Kultura e Starçevës

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Neolitiku në Evropë - Kultura e Starçevës

Kultura e Starçevës disa herë e përfshirë brenda një grupimi më të madh të njohur si Kultura Starçevë–Körös–Criş,[1] është një kulturë arkeologjike e Europës Juglindore, që datohet në periudhën Neolitike midis 6200 dhe 4500 p.e.sonë.[2][3]

Fshati Starçevë (Starçevo) është një vend i cili gjendet në bregun verior të Danubit në Serbi (Vojvodinë), përballë  Beogradit. Ai përfaqëson shoqërinë më të hershme bujqësore të zonës, edhe pse gjuetia dhe mbledhja e frutave ishin ende një burim i konsiderueshëm për dietën e banorëve.

Karakteristikat dhe kulturat e lidhura me të[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Qeramika ishte zakonisht trashanike, por më vonë enët u bën me punim më fin dhe të pikturuar. Një lloj kocke shpatull, që ndoshta mund të jetë përdorur për përzierjen e miellit, është një artifakt me shumë rëndësi.

Kultura Körös në Hungari është shumë e ngjashme me këtë kulturë, e cila e mori emrin nga Lumit Körös. Ajo është e lidhura ngushtë me të, gjithashtu përdoret qeramik trashanike, por më pak atë të pikturuarën. Të dyja i'u kanë dhënë emrat kulturave të gjëra së rajonit të kësaj periudhe.

Kultura paralele dhe të lidhura ngushtë, janë gjithashtu edhe kultura Karanovo në Bullgari, Criş, Rumani dhe para-Sesklo në Greqi.

Vendndodhjet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kultura e Starçevës shtrihej në një zonë të konsiderueshme që përfshinte shumicën e sotme të Serbisë dhe të Malit të Zi, si dhe pjesë të Bosnje dhe Hercegovinës, Bullgarisë, Kroacisë, Hungarisë, Republikës së Maqedonisë dhe Rumanisë.[4][5]

Territori më perëndimorë i kësaj kulture gjenden në Kroaci, në afërsi të Zhdralovit, një pjesë e qytetit të Bjelovarit. Ajo ishte faza finale e kulturës.[6][7][8] Gjetjet nga Zhdralovi i përkasin një nëntipi rajonal të një varianti të vonë në procesin e gjatë të zhvillimit të kulturës neolitike. Ajo është quajtur si shfaqje e Kulturës së Starçevës në Zhdralovi apo faza e vonë Starçevës.[nevojitet citimi]

Në vitin 1990, Starçeva u vendos në listën e Vendeve Arkeologjike me Rëndësi të Jashtëzakonshme, të mbrojtura nga Republika e Serbisë.

Origjina[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Harta tregon shtrirjen territoriale të kulturës Starçevo

Ka mendime të ndryshme në lidhje mbi origjinën etno-linguistike së popullit të Kulturës së Starçevës. Sipas një mendimi, kulturat neolitike të Gadishulli Ballkanik nuk ishin me origjinë indo-evropiane [9] dhe popujë indo-evropian (me origjinë nga Evropa lindore), e që ata nuk u vendosën në këtë zonë përpara periudhës eneolitike. Sipas disa mendimeve të tjera, kulturat neolitike të Ballkanit ishin indo-europiane[10] dhe me origjinë nga Anadolli, dhe të cilat disa studiues i identifikojnë me vendin e origjinës së popujve indo-evropian.[10] Këto teori të ndryshme janë quajtur hipoteza kurgane dhe hipoteza anatoliane (shih gjithashtu; hipotezën Proto-Indo-Europiane Urheimate).

Në mbetjet njerëzore të kulturës së Starçevës janë studiuar katër mostra (Lipson et al., Në vitin 2017) ku u gjetën tre haplogrupe Y : H2, G2a2a1 dhe G2a2b2b1a. Gjithashtu aty janë gjetur katër linja të ndryshme të ADN-së mitokondriale (mtADN): T1a, N1a1a1, K1a4 dhe W5. Të gjitha linjat mashkullore dhe femërore korrespondonin me ato që janë gjetur në fermerët e Europës neolitike.

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Trbuhović 2006, f. 62.
  2. ^ Istorijski atlas, Intersistem Kartografija, Beograd, 2010, page 11.
  3. ^ Chapman, John (2000). Fragmentation in Archaeology: People, Places, and Broken Objects. London: Routledge. fq. 237. ISBN 978-0-415-15803-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!).
  4. ^ Istorijski atlas, Intersistem Kartografija, Beograd, 2010, page 11.
  5. ^ "The Starčevo culture". Arkivuar nga origjinali më 2 mars 2018. Marrë më 2017-12-05. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Jakovljević, G. Arheološka topografija Bilogore, Bjelovarski zbornik ‘89, Bjelovar, 1989, pp 108-119
  7. ^ Dimitrijević, S. Das Neolithikum in Syrmien, Slawonien und Nordwestkroatien - Einführung in den Stander Forschung, Archeologica Iugoslavica X, Belgrade, 1969, p 39-76 (45, 47)
  8. ^ Dimitrijević, S. Sjeverna zona - Neolitik u centralnom i zapadnom dijelu sjeverne Jugoslavije, Praistorija jugoslavenskih zemalja II, Sarajevo, 1979, pp 229-360 (252-253)
  9. ^ Mallory 2006, f. 312.
  10. ^ a b Mallory 2006, f. 352.

