate=2018-11-03|archive-date=29 tetor 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191029132946/http://www.mapo.al/kryehetuesi-qemal-lame-sigurimi-shtetit-pergatiste-dosje-per-arrestimin-e-kadarese/|url-status=dead}}</ref> Në një mbledhje të fshehtë të shtatorit 1982, Hoxha e përmend si pjesë të një grupit të Lubonjës dhe Paçramit.<ref>{{Harvnb|Bejko|2007|pp=26}}</ref>

Duke iu bërë bashkë akuzat si bashkëpunëtor i Shehut dhe përmbajtja e romanit ''Pallati i ëndrrave'', qe gati për t'u dënuar, por i shpëtoi arrestimit për shkak të njohjes ndërkombëtare.<ref name="Berisha">{{cite interview|date=23 mars 2017|title=Berisha e pranon për herë të parë: hapëm depot e armëve më '97, ja pse|url=http://www.panorama.com.al/rrefimi-ndryshe-i-sali-berishes-a-ka-qene-mjek-personal-i-kapos-pse-u-arrestua-fatos-nano344/|access-date=13 shtator 2017|website=Panorama Online|language=sq}}</ref> Në një shkrim të revistës franceze ''Lire'', [[Bernard Pivot]] shkroi se [[Franca]] ishte e shqetësuar për faktin që Kadare nuk po i përgjigjej ftesës për të shkuar në [[Parisi|Paris]], duke shkruar "Ne presim Ismail Kadarenë dhe jo kokën e tij në pjatë ...".<ref>{{harvnb|Helena|2011|p=388}}</ref><ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=261}}</ref> Më 1983 e lejuan t'i përgjigjet ftesës franceze dhe të vizitojë Francën pa familje ndërsa gruaja dhe vajzat mbaheshin në Shqipëri si mjet presioni.<ref name="Polovina">{{Cite web|url=http://www.panorama.com.al/polovina-nxjerr-letrat-pse-su-lejua-kadare-ne-kongresin-e-parisit/|title=Polovina nxjerr letrat pse s'u lejua Kadare në Kongresin e Parisit|website=panorama.com.al|publisher=[[Panorama]]|date=28 gusht 2017|language=sq}}</ref>

Romani i radhës [[Nata me hënë|''Nata me hënë'']] i dalë në fillim të 1985, u ndalua.<ref>{{cite web|url=http://www.elsie.de/pdf/reviews/R1994KadareClaire.pdf|title=Ismail Kadare: A moonlit night|last=Elsie|first=Robert|date=1994|website=Robert Elsie|access-date=13 shtator 2017|language=sq}}</ref> Të nesërmen e vdekjes së diktatorit, më 10 prill, anëtarë të Lidhjes së Shkrimtarëve, Byrosë Politike dhe Komitetit Qendror të Partisë Komuniste organizuan me ngut një mbledhje për të dënuar romanin e fundit të tij.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=277-278}}</ref> 

=== Nën Ramiz Alinë (1985-1989) ===
Romanin tjetër "[[Vajza e Agamemnonit]]", ku në mënyrë të hapur shpreh mendime kundër regjimit komunist, e shkroi më 1985 dhe bashkë me disa vepra të tjera antikomuniste e nxori fshehtas jashtë shtetit nëpërmjet botuesit dhe mikut të tij francez [[Claude Durand]], me udhëzimin që të botoheshin në rast se Kadare pësonte ndonjë "aksident" në Shqipëri.<ref>{{cite book|last=Durand|first=Claude|url=https://archive.org/details/agamemnonsdaught00kada|title=Agamemnon's Daughter: A Novella and Stories|date=2006|publisher=Arcade Publishing|isbn=978-1-559-70788-6|pages=ix–xii|language=en|translator-last=Bellos|translator-first=David|chapter=About Agamemnon's Daughter: Adapted from the Publisher's Preface to the French Edition}}</ref> Me qëllim që t'i bënte të njohur perëndimit situatën në Shqipëri, i dha botuesit të tij francez të dhëna të detajuara mbi burgjet dhe kampet e internimit të Shqipërisë komuniste të cilat më pas u botuan në një gazetën ''L'Express'' në [[Parizi|Paris]].<ref>{{harvnb|Sinani|2011|p=288}}</ref>

Në vitin 1986 botoi romanin [[Krushqit janë të ngrirë|''Krushqit janë të ngrirë'']] që fliste për dhunën dhe terrorin që përdornin serbët kundër shqiptarëve në Kosovë. Romani ishte frymëzuar nga demonstratat e shqiptarëve të Kosovës më 1981.<ref name="Kraja" /> 

Në vitin 1988 u bë anëtar i Institutit Francez.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=288}}</ref> Në vitin 1989 ishte në listën e 12 të ftuarve personalë, të presidentit francez [[François Miterrand]] në kremtimin e 200 vjetorit të [[Revolucioni francez|Revolucionit francez]], me ç'rast Ramiz Alia nuk mori fare ftesë. Atje Kadare u takua me personalitete të kulturës dhe të politikës, mes të cilëve dhe me presidentin e Jugosllavisë, sllovenin Janez Dërnovshek, me të cilin bisedoi për çështjen e Kosovës. Me 22 korrik u ftua të hajë mëngjes me presidentin Miterran në pallatin presidencial francez, Elize.<ref>{{Cite web|url=https://dosja.al/zoti-kadare-jam-i-lumtur-tiu-kem-prane-ne-festimet-e-200-vjetorit-te-frances-letra-e-89-es-e-presidentit-mitterand-qe-kishte-ftuar-35-kryetar-shtetesh-dhe-harruar/|date=2012|website=dosja.al|last=Kaloçi|first=Dashnor|language=sq|accessdate=25 gusht 2020|title=“Zoti Kadare, jam i lumtur t’iu kem pranë në festimet e 200-vjetorit të Francës”/ Letra e ’89-ës e Presidentit Mitterand, që kishte ftuar 35 kryetar shtetesh dhe “harruar” Ramiz Alinë}}</ref>

