Jump to content

Judaizmi Haredi

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Burra hebrenj Haredi gjatë një leximi të Torahut .

Judaizmi haredi ( hebraike: יהדות חֲרֵדִית Yahadut Ḥaredit, IPA: [ħaʁeˈdi] ; shumësi Haredim) përbëhet nga grupe brenda judaizmit ortodoks që karakterizohen nga respektimi i rreptë i halakha-s (ligjit hebre) dhe traditave, në kundërshtim të vlerave dhe praktikave moderne. [1] [2] Anëtarët e saj zakonisht quhen ultra-ortodoksë; megjithatë, termi "ultra-ortodoks" konsiderohet poshtërues nga shumë prej ndjekësve të tij, të cilët preferojnë terma si rreptësisht ortodoks, strikt ortodoksë ose Haredi . [3] Hebrenjtë Haredi e konsiderojnë veten si grupi më autentik fetar i hebrenjve, [4] [5] edhe pse lëvizjet e tjera të judaizmit nuk pajtohen me këtë mendim. [6]

Disa studiues kanë sugjeruar se Judaizmi Haredi është një reagim ndaj ndryshimeve shoqërore, duke përfshirë emancipimin politik, lëvizjen Haskalah që rrjedh nga iluminizmi, akulturimi, shekullarizimi, reforma fetare në të gjitha format e saj nga më të butat deri në më ekstremet, ngritja e lëvizjeve kombëtare hebreje, etj. [7] Ndryshe nga Judaizmi Ortodoks Modern, ndjekësit e Judaizmit Haredi e veçojnë veten nga pjesët e tjera të shoqërisë deri në një masë. Megjithatë, shumë komunitete Haredi inkurajojnë të rinjtë e tyre të marrin një diplomë profesionale ose të krijojnë një biznes. Për më tepër, disa grupe Haredi, si Chabad-Lubavitch, inkurajojnë kontaktin me hebrenjtë dhe hilonimët (hebrenjtë laikë izraelitë) më pak vëzhgues dhe të palidhur. [8] Kështu, marrëdhëniet profesionale dhe sociale shpesh formohen midis hebrenjve Haredi dhe jo-Haredi, si dhe midis hebrenjve Haredi dhe johebrenjve.

Komunitetet Haredi gjenden kryesisht në Izrael (13.3% e popullsisë së Izraelit), [9] [10] Amerikën e Veriut dhe Evropën Perëndimore (më së shumti Antwerp dhe Stamford Hill në Londër). Popullsia botërore e tyre është vlerësuar në mbi 1.8 milionë dhe, për shkak të mungesës pothuajse totale të martesave ndërfetare dhe një niveli të lartë të lindjeve, popullsia Haredi po rritet me shpejtësi. [11] [12] [13] [14] Numri i tyre është rritur më tej që nga vitet 1970 nga hebrenjtë laikë që adoptuan një stil jetese Haredi si pjesë e lëvizjes baal teshuva ; megjithatë, kjo është kompensuar nga ata që largohen . [15] [16] [17] [18]

Sipas të dhënave nga një raport i janarit 2023 nga Byroja Qendrore e Statistikave të Izraelit, Haredim, me ritmin aktual të rritjes së popullsisë që është 4% në vit, deri në fund të dekadës do të formojnë 16% të popullsisë izraelite, duke përfshirë arabët . [19] Një raport i mëparshëm nga maji 2017 parashikonte se Haredim do të përbënin 20% të popullsisë në vitin 2040 dhe 32% në 2065; në atë kohë, 1 në 2 fëmijë izraelitë do të ishte Haredi. [20] [21]