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • Trbuhović, V. (2006). Indoevropljani [Indo-Europeans]. Belgrade: Pešić i sinovi. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Trifunović, Lazar, red. (1968). Неолит Централног Балкана [Les regions centrales des Balkans a l'epoque neolithique]. Belgrade: Narodni muzej Beograd. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Stalio, B.; Vukmanović, M. (1977). Neolit na tlu Srbije. Narodni muzej. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Nenad N. Tasić (2009). Neolitska kvadratura kruga. Zavod za Udžbenike. ISBN 978-86-17-16535-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Mallory, James P. (2006) [1991]. Indoeuropljani: zagonetka njihova podrijetla: jezik, arheologija, mit [In Search of the Indo-Europeans: Language, Archaeology and Myth] (bot. Translated). Školska knjiga. ISBN 978-953-0-61568-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • D. Arandjelović-Garašanin, Starčevačka kultura (Lubjanës 1954).
  • Lipson; etj. (6 mars 2017). Parallel ancient genomic transects reveal complex population history of early European farmers. bioRxiv 114488. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Shiko vlerën e |biorxiv= (Ndihmë!)Freely accessibleLipson; etj. (6 mars 2017). Parallel ancient genomic transects reveal complex population history of early European farmers. bioRxiv 114488. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Shiko vlerën e |biorxiv= (Ndihmë!) Lipson; etj. (6 mars 2017). Parallel ancient genomic transects reveal complex population history of early European farmers. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Тасић, Н., 1998. Старчевачка култура. Во Тасиђ Н.(уред.) Археолошко благо Косова и Метохије, Од неолита до раног средљег века. Музеј у Приштини. Београд: Српска Академија Наука и Уметности, pp. 30–55.
  • Manson, J.L., 1992. A reanalysis of Starcevo culture ceramics: Implications for neolithic development in the Balkans.
  • Kalicz, N., Virág, Z.M. and Biró, K.T., 1998. The northern periphery of the Early Neolithic Starčevo culture in south-western Hungary: a case study of an excavation at Lake Balaton.
  • Minichreiter, K., 2001. The architecture of Early and Middle Neolithic settlements of the Starčevo culture in Northern Croatia. Documenta Praehistorica, 28, pp. 199–214.
  • Clason, A.T., 2016. Padina and Starčevo: game, fish and cattle. Palaeohistoria, 22, pp. 141–173.
  • Bartosiewicz, L., 2005. Plain talk: animals, environment and culture in the Neolithic of the Carpathian Basin and adjacent areas. Un) settling the Neolithic. Oxbow, Oxford, pp. 51–63.
  • Barker, G., 1975, December. Early Neolithic land use in Yugoslavia. In Proceedings of the Prehistoric Society (Vol. 41, pp. 85–104). Cambridge University Press.
  • Regenye, J., 2007. A Starcevo-kultúra települése a Tihanyi-félszigeten (A settlement of the Starcevo culture on the Tihany peninsula). Osrégészeti Levelek. Prehistoric Newsletter, pp. 8–9.
  • Tasic, N., 2000. Salt use in the Early and Middle Neolithic of the Balkan Peninsula. BAR International Series, 854, pp. 35–40.
  • Bogucki, P., 1996. The spread of early farming in Europe. American Scientist, 84(3), pp. 242–253.
  • Bánffy, E., 2004. Advances in the research of the Neolithic transition in the Carpathian Basin. LBK dialogues: studies in the formation of the Linear Pottery Culture. British Archaeological Reports. Oxford: Archaeopress. p, pp. 49–70.
  • Leković, V., 1990. The vinčanization of Starčevo culture. In Vinča and its world, International symposium–The Danubian region from (Vol. 6000, pp. 67–74).
  • Boric, D., 1996. Social dimensions of mortuary practices in the Neolithic: a case study. Starinar, (47), pp. 67–83.
  • Vitezović, S., 2012. The white beauty-Starčevo culture jewellery. Documenta Praehistorica, 39, p. 215.
  • Regenye, J.U.D.I.T., 2010. What about the other side: Starčevo and LBK settlements north of Lake Balaton. Neolithization of the Carpathian basin: northernmost distribution of the Starčevo/Körös culture (Kraków/Budapest 2010), pp. 53–64.
  • Brukner, B., 2006. A Contribution to the Study of Establishment of Ethnic and Cultural (Dis) continuity at the Transition from the Starčevo to the Vinča culture group. From Starčevo to Vinča culture, Current problems of the Transition Period, Proceedings from the International round table, Zrenjanin 1996, pp. 165–178.
  • Vitezović, S., 2014. Antlers as raw material in the Starčevo culture. Archaeotechnology: Studying Technology from Prehistory to the Middle Ages, Srpsko arheološko društvo, Beograd, pp. 151–176.
  • Nikolić, D., 2005. The development of pottery in the Middle Neolithic and chronological systems of the Starčevo culture. Glasnik Srpskog arheološkog društva, 21, pp. 45–70.
  • Marinković, S., 2006. Starčevo Culture in Banat. Current Problems of the Transition Period from the Starčevo to the Vinča Culture. National Museum Zrenjanin, 1, pp. 63–79.
  • Minichreiter, K., 2010. Above-ground Structures in the Settlements of the Starčevo Culture. Prilozi Instituta za arheologiju u Zagrebu, 26(1).
  • St. Dimitrijević, Problem stupnjevanja Starčevačke kulture s posebnim obzirom na doprinos južnopanonskih nalazišta rješavanju ovog problema. In: N. Tasić (red.), Počeci ranih zemljoradničkih kultureu Vojvodini i Srpskom podunavlju. Materiali X, Subotica 1972 (Beograd 1974) 59-122.
  • M. Garašanin, Centralnobalkanska zona. In: Praistorija jugoslavenskih zemalja II: Neolitsko doba (Sarajevo 1979) 79-212.

Lidhje të jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Kultura_e_Starçevës&oldid=2631890"