=== Rënia e komunizmit (1989-1991) ===
Në vitin 1989 autoritetet e caktuan zv/kryetar të Frontit Demokratik.<ref name=":14">{{harvnb|Morgan|2011|p=289}}</ref> Duke shfrytëzuar famën e tij në Shqipëri dhe jashtë saj bëri deklarata gjithnjë e më të zëshme mbi domosdoshmërinë e ndryshimeve, veçanërisht në fushën e të drejtave të njeriut. Në parathënien e romanit të guximshëm ''[[Thikat]]'' (1989) nga [[Neshat Tozaj]] që denonconte shkeljet e Sigurimit, Kadare pohoi se vetëm duke pranuar dhe korrigjuar gabimet e mëparme mund të ecte Shqipëria përpara. Në shkurt 1990 Kadare kërkoi një takim me Ramiz Alinë ku i kërkoi të respektonte të drejtat e njeriut, të zbatonte reforma demokratike, reforma ekonomike dhe të hapej ndaj botës së jashtme.<ref name="Banac">{{cite book|title=Eastern Europe in Revolution |author=Ivo Banac|year=2019|language=en|pages=194-198}}</ref>

Në fund të tetorit të vitit 1990 u lejua të ikte për mjekim në Francë sipas një burimi,<ref name="RoszkowskiKofman">{{Cite book|last=Roszkowski|first=Wojciech|title=Biographical Dictionary of Central and Eastern Europe in the Twentieth Century|last2=Kofman|first2=Jan|publisher=Routledge|year=2016|isbn=9781317475941|pages=418-419|language=en}}</ref> sipas një tjetri e iku me vizë të rregullt për gjithë familjen e tij.<ref name="Laço"/> Ikja e tij u mirëprit nga ata që donin demokratizimin e Shqipërisë, kurse pas arratisjes u shpall tradhtar dhe [[Ramiz Alia]] kërkoi ndjekjen penale të tij. ATSH deklaroi: "Kadare dezertoi!".<ref name="Lame"/> Disa intelektualë, përkundër rrezikut që u kanosej, e përkrahën publikisht Kadarenë, të cilin autoritetet e kishin shpallur tradhëtar. Për shkak të popullaritetit të tij, autoritetet nuk gjetën përkrahje të mjaftueshme kundër tij dhe librat e tij nuk u ndaluan.<ref name="Banac"/><ref name="Laço">{{Cite web|last=Laço|first=Teodor|authorlink=Teodor Laço|date=1 tetor 2012|title=Kadare më tha: sakrifikohen më lehtë tre byroistë se sa unë: dy situatat kritike për Ismail Kadarenë, Pleniumi IV dhe arratisja në Francë: [raportet e shkrimtarit me regjimin]|url=http://shekulli.com.al/5050/|url-status=dead|website=shekulli.com.al|publisher=[[Shekulli (gazetë)]]|issue=3810|pages=4-5|language=sq|interviewer=[[Leonard Veizi]]|access-date=4 nëntor 2018|archive-date=5 mars 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180305044016/http://shekulli.com.al/5050/}}</ref> Pak ditë pas arratisjes së Kadaresë, në një konferencën kombëtare të letrarëve e artistëve të rinj në Korçë, ku morën pjesë me qindra, u përshëndet me brohorima emri i shkrimtarit, arratisja e të cilit e kishte bërë të ndaluar përmendjen e emrit të tij.<ref name="Zogaj">{{cite web|first=Preç|last=Zogaj|authorlink=Preç Zogaj|title=Poeti dhe njeriu me zemër të bardhë|url=http://www.panorama.com.al/prec-zogaj-rrefen-takimin-me-shkrimtaret-pas-arratisjes-se-kadarese-ne-91-qendrimi-ndryshe-i-dritero-agollit/|publisher=Panorama|date=2020|accessdate=6 shtator 2020|language=sq}}</ref>

=== Në tranzicion ===
Pasi la Tiranën dhe aplikoi për azil politik në [[Franca|Francë]], mundi të ushtrojë profesionin e tij në liri të plotë. Mërgimi i tij në Paris qe i frytshëm dhe i mundësoi sukses të mëtejshëm, si në shqip ashtu edhe në frëngjisht.<ref>{{Cite book|url=http://www.elsie.de/pdf/articles/A2005AlbWritingEnglTrans.pdf|title=Modern Albanian Literature and its reception in the english-speaking world (lecture)|last=Elsie|first=Robert|year=2005|language=en|access-date=1 nëntor 2018|archive-date=22 dhjetor 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191222003908/http://www.elsie.de/pdf/articles/A2005AlbWritingEnglTrans.pdf|url-status=dead}}</ref>

Pas fitores së Partisë Demokratike në vitin 1992, Kadare u kthye në Shqipëri.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=292}}</ref> Nga viti 1990 e më pas vepra e tij bëhet shprehja më e fuqishme e vlerave gjuhësore dhe artistike të shqipes letrare, brenda dhe jashtë vendit. Letërsia e Ismail Kadaresë pas vitit 1990 bart të njëjtat tipare thelbësore të asaj të mëparshme: frymën etnografike dhe shpërfaqjen e identitetit shqiptar, duke shtuar lirinë e autorit për të trajtuar tema që më parë nuk mund të trajtoheshin lirshëm.
 
Në vitin 1996 u pranua në ''Akademinë e shkencave sociale dhe politike'' në Francë, ku zëvendësoi filozofin [[Karl Popper]]. Nga viti 1994 deri 2004 shtëpia botuese franceze Fayard botoi veprën komplete të Kadaresë në frëngjisht dhe shqip.
Gjatë viteve të 90-ta ai ndihmoi botimin e shumë autorëve shqiptarë në Francë, qoftë duke ua sugjeruar botuesve francezë, qoftë duke ua shkruar parathëniet. Në vitet '90 Kadare loboi për [[Kosova|Kosovën]] dhe përkrahu bombardimet e NATO-s kundër Serbisë.

Ndër vite ka deklaruar se ka hequr dorë nga shkrimi i poezive (1997) dhe letërsisë artistike (2011).<ref>{{cite interview|title=Ismail Kadare: Kam vendosur të heq dorë nga letërsia|url=http://www.arkivalajmeve.com/ISMAIL-KADARE-Kam-vendosur-te-heq-dore-nga-letersia.1047134575/|date=2011|publisher=Koha Jonë|interviewer=[[Blendi Fevziu]]|language=sq|access-date=4 nëntor 2018|archive-date=29 tetor 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191029030810/http://www.arkivalajmeve.com/ISMAIL-KADARE-Kam-vendosur-te-heq-dore-nga-letersia.1047134575/|url-status=dead}}</ref>

