Liza (Aventurat e Lizës në Botën e Çudirave)
Liza është një personazh imagjinar dhe protagonist i romanit për fëmijë të Lewis Carroll, Aventurat e Lizës në Botën e Çudirave (1865) dhe vazhdimi i tij, Through the Looking-Glass (1871). Një fëmijë në epokën mes viktoriane, Liza shkon pa dashje në një aventurë nëntokësore pasi ra aksidentalisht poshtë një vrimë lepuri në Botën e Çudirave; në vazhdim, ajo kalon përmes një pasqyre në një botë alternative.
Personazhi e ka origjinën në tregime të treguara nga Carroll për të argëtuar motrat Liddell ndërsa lundronin në The Isis me mikun e tij Robinson Duckworth dhe në udhëtimet e mëpasshme me sharje. Edhe pse ajo ndan emrin e saj të dhënë me Alice Liddell, studiuesit nuk pajtohen për shkallën në të cilën bazohej ajo te Liddell.
Liza është identifikuar si një ikonë kulturore. Ajo është përshkruar si një largim nga protagonisti i zakonshëm i fëmijëve të shekullit 19, dhe suksesi i dy librave të Lizës frymëzoi vazhdime, parodi dhe imitime të shumta, me protagonistë të ngjashëm me Lizën në temperament. Ajo është interpretuar përmes qasjeve të ndryshme kritike, dhe është shfaqur dhe është përfytyruar në përshtatje të shumta, përfshirë filmin e Walt Disney (1951).
Personazhi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Liza është një fëmijë imagjinar që jeton gjatë mesit të epokës viktoriane.[1] Në Aventurat e Lizës në Botën e Çudirave (1865), personazhi supozohet se është shtatë vjeç;[2][3] Lizës i jep moshës së saj si shtatë e gjysmë në vazhdim.[2] Në tekstin e dy librave të Lizës, autori Lewis Carroll shpesh nuk vërejti për pamjen fizike të protagonistit të tij.[4] Detaje nga jeta e saj imagjinare mund të zbulohen nga teksti i dy librave. Në shtëpi, ajo ka një motër dukshëm më të vjetër, një vëlla,[5] një mace të quajtur Dinah, një dado të moshuar dhe një guvernante, e cila i jep mësimet e saj duke filluar nga ora nëntë në mëngjes. Për më tepër, ajo kishte shkuar në një shkollë ditore në një pikë në prapaskenë e saj.[6] Liza është karakterizuar nga më të ndryshmet se i përkasin klasës së sipërme,[7][8] klasës së mesme[1] ose një pjese të borgjezisë.[9]
Kur shkruante për personalitetin e saj në "Alice on the Stage" (1887), Carroll e përshkroi atë si "të dashur dhe të butë", "e mirësjellshme për të gjithë", "e besueshme" dhe "jashtëzakonisht kurioze, dhe me kënaqësinë e etur të jetës që vjen vetëm në orët e lumtura të fëmijërisë, kur gjithçka është e re dhe e drejtë, dhe kur Mëkati dhe Trishtimi janë përveç emrave - fjalë boshe që nuk tregojnë asgjë!"[10] Komentuesit e karakterizojnë atë si "të pafajshëm",[11] "imagjinativ",[6] introspektiv,[6] përgjithësisht e sjellshme,[1][8] kritik ndaj figurave të autoritetit[1] dhe të zgjuar.[11] Të tjerë shohin tipare më pak pozitive në Lizën, duke shkruar se ajo tregon shpeshherë padrejtësi në bisedat e saj me kafshët në Botën e Çudirave,[12] ndërmerr veprime të dhunshme kundër personazhit Bill Hardhuci duke e hedhur në ajër,[13] dhe pasqyron edukimin e saj shoqëror në mungesën e ndjeshmërisë së saj dhe përgjigje të pavërteta.[13] Sipas Donald Rackin, "përkundër paragjykimeve të saj në kohë klase dhe të kufizuara nga koha, grindja e saj e frikësuar dhe fëminore, shfrynte lotët, dhe injorancën e vetë-siguruar, hipokrizinë e saj ndonjëherë të egër, pafuqinë e saj të përgjithshme dhe konfuzionin dhe e saj mjaft frikacak gatishmëria për të braktisur betejat e saj në skajet e dy aventurave - [....] shumë lexues e kërkojnë akoma Lizën si një mishërim mitik të kontrollit, këmbënguljes, trimërisë dhe sensit të mirë të pjekur".[9]
Shkalla në të cilën karakteri i Lizës mund të identifikohet si Alice Liddell është e diskutueshme. Disa kritikë e identifikojnë personazhin si Liddell,[12][14] ose shkruajnë se ajo frymëzoi personazhin.[15] Të tjerë argumentojnë se Carroll e konsideronte protagonisten e tij dhe Liddellin si të veçantë.[16][17] Sipas Carroll, personazhi i tij nuk ishte i bazuar në ndonjë fëmijë të vërtetë, por ishte tërësisht fiktiv.[18]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b c d Brennan, Geraldine (2009). Eccleshare, Julia (red.). 1001 Children's Books You Must Read Before You Grow Up. New York: Universe Publishing. fq. 411. ISBN 9780789318763.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Jones & Gladstone 1998, f. 7.