  1. ^ Raysh Weiss. "Haredim (Charedim), or Ultra-Orthodox Jews". My Jewish Learning. What unites haredim is their absolute reverence for Torah, including both the Written and Oral Law, as the central and determining factor in all aspects of life. ... In order to prevent outside influence and contamination of values and practices, haredim strive to limit their contact with the outside world. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ "Orthodox Judaism". Berkley Center for Religion, Peace & World Affairs. Arkivuar nga origjinali më 2012-05-16. Marrë më 2019-05-15. Haredi Judaism, on the other hand, prefers not to interact with secular society, seeking to preserve halakha without amending it to modern circumstances and to safeguard believers from involvement in a society that challenges their ability to abide by halakha. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Shafran, Avi (4 shkurt 2014). "Don't Call Us 'Ultra-Orthodox". Forward. Arkivuar nga origjinali më 8 gusht 2022. Marrë më 2020-05-13. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Tatyana Dumova; Richard Fiordo (30 shtator 2011). Blogging in the Global Society: Cultural, Political and Geographical Aspects. Idea Group Inc (IGI). fq. 126. ISBN 978-1-60960-744-9. Haredim regard themselves as the most authentic custodians of Jewish religious law and tradition which, in their opinion, is binding and unchangeable. They consider all other expressions of Judaism, including Modern Orthodoxy, as deviations from God's laws. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ "Orthodox Judaism". Berkley Center for Religion, Peace & World Affairs. Arkivuar nga origjinali më 2012-05-16. Marrë më 2019-05-15. Orthodox Judaism claims to preserve Jewish law and tradition from the time of Moses. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Nora L. Rubel (2010). Doubting the Devout: The Ultra-Orthodox in the Jewish American Imagination. Columbia University Press. fq. 148. ISBN 978-0-231-14187-1. Marrë më 24 korrik 2013. Mainstream Jews have—until recently—maintained the impression that the ultraorthodox are the 'real' Jews. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ For example: Arnold Eisen, Rethinking Modern Judaism, University of Chicago Press, 1998. p. 3.
  8. ^ Waxman, Chaim. "Winners and Losers in Denominational Memberships in the United States". Arkivuar nga origjinali më 7 mars 2006. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ "Statistical Report on Ultra-Orthodox Society in Israel". en.idi.org.il. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ שנתון החברה החרדית בישראל 2019 (PDF). Idi.org.il. Marrë më 2 mars 2022. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Norman S. Cohen (1 janar 2012). The Americanization of the Jews. NYU Press. fq. 389. ISBN 978-0-8147-3957-0. Given the high fertility and statistical insignificance of intermarriage among ultra-Orthodox haredim in contrast to most of the rest of the Jews... {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ Wise 2007
  13. ^ Buck, Tobias (2011-11-06). "Israel's secular activists start to fight back". Financial Times. Arkivuar nga origjinali më 10 dhjetor 2022. Marrë më 2013-03-26. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Berman, Eli (2000). "Sect, Subsidy, and Sacrifice: An Economist's View of Ultra-Orthodox Jews" (PDF). Quarterly Journal of Economics. 115 (3): 905–953. doi:10.1162/003355300554944. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Šelomo A. Dešen; Charles Seymour Liebman; Moshe Shokeid (1 janar 1995). Israeli Judaism: The Sociology of Religion in Israel. Transaction Publishers. fq. 28. ISBN 978-1-4128-2674-7. The number of baalei teshuvah, "penitents" from secular backgrounds who become Ultraorthodox Jews, amounts to a few thousand, mainly between the years 1975-1987, and is modest, compared with the natural growth of the haredim; but the phenomenon has generated great interest in Israel. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Harris 1992: "This movement began in the US, but is now centred in Israel, where, since 1967, many thousands of Jews have consciously adopted an ultra-Orthodox lifestyle."
  17. ^ Weintraub 2002: "Many of the ultra-Orthodox Jews living in Brooklyn are baaley tshuva, Jews who have gone through a repentance experience and have become Orthodox, though they may have been raised in entirely secular Jewish homes."
  18. ^ Returning to Tradition: The Contemporary Revival of Orthodox Judaism, By M. Herbert Danzger: "A survey of Jews in the New York metropolitan area found that 24% of those who were highly observant (defined as those who would not handle money on the Sabbath) had been reared by parents who did not share such scruples. [...] The ba'al t'shuva represents a new phenomenon for Judaism; for the first time there are not only Jews who leave the fold ... but also a substantial number who "return". p. 2; and: "These estimates may be high... Nevertheless, as these are the only available data we will use them... Defined in terms of observance, then, the number of newly Orthodox is about 100,000... despite the number choosing to be orthodox the data do not suggest that Orthodox Judaism is growing. The survey indicates that although one in four parents were Orthodox, in practice, only one in ten respondents are Orthodox" p. 193.
  19. ^ Gross, Judah Ari (2 janar 2023). "Haredim are fastest-growing population, will be 16% of Israelis by decade's end". The Times of Israel. Marrë më 24 janar 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ הודעה לתקשורת – תחזית אוכלוסיית ישראל עד שנת 2065. Israel Central Bureau of Statistics. 21 maj 2017. Marrë më 24 janar 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ Druckman, Yaron (21 maj 2017). ישראל 2065: 20 מיליון תושבים, כל אזרח שלישי - חרדי. Ynet. Marrë më 24 janar 2023. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Judaizmi_Haredi&oldid=2583190"