== Jeta private ==
Kadare është martuar me shkrimtaren, [[Helena Kadare]], dhe kanë dy vajza. E madhja, Gresa, gjatë viteve '80 shoqërohej me bashkëmoshatarin Renato Rrapi - marrëdhënie e cila u ndërpre sipas të ëmës së Renatos - [[Janulla Rrapi|Janullës]], nga familja Kadare. Po sipas Janulla Rrapit me ndërhyrjen e Kadaresë që ua la në dorë sigurimsave, familja Rrapi u dënua me 5 vjet internim në Kosovë të Madhe dhe i biri pas torturave përfundoi në spital psikiatrik dhe e lanë invalid të përjetshëm. Për këtë ngjarje, Janulla Rrapi shkroi librin ''Djali i ëndrrës së vrarë.'' Sipas Kadaresë, siç e portretizoi tek vepra ''[[Pesha e kryqit]]'' botuar në Francë pas ikjes nga Shqipëria, portretizohet si ndjekje që i bënte Sigurimi i Shtetit.<ref>{{Cite web|url=https://sot.com.al/intervista/janulla-rrapi-ja-si-e-organizoi-ismail-kadare-kurthin-ndaj-meje-me-sigurimsit-q%C3%AB-kishte|title=Ja si e organizoi Ismail Kadare kurthin ndaj meje me sigurimsit që kishte fshehur në shtëpi|date=13 nëntor 2013|website=sot.com.al|publisher=[[Sot (gazetë)]]|last=Rrapi|first=Janulla|interviewer=Anila Dodaj|language=sq}}{{Lidhje e vdekur}}</ref> Sipas ish-hetuesit të çështjes, Riza Hiska, Kadare i kishte kërkuar që djali të mos arrestohej pasi i kishte dhunuar shtëpinë.<ref name=":Riza">{{Cite web|url=http://forumi.shqiperia.com/threads/milo-vs-kadare.14349/page-5|title=Renato Rrapi u përdor për shantazh ndaj Kadaresë": Riza Hicka, ish-hetuesi i çështjes zbulon faktin|date=2006|publisher=Tirana observer. - Nr. 249, 21 tetor, 2006|website=forumi.shqiperia.com|interviewer=Roland Qafoku dhe Dorina Topollaj|pages=2-3|language=sq|access-date=12 mars 2021|archive-date=30 qershor 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120630172823/http://forumi.shqiperia.com/threads/milo-vs-kadare.14349/page-5|url-status=dead}}</ref>

Gresa mbaroi Fakultetin e Shkencave ë Natyrës, në Francë vijoi dhe kreu studimet në Universitetin e Sorbonës dhe punon si shkencëtare dhe pedagoge në Francë.<ref name=":Riza" />

E vogla, Besiana ka qenë ambasadore e përhershme e Shqipërisë në [[UNESCO]],<ref>{{Cite web|url=https://www.gazetaexpress.com/lajme/a-e-keni-ditur-se-vajza-e-ismail-kadares-eshte-ambasadore-e-perhershme-ne-unesco-139058/?archive=1|title=A e keni ditur se vajza e Ismail Kadaresë është ambasadore e përhershme në Unesco?|website=gazetaexpress.com|date=22 tetor 2015|language=sq|access-date=4 nëntor 2018|archive-date=19 qershor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160619195230/http://www.gazetaexpress.com/lajme/a-e-keni-ditur-se-vajza-e-ismail-kadares-eshte-ambasadore-e-perhershme-ne-unesco-139058?archive=1|url-status=dead}}</ref> e liruar nga detyra më 2016 u emërua ambasadore e Shqipërisë pranë [[Organizata e Kombeve të Bashkuara|Organizatës së Kombeve të Bashkuara]], duke mbuluar edhe përfaqësuesen e Shqipërisë në [[Kuba|Kubë]], jo rezidente.<ref>{{Cite web|url=http://zeri.info/aktuale/83923/vajza-e-kadarese-emerohet-ambasadore-e-shqiperise-ne-okb/|title=Vajza e Kadaresë emërohet ambasadore e Shqipërisë në OKB|date=4 prill 2016|website=zeri.info|language=sq}}</ref>

== Vepra ==
Gjatë viteve '60 në shkrimet e kritikës zyrtare kryesisht injorohet ose përmendet rrallë, në kontrast me shkrimtarët e mëdhenj të kohës të cilët kritika i pëlqente.<ref>{{harvnb|Apolloni|2012|p=34}}</ref> Në vitet '60 ishte i çmuar realisht për talentin e tij nga Todi Lubonja dhe Fadil Paçrami.<ref name=":9">{{Cite journal|last=Lubonja|first=Liri|author-link=Liri Lubonja|date=19 qershor 2015|title=Kadare prishi miqësinë me ne, do të "pastrojë" biografinë|url=http://www.panorama.com.al/267503/|journal=[[Panorama]]|language=sq}}</ref> Pas njohjes ndërkombëtare konsiderohej si shkrimtar i talentuar, por talenti i të cilit anonte kah dekadenca dhe subjektivizmi.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=143}}</ref>

Sipas disa studjuesve të veprës së tij, Kadare u përpoq të shkruajë letërsi normale në një vend jonormal (Shqipëria komuniste mund të krahasohej vetëm me Korenë e Veriut ose Bashkimin Sovjetik gjatë viteve '30),<ref name=":19" /> duke e quajtur veprën e tij ''letërsi rezistence,''<ref>Jose Carlos Rodrigo Breto, Revista Ex Libris, Tiranë, 30 nëntor 2018, fq 10</ref> sfidoi [[realizmi socialist|realizmin socialist]] me realizëm subjektiv.<ref>{{harvnb|Apolloni|2012|p=20}}</ref> Iu shmang realizmit socialist dhe censurës shtetërore përmes mjeteve alegorike, simbolike, historike dhe mitologjike.<ref>{{harvnb|1=Shatro|2=2016|pages=8, 51}}</ref> Për [[Robert Elsie|Elsie]], ai shfrytëzoi çdo rast për të sulmuar regjimin në veprat e tij nëpërmjet alegorive politike, të cilat kuptoheshin nga lexuesit e edukuar shqiptarë.<ref name=":19">{{cite book|author1=Robert Elsie|authorlink1=Robert Elsie|title=Albanian Literature: A Short History|date=2005|publisher=I.B.Taurus|place=Londër|isbn=1-84511-031-5|pages=182–183|url=https://books.google.com/books?id=ox3Wx1Nl_2MC&printsec=frontcover&dq=albanian+literature&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwif6oeQqozYAhXIaFAKHTfYAi0Q6AEIJjAA#v=onepage&q=conformist&f=false|language=en}}</ref>
 