- ^ Clark 1979, f. 118.
- ^ Brooker 2004, f. 106.
- ^ 1832-1898., Carroll, Lewis (2009). Alice's adventures in Wonderland and Through the looking-glass and what Alice found there. Hunt, Peter, 1945-, Tenniel, John, 1820-1914. (bot. New). New York: Oxford University Press. fq. 21. ISBN 9780191571299. OCLC 812193030.
{{cite book}}:|last=ka emër shifror (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) - ^ a b c Hubbell, George Shelton (prill–qershor 1940). "Triple Alice". The Sewanee Review. Johns Hopkins University Press. 48 (2): 181–5. JSTOR 27535641.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Kelly & Carroll 2011, f. 11.
- ^ a b Warren, Austin (verë 1980). "Carroll and His Alice Books". The Sewanee Review. Johns Hopkins University Press. 88 (3): 345, 350. JSTOR 27543708.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Rackin 1991, f. 14.
- ^ Gardner, Martin; Lewis Carroll (1998). The Annotated Alice. Random House. fq. 25–6. ISBN 978-0-517-18920-7.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b D'Ambrosio, Michael A. (nëntor 1970). "Alice for Adolescents". The English Journal. National Council of Teachers of English. 59 (8): 1075. JSTOR 813515.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Auerbach, Nina (shtator 1973). "Alice and Wonderland: A Curious Child". Victorian Studies. Indiana University Press. 17 (1): 37. JSTOR 3826513.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Cohen 1995, f. 137.
- ^ Joyce, James (vjeshtë 1974). "Lolita in Humbertland". Studies in the Novel. Johns Hopkins University Press. 6 (3): 342. JSTOR 29531672.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Kaufman, J.B. (qershor 1993). "Before Snow White". Film History. Indiana University Press. 5 (2): 158–175. JSTOR 27670718.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Leach 1999, f. 163-174.
- ^ Woolf 2010, f. 171-5.
- ^ Woolf 2010, f. 175.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Brooker, Will (2004). Alice's Adventures: Lewis Carroll in Popular Culture. New York: Continuum. ISBN 0-8264-1433-8.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Clark, Anne (1979). Lewis Carroll: A Life. New York: Schocken Books. ISBN 978-0-8052-3722-1. OCLC 4907762.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Cohen, Morton N. (1995). Lewis Carroll: A Biography. New York: Knopf. ISBN 0-679-42298-6.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Davis, John (1972). "Introduction". përmbledhur nga Ovenden, Graham (red.). Illustrators of Alice in Wonderland and Through the Looking-Glass. New York: St. Martin's Press.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Jones, Jo Elwyn; Gladstone, J. Francis (1998). The Alice Companion: A Guide to Lewis Carroll's Alice Books. Washington Square, New York: New York University Press.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Hahn, Daniel (2015). The Oxford Companion to Children's Literature. Oxford University Press. ISBN 9780199695140.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Hancher, Michael (1985). The Tenniel Illustrations to the Alice Books. Columbus: Ohio State University Press.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Jaques, Zoe; Giddens, Eugene (2013). Lewis Carroll's Alice's Adventures in Wonderland and Through the Looking-Glass: A Publishing History. Ashgate. ISBN 978-1-4094-1903-7.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Kelly, Richard; Carroll, Lewis (2011). Alice's Adventures in Wonderland (ebook). Broadview Press.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Krips, Valerie (2004). The Presence of the Past: Memory, Heritage and Childhood in Post-War Britain. London: Routledge.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Leach, Karoline (1999). In the Shadow of the Dreamchild: A New Understanding of Lewis Carroll. London, United Kingdom: Peter Owen Publishers. ISBN 978-0-7206-1044-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Monden, Masafumi (2015). Japanese Fashion Cultures. Bloomsbury. ISBN 978-1-4725-3280-0.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Rackin, Donald (1991). Alice's Adventures in Wonderland and Through the Looking-Glass: Nonsense, Sense, and Meaning. New York: Twayne Publishers.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Sigler, Carolyn, red. (1997). Alternative Alices: Visions and Revisions of Lewis Carroll's Alice Books. University of Kentucky. ISBN 0-8131-0932-9.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Sigler, Carolyn, red. (2014). Lewis Carroll's Alice's Adventures in Wonderland: A Documentary Volume. Vëll. 375. Detroit, Michigan: Gale.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Wakeling, Edward (2014). Lewis Carroll: The Man and His Circle. London: I.B. Tauris & Co Ltd.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Woolf, Jenny (2010). The Mystery of Lewis Carroll. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-61298-6.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)