Duke u njohur për këtë shmangie nga [[realizmi socialist]] veprat e tij u përkthyen dhe u pritën mirë nga kritikët dhe lexuesit anembanë botës. Ai krijoi një vepër me karakter universal por që rrënjët i ka thellë në tokën shqiptare.<ref>{{cito uebin|last1=Gappy|first1=Shusha|date=27 shkurt 1999|title=The Books Interview: Ismail Kadare - Enver's never-never land|url=http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/the-books-interview-ismail-kadare-envers-never-never-land-1073473.html|accessdate=30 shtator 2017|website=The Independent|language=en}}</ref> Kadare konsiderohet nga disa si një nga shkrimtarët dhe akademikët më të shquar evropianë të shekullit të 20-të, si dhe një zë universal kundër totalitarizmit. Prozën e tij e karakterizojnë përgjithësimet e gjera historiko-filozofike, subjekti i ngjeshur dhe mendimi i thellë i shprehur shpesh me anë të parabolës, mbi bazën e asociacionit apo të analogjive historike. Temë qendrore e veprave të tij është totalitarizmi, mekanizmat e tij dhe kompliciteti që e bën atë të mundur.<ref name="Asturias">{{cite web|author=Fundacion Princessa de Asturias|date=24 qershor 2009|title=Ismaíl Kadare, Prince of Asturias Award Laureate for Literature|url=http://www.fpa.es/en/cargarAplicacionNoticia.do?identificador=163|publisher=Fundacion Princessa de Asturias|language=es|accessdate=11 korrik 2017}}</ref>  

=== Poezi ===
Vëllimi i tij i parë poetik i titulluar ''Frymëzime djaloshare'' u botua më 1954. Më pas do t'i botoheshin ''Ëndërrimet'' (1957), ''Shekulli im'' (1961),<ref name=":6" /> ''Poemë blindazh'' (1962)<ref>{{Cite web|title=Realizmi Socialist, si uzinë e prodhimit të urrejtjes ideologjike|url=http://www.respublica.al/2017/04/15/realizmi-socialist-si-uzin%C3%AB-e-prodhimit-t%C3%AB-urrejtjes-ideologjike|last=Krasniqi|first=Milazim|authorlink=Milazim Krasniqi|date=15 prill 2017|website=respublica.al|language=sq}}</ref> dhe më i çmuari ''Përse mendohen këto male'' (1964),<ref name=":6">{{Cite book|title=Biographical Dictionary of Central and Eastern Europe in the Twentieth Century|last=Wojciech Roszkowski|first=Jan Kofman|publisher=Routledge|year=2016|isbn=9781317475941|pages=418-419|language=en}}</ref> ''Motive me diell'' (1968) dhe ''Koha'' (1976). Që në vitin 1966 trajtoi në poezi temën e Kosovës,<ref name="Kraja"/> ashtu edhe për Vietnamin.<ref>{{Harvnb|Myftaraj|2008|pages=7-17.}}</ref>
=== Romane ===
Ideja e romanit ''Gjenerali i ushtrisë së vdekur'' (1963) është shpirti liridashës i popullit shqiptar. Temën e shpirtit të pamposhtur të shqiptarëve nëpër shekuj autori e trajtoi edhe në romanin&nbsp;Kështjella&nbsp;(1970). 
Në romanin&nbsp;Kronikë në gur&nbsp;(1971) Kadare kritikoi psikologjinë provinciale dhe traditat prapanike. Probleme të rëndësishme të historisë janë trajtuar edhe në përmbledhjet me tregime e novela&nbsp;Emblema e dikurshme&nbsp;(1977),&nbsp;Ura me tri harqe&nbsp;(1978) dhe Gjakftohtësia&nbsp;(1980). Më 1981 botoi në një përmbledhje të përbashkët romanet ''[[Prilli i thyer]]'', ''[[Kush e solli Doruntinën]]'' së bashku me dy kapitujt e parë të romanit ''[[Pallati i ëndrrave]]'' në trajtë [[novela]]sh.<ref name="PallatiiËndrrave">{{cite book|last=Kuçuku|first=Bashkim|url=https://archive.org/details/pallatiiendrrave0000kada|title=Pallati i ëndrrave|date=1999|publisher=Onufri|isbn=99927-30-31-5|pages=[https://archive.org/details/pallatiiendrrave0000kada/page/199 199]–200|language=sq|chapter=Kryevepra e fshehur: odise kadareane}}</ref> Vepra bënte fjalë për një shtet totalitar, që në shikim të parë dukej si [[Perandoria Osmane]], por shpejt e vunë re atmosfera e frikës, arrestimeve dhe burgosjeve ishte e ngjashme me Shqipërinë komuniste.<ref name="Joachim Röhm">{{cite web|author=Röhm|first=Joachim|title=Nachwort zum Palast der Träume|url=http://www.joachim-roehm.info/palast_nachwort.pdf|url-status=live|website=joachim-roehm.info|language=de|accessdate=13 shtator 2017}}</ref>

Ka shkruar tregime me temën e Sigurimit në revistën "[[Në shërbim të popullit (revistë)|Në shërbim të popullit]]".<ref name=":17" />

=== Eseistikë ===
Më 1971 botoi ''[[Autobiografia e popullit në vargje]]'', ku trajtoi poezinë dhe legjendat popullore.<ref name="RoszkowskiKofman"/> Në sprovën ''[[Eskili, ky humbës i madh]]'' paraqet atë që vetë quan "tragjedinë shqiptare", që është ngelja anash historisë pas periudhës romake dhe bizantine. Qëndrim të cilin vijoi ta mbante edhe pas rënies së komunizmit, që çoi drejt polemikave të disafishta me akademikun [[Rexhep Qosja]].<ref>{{Cite book|last=Morgan|first=Peter|title=The Novel and Europe|publisher=Springer|year=2016|isbn=9781137526274|editor-last=Hammond|editor-first=Andrew|pages=106|language=en|chapter=The European Origin's of Albania in Ismail Kadare's ''The File on H''}}</ref> Në fund të viteve '80 do t'i bënte parathënie sprovës ''[[Uragani i ndërprerë|Ardhja e Migjenit në letërsinë shqipe]]'' botuar së pari më 1990 në mënyrë të pavarur në [[Prishtina|Prishtinë]].<ref>{{Cite web|url=http://www.genchoti.com/artikuj/91-si-e-ka-sjell-migjenin-ne-letersine-shqipe-ismail-kadare/|title=Si e ka sjell Migjenin ne letërsine shqipe Ismail Kadare?|date=2015|website=genchoti.com|last=Hoti|first=Genc|language=sq|access-date=3 nëntor 2018|archive-date=4 nëntor 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181104040229/http://www.genchoti.com/artikuj/91-si-e-ka-sjell-migjenin-ne-letersine-shqipe-ismail-kadare/|url-status=dead}}</ref>

=== Përkthime ===
Një ndër fushat më pak të lakuara të veprimtarisë së Kadaresë janë përkthimet, hulli të cilën e nisi më 1955, kur shqipëroi poemat ''Lisi, Fëminija, Në pyllin afër fronit, Katjusha, Pranvera,'' etj. të shkrimtarit rus M. Isakovski. Autorë të tjerë të shqipëruar prej tij janë: Eskili, Heminguej, Pushkin, Majakovski, Eminescu, Gogol, Esenin, Mihallkov, Shçipaçov, Mickieviç, Buske, Sendrar, Bodler, Andrade, Vijon, Kejler, Seferis, Kavafis, Elitis, Li Bo, Du Fu, Jan Czjun, etj.<ref name="Jorina" />

=== Retushime ===
Sipas studiueses [[Kinez|kineze]] <ins>[[Ke Jing (albanologe)|Ke Jing]]</ins>, ka retushuar disa nga veprat e tij. Në rastin e veprës ''Kështjella'', vepra që përshkruante luftën kundër osmanëve është shndërruar në një betejë fetare ku janë shtuar elementët kishtarë duke e paraqitur Shqipërinë sikur ka dhënë kontribut të madh në Mesjetë për mbrojtjen e Evropës. Sipas studjueses kjo gjë nuk mund të bëhej kur ka shkruar veprën, sepse nuk mund t'i jepej aq rëndësi elementit fetar.<ref>{{Cite web|url=http://tvklan.al/a-i-retushoi-ismail-kadare-veprat-e-tij/|title=A i retushoi Ismail Kadare veprat e tij?|website=tvklan.al|date=22 janar 2018|language=sq}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Jing|first=Ke|date=23 janar 2018|title=Roli i Kadaresë në identitetin shqiptar dhe retushimi i veprave të tij! (titull editorial)|journal=[[Shekulli (gazetë)]]|interviewer=Valeria Dedja|language=sq}}</ref> Konstatim i bërë edhe nga studjuesi i shkrimtarit, [[Shaban Sinani]], që vëren se tek ''Nëpunësi i pallatit të ëndrrave'' personazhi e ka Ebu Qerimi në variantin e parë dhe Mark Alemi në variantin e dytë.<ref>{{Cite book|title=Etnos në epos: studim monografik|last=Sinani|first=Shaban|authorlink=Shaban Sinani|publisher=Naimi|year=2011|isbn=9789928109026|pages=123|language=sq|location=Tiranë}}</ref>

[[Kristo Frashëri]] rishkrimet e veprave letrare të Kadaresë i sheh si trashëgimi të regjimit komunist, në analogji me ndryshimin e referateve që bënte Enver Hoxha sa herë që Partia e Punës e ndryshonte orientimin e politikës së jashtme të saj. Ky ndryshim i pjesëve me përmbajtje realizmin socialist për t'ia përshtatur shijeve postkomuniste do ta dëmtojë si shkrimtar, sipas Frashërit.<ref name=":KFrasheri">{{Cite journal|last=Frashëri|first=Kristo|date=2 tetor 2006|title=Kadare ngatërron gjakmarrjen shqiptare: ku gabon shkrimtari në veprat e fundit të tij|journal=Gazeta shqiptare|volume=3652|pages=8-9|language=sq}}</ref>

Me ribotimin e sprovës ''Ardhja e Migjenit'' më 2015 vetë autori dha shpjegime për retushimin e saj, në dritën e rrethanave kur u shkrua dhe kur e rishkroi.<ref name=":13">{{Cite web|url=http://www.panorama.com.al/ribotohet-libri-per-migjenin-kadare-pse-e-kam-retushuar/|title=Ribotohet libri për Migjenin, Kadare: pse e kam retushuar.|date=2015|publisher=Panorama|website=panorama.com.al|language=sq}}</ref>

== Marrëdhëniet me pushtetin ==
Sipas mikut të tij, shkrimtarit, skenaristit dhe ish-ministrit Teodor Laço në një intervistë shprehet "Në sytë e njeriut të zakonshëm që nuk kishte qenë afër tij dhe që nuk mund t’i dinte dertet, hallet, atmosferën përgjuese që e rrethonte, Kadareja shihej si një njeri i privilegjuar."<ref name="Laço" /> Në vitet '60 i çmuar realisht për talentin e tij, e përkrahën figura të tilla si [[Todi Lubonja]] dhe [[Fadil Paçrami]],<ref name=":9" /><ref>{{Cite journal|last=Peci|first=Admirina|date=24 dhjetor 2014|title=Raporti fshikullues i Razi Brahimit: Si do të fundosej Kadare e Paçramin|url=https://shqiptarja.com/lajm/raporti-fshikullues-i-razi-brahimit-br-si-do-te-fundosej-kadare-e-pacramin|journal=[[Shqiptarja.com]]|language=sq|volume=Dossier}}</ref> të cilët kur u dëbuan nga kryeqyteti dhe ishin në përpunim nga [[Sigurimi i Shtetit|Sigurimi]], i përmend në një artikull duke i denoncuar si "anti-shqiptarë dhe kozmopolitanë" më 1974.<ref>{{Cite web|last=Demalia|first=Ilir|date=2 dhjetor 2016|title=K. 101|url=https://www.radiandradi.com/k-101-nga-ilir-demalia/|url-status=live|access-date=17 mars 2021|website=radiandradi.com|language=sq}}</ref> Qe deputet në Kuvendin Popullor për tri legjislatura (1970-1982).<ref>{{Cite web|title=Ismail Kadare|url=http://akad.gov.al/ash/pdf/cv/I.Kadare.pdf|url-status=dead|access-date=9 mars 2021|website=akad.gov.al|language=sq|archive-date=27 tetor 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211027085344/http://akad.gov.al/ash/pdf/cv/I.Kadare.pdf}}</ref><ref name=":10">{{Cite journal|last=Constatine|first=Peter|date=13 mars 2021|title=Çfarë ka mbetur pa u thënë: Si Kadareja i shpëtoi censurës, por përvetësoi stilin që ajo i mësoi|url=https://exlibris.al/wp-content/uploads/2021/03/EXLIBRIS-121.pdf?fbclid=IwAR29KZJHCdShjaK3EDPUZRK3iMqFsv-8lLU-HrLY9mf7rlotGWUKLbSB-p4|journal=Ex Libris|language=sq|issue=121|pages=5|translator=[[Granit Zela]]}}</ref> U anëtarësua në Partinë e Punës më 1972.<ref name="FayéFayard" /><ref name=":11" /><ref name=":12" /> Me romanin ''Dimri i madh'', Kadaresë iu forcua pozita si shkrimtar i brendshëm i partisë, duk qenë sipas tij edhe romani që e shpëtoi fizikisht.<ref name=":15" /> Ndaj kritikave që buruan nga strukturat shtetërore, e mbrojti vetë diktatori Enver Hoxha.<ref>{{Harvnb|Myftaraj|2008|pages=60-121.}}</ref> Historiani anglez Noel Malcolm ia ka sjellur në dukje gjatë një polemike se megjithëse u "internua" me propozimin e vetë atij, vijoi të ishte deputet.<ref name=":Malcolm" /> Komoditetet që i kishte mundësuar regjimi qenë një shtëpi e bollshme, tashmë e shndërruar në muze,<ref>{{Cite web|last=Vata|first=Ilir|date=9 gusht 2019|title=Foto: shtëpia muze e Ismail Kadaresë pushton Le monde|url=https://ata.gov.al/2019/08/09/foto-shtepia-muze-e-ismail-kadarese-pushton-le-monde/|url-status=dead|access-date=12 mars 2021|website=ata.gov.al|language=sq|archive-date=3 shkurt 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220203021343/https://ata.gov.al/2019/08/09/foto-shtepia-muze-e-ismail-kadarese-pushton-le-monde/}}</ref> makinë,<ref name=":17" /><ref name="Laço" /> dhe ka qenë ndër të paktët intelektualë që gëzonte lirinë për të udhëtuar jashtë shteti,<ref name=":10" /><ref>{{Cite web|last=Demalia|first=Ilir|date=11 mars 2021|title=I.K, koha për të fabrikuar dhe thënë të pavërteta|url=https://www.oranews.tv/i-k-koha-per-te-fabrikuar-dhe-thene-te-paverteta/?fbclid=IwAR1ZJQcIGaHc4OS0arVjdinV_5afNxxxQwgwGdFl-cQuQxgrAmqGJEssR9Q|url-status=live|access-date=13 mars 2021|website=oranews.tv|language=sq}}</ref> kur shumica e shkrimtarëve rrinin të izoluar në Shqipëri.<ref>{{Cite book|last=Elsie|first=Robert|url=http://www.elsie.de/pdf/B1996StudiesAlbLit.pdf|title=Studies in modern Albanian literature and culture|publisher=East European Monographs|year=1996|isbn=9780880333528|pages=22|language=en|chapter=Evolution and revolution in modern Albanian literature}}</ref> Më 1989 u emërua zv/kryetar i Frontit Demokratik.<ref name=":14" /> 

Kristo Frashëri e përshkruan si ndër gjërat pozitive të Enver Hoxhës që i dha "mundësinë, për të mos thënë përkrahjen" bashkëqytetarit të vet nga po e njëjta lagje, natyrisht pa i mohuar talentin, që të bëhej shkrimtar i madh. Duke e parë si përkrahje edhe vënien në dispozicion të përkthyesit Jusuf Vrioni dhe se pa subvencionimin e regjimit komunist dhe lejen e diktatorit vepra e shkrimtarit nuk do t'i kalonte kufijtë.<ref name=":KFrasheri" /> Liri kjo që përshfaqej tek letërsia e udhëtimeve, që e bënte prurës dhe ofrues të perceptimit të ''Tjetrit'' fenomenologjik.<ref>{{Cite journal|last=Çali|first=Edmond|date=2017|title=Tjetri në letrat shqiptare të realizmit socialist: letërsia e udhëtimit, poezia e angazhuar dhe kritika e angazhuar. Rasti i Ismail Kadaresë dhe Gent Arbanës|url=https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=734206|journal=Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare|language=sq|issue=35|pages=603-616}}</ref> Sipas ish-kryeministrit [[Sali Berisha]], Kadare ka qenë konformist në një shkallë të caktuar.<ref name="Berisha" /> Kritikët e tij shkuan aq larg sa marrëdhënien që pati me regjimin komunist ta përkufizonin "diktatura Hoxha-Kadare".<ref>{{cite web|last=Röhm|first=Joachim|title=Ismail Kadare, Kurz Vorgestellt|url=https://de.wikipedia.org/wiki/Diskussion:Ismail_Kadare|date=2017|language=de}}</ref>

== Nderime ==
Kadare është shkrimtari i vetëm shqiptar me njohje ndërkombëtare të gjerësishme<ref>{{Cite web|url=http://www.elsie.de/pdf/articles/A2001CountriesCultures.pdf|title=Albania: Countries and Cultures|date=2001|publisher=Macmillan Library Reference|last=Elsie|first=Robert|trans-title=Shtetet dhe kulturat e tyre. Vol. 1. ''Melvin Ember & Carol R. Ember''|pages=12-22|isbn=0-02-864947-8|language=en}}</ref> dhe është përkthyer në 45 gjuhë.<ref>{{harvnb|Shatro|2016|p=8}}</ref> Para Kadaresë, [[letërsia shqipe]] njihej pak në botë,<ref>{{harvnb|Shatro|2016|p=7}}</ref> falë tij u bë e njohur, e lexuar dhe e çmuar. Për herë të parë në historinë e vet, nëpërmjet saj letërsia shqipe është integruar në letërsinë evropiane dhe botërore, dhe përfaqësohet denjësisht në hartën e tyre.<ref name="Kuçuku2">{{cite book|author=Bashkim Kuçuku|title=Kadare në gjuhët e botës|publisher=Onufri|year=2015|location=Tirana|p=8-9|language=sq}}</ref> Letërsia e Kadaresë ka dhënë një kontribut të çmuar në krijimin e gjuhës dhe letërsisë kombëtare.<ref name="Bardhyli" />
[[Skeda:Building with cubes 08.jpg|parapamje|180px|Pallati i Kadaresë ([[Pallati me kuba]]) në Tiranë]]
Është laureat i shumë çmimeve letrare kombëtare dhe ndërkombëtare. Në vitin [[1992]] u vlerësua me [[Prix Mondial Cino Del Duca]]. Në vitin [[2005]] fitoi çmimin "Man Booker Prize" i nominuar krahas nobelistëve [[Günter Grass]], [[Garbiel Garcia Marquez]], [[Kenzaburo Oe]] etj. Kryetari i jurisë e arsyetoi vendimin për t'i dhënë çmimin Kadaresë me fjalët: "Ismail Kadare është një shkrimtar që hedh në hartë një kulturë të tërë: historinë e saj, dëshirën, folklorin, politikën, fatkeqësitë. Ai është një shkrimtar universal me traditë rrëfimi që shkon deri tek Homeri". Në vitin [[2009]] u nderua me çmimin spanjoll Princi i Asturias për Artet - çmimi më i rëndësishëm letrar në vendet spanjolle, dhe një nga çmimet letrare më prestigjoze në botë. Në vitin [[2010]] Ismail Kadare nderohet në Itali me çmimin Lerici Pea.<ref>[http://www.balkanweb.com/m/kryesore/itali-ismail-kadare-nderohet-me-cmimin-lerici-pea-10-47802.html Balkanweb: Kadare nderohet me çmimin Lerici Pea]{{Lidhje e vdekur}}</ref>

Në vitin [[1996]] Kadare u bë anëtar për jetë i Akademisë së Shkencave Morale dhe Politike në Francë. U bë anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, anëtar i [[ASHAK|Akademisë së Shkencave të Kosovës]] dhe nga viti 2018 anëtar i jashtëm i Akademisë së Shkencave të Malit të Zi.

Ismail Kadare është dekoruar nga institucioni i Presidentit të Republikës së Shqipërisë me [[Urdhri Nderi i Kombit|Urdhrin “Nderi i Kombit”]] dhe nga shteti francez me urdhrat “Kryqi i Legjionit të Nderit” e “Oficer i Legjionit të Nderit”.<ref>{{cito uebin|title=Franca nderon “Komandant” Kadarenë|url=http://top-channel.tv/lajme/artikull.php?id=327871&ref=ngj|accessdate=30 maj 2016|publisher=Top-channel.tv|language=sq|archive-date=29 gusht 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200829214813/http://top-channel.tv/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cito uebin|date=1 janar 2016|title=Décret du 31 décembre 2015 portant élévation à la dignité de grand’croix et de grand officier|url=http://www.legiondhonneur.fr/sites/default/files/promotion/lh20160101_1.pdf|url-status=live|accessdate=30 shtator 2017|website=La grande chancellerie de la Légion d’honneur|publisher=Journal Officiel de la République Française|language=fr}}</ref>

Me studimin e veprës së Kadaresë janë marrë autorë të huaj në gjuhët amtare gjegjëse si Eric Faye dhe Jean-Paul Champseix në frëngjisht, Piet de Moor në hollandisht, Peter Morgan në anglisht, Bernardo Joffily në portugalisht, [[Jose Carlos Rodrigo Breto]] në spanjisht,<ref name="Breto2" /> dhe Ece Dillioğlu në [[Gjuha turke|turqisht]].<ref>{{Cite journal|last=Dillioğlu|first=Ece|date=qershor 2019|title=İsmail Kadare'ye Göre Milli Kimlik ve Dil|url=https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/803454|journal=Balkan|language=tr|volume=1|pages=62-80}}</ref>

;Mirënjohjet ndërkombëtar
{{div col|2}}
* [[Medalja e Artë e Lidhjes së Prizrenit]], [[Kosovë]];
* Prix mondial Cino Del Duca, [[Francë]], [[1992|1992;]]
* Çmimi "Bokaçio" [[Itali]],[[1997]];<ref>{{Cite web|url=http://www.premioletterarioboccaccio.it/la-storia-del-premio/vincitori/123-premio-internazionale.html|title=La Storia del Premio Internazionale "G. Bocaccio"|language=it}}</ref>
* Herder Prize, Gjermani, [[1998]];<ref>{{Cite web|url=https://www.enotes.com/topics/ismail-kadare/in-depth|title=Ismail Kadare|website=enotes.com/|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Kryeziu|first1=Jorina|title=Narratori dhe narracioni në prozën e Ismail Kadaresë|date=maj 2015|publisher=Universiteti i Tiranës|place=Tiranë|page=230|url=http://www.doktoratura.unitir.edu.al/wp-content/uploads/2015/10/Doktoratura-Jorina-Kryeziu-Fakulteti-i-Histori-Filologjise-Departamenti-i-Letersise.pdf|accessdate=4 shkurt 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171208005955/http://www.doktoratura.unitir.edu.al/wp-content/uploads/2015/10/Doktoratura-Jorina-Kryeziu-Fakulteti-i-Histori-Filologjise-Departamenti-i-Letersise.pdf|archivedate=8 dhjetor 2017|url-status=dead|language=sq}}</ref>
* Ovid Prize, [[Rumani]], [[2003]];
* [[Çmimi Man Booker International]], [[Britania e Madhe|Britani]], [[2005]];
* Princi i Asturias për Letërsinë, [[Spanjë]], [[2009]];
* Çmimi "Lerici Pea", [[Itali]], [[2010]];
* [[Çmimi Jeruzalem]], [[Izrael]], [[2015]];<ref>{{cite news|newspaper=The Times of Israel|url=http://www.timesofisrael.com/albanian-writer-to-receive-jerusalem-prize/|title=Albanian writer to receive Jerusalem Prize|author=Rebecca Wojno|date=15 janar 2015|language=en}}</ref>
* Commandeur de la Légion d’Honneur (C. LH), [[Francë]], [[2016]];
* Çmimi "Letërsia shqipe", [[Kosovë]], [[2017]];
* Çmimi "Nonino". [[Itali]], [[2018]];<ref name="Bardhyli" />
* [[Çmimet Shkencore Kombëtare|Çmimi i karrierës akademike]], nga [[Akademia e Shkencave e Shqipërisë]], [[2018]];<ref name="Gazeta-Shqip">{{cito lajm|title=Akademia e Shkencave nderon me çmimin e karrierës Kadarenë|url=http://gazeta-shqip.com/lajme/2018/04/12/akademia-e-shkencave-nderon-me-cmimin-e-karrieres-kadarene/|accessdate=18 prill 2018|agency=Gazeta Shqip|date=12 prill 2018|language=sq}}</ref>
* Çmimi Park Kyong-ni, Korea e Jugut, [[2019]];
* Neustadt International Prize, SHBA, [[2020]];
* Prozart, Maqedoni e Veriut, [[2020]];
{{div col end}}

== Skenare filmash ==
{{div col|2}}
* ''[[Time of the Comet]]'' (2008)
* ''Cendres et sang'' (2009)
* ''Abril Despedaçado'' (2001)
* Kostandini (1991)
* The return of the dead army (1989)
* ''Avril brisé'' (1987)
* ''[[Të paftuarit]]'' (1985)
* ''Il Generale dell'armata morte'' (1983) 
* ''[[Ballë për ballë]]'' (1979) 
* ''[[Radiostacioni]]'' (1979) 
*  Gjenerali i ushtrisë së vdekur (1975)
* ''Kur vjen nëntori'' (1964)
{{div col end}}

== Vepra mbi Kadarenë ==

* [[Ali Aliu]], ''Kadare mund titanët e letërsisë'', Agora, Tiranë, 2019;
* [[Vasil Tole|Vasil S. Tole]], ''[https://www.youtube.com/watch?v=wltTrF5Ar3I Kadare dhe muzika], Mediaprint, Tiranë, 2019.'' 
{{div col}}
* Anton Nikë Berisha, ''Vetëdëshmi të Ismail Kadaresë për letërsinë'', Prishtinë, 2013;<ref>{{Cite web|url=https://atunispoetry.com/2017/04/14/mire-qe-iu-dha-cmimi-ismailit-po-le-te-dihet-edhe-nje-e-vertete-e-hidhur-nga-anton-nike-berisha/|title=Mirë që iu dha çmimi Ismailit, po le të dihet edhe një e vërtetë e hidhur|date=14 prill 2017|language=sq|website=atunispoetry.com|author=Anton Nikë Berisha}}</ref>
* Eric Faye, ''Ismail Kadare: Promethe, porte-feu'', Paris, 1991;
* José Carlos Rodrigo Breto - ''Ismaíl Kadaré y la Gran Estratagema: reflejos literarios del totalitarismo'' (Madrid, 2015)
* [[Kastriot Myftaraj]], ''Gjyqi intelektual i Kadaresë'', Prishtinë, 2008;
* Piet de Moor, ''Een masker voor de macht. Ismail Kadare, schrijver in de dictatuur'', Amsterdam, 1996;
* Peter Morgan, ''Kadare: Shkrimtari dhe diktatura, 1957-1990'', Londer, 2010;
* Petraq Kolevica, ''Autobiografia e Ismail Kadaresë në vargje'', Tiranë, 2002;<ref>{{Cite web|url=http://www.standard.al/2019/07/29/sa-ismail-kadare-jane-brenda-ismail-kadarese/|title=Sa Ismail Kadare janë brenda Ismail Kadaresë?!|date=29 korrik 2019|author=Anton Nikë Berisha|language=sq|journal=Sot}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.albaniapress.com/lajme/25372/Servilet-e-Kadarese--jane-si-fara-e-gramit-.html|title=Servilët e Kadaresë janë si fara e gramit|author=Eshref Ymeri|authorlink=Eshref Ymeri|date=14 tetor 2020|website=albaniapress.com|language=sq|access-date=13 mars 2021|archive-date=13 shkurt 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210213043110/http://www.albaniapress.com/lajme/25372/Servilet-e-Kadarese--jane-si-fara-e-gramit-.html|url-status=dead}}</ref>
* Shaban Sinani, ''[[Një dosje për Kadarenë]]'', Tiranë 2005;
{{div col end}}

== Lidhje të jashtme ==
* {{imdb emri|id=0434282|emri=Ismail Kadare}}
* [https://web.archive.org/web/20070926234710/http://www.mathieu-bourgois.com/photos-auteur.asp?Clef=208 Ismail Kadare]—Photos by Mathieu Bourgois.
* [https://archive.today/20121208201235/www.newyorker.com/fiction/content/?051226fi_fiction New Yorker article by Ismail Kadare]

== Referime ==
{{reflist|3}}

=== Bibliografia ===
{{div col|2}}
*{{cite book|last1=Apolloni|first1=Ag|title=Paradigma e Proteut|date=2012|publisher=OM|place=Prishtinë|isbn=9789951632041|language=sq}}
*{{cite book|last1=Bejko|first1=Sadik|title=Disidentët e rremë|date=2007|publisher=55|language=sq|place=Tiranë|isbn=9789994356195}}
*{{cite book|last1=Kadare|first1=Helena|title=Kohë e pamjaftueshme|date=2011|publisher=Onufri|place=Tirana|isbn=978-99956-87-51-9|language=sq}}
*{{cite book|last1=Morgan|first1=Peter|title=Kadare: Shkrimtari dhe diktatura 1957-1990|date=2011|publisher=Shtëpia Botuese "55"|place=Tiranë|translator=Ilir Shameti| isbn=978-9928-106-12-4|edition=1|language=sq}}
*{{cite book|last=Myftaraj|first=Kastriot|title=Gjyqi intelektual i Kadaresë|location=Prishtinë|publisher=Buzuku|date=2008|oclc=426065024|language=sq}}
*{{cite book|last1=Sinani|first1=Shaban|title=Letërsia në totalitarizëm dhe "Dossier K"|publisher=Naim Frashëri|date=2011|isbn=9789928109095|language=sq}}
*{{Cite book|title=Between(s) and Beyond(s) in Contemporary Albanian Literature|last=Shatro|first=Bavjola|publisher=Cambridge Scholars Publishing|year=2016|isbn=9781443899970|language=sq}}
{{div col end}}

{{Ismail Kadare|state=collapsed}}
{{Autorë shqiptarë}}
{{Portal|Letërsia}}

[[Kategoria:Ismail Kadare]]
[[Kategoria:Lindje 1936]]
[[Kategoria:Vdekje 2024]]
[[Kategoria:Njerëz nga Gjirokastra]]
[[Kategoria:Shkrimtarë shqiptarë për fëmijë]]
[[Kategoria:Akademikë shqiptarë]]
[[Kategoria:Përkthyes prej rusishtes në shqip]]
[[Kategoria:Romancierë shqiptarë]]
[[Kategoria:Poetë shqiptarë]]
[[Kategoria:Eseistë shqiptarë]]
[[Kategoria:Shkrimtarë të realizmit socialist]]
[[Kategoria:Absolventët e Universitetit të Tiranës]]
[[Kategoria:Absolventët e Institutit Maksim Gorki]]
[[Kategoria:Doktor nderi të Universitetit të Prishtinës]]