Magma
Magma (nga greqishtja e lashtë μάγμα (mágma)[1]) është materiali natyror i shkrirë ose gjysmë i shkrirë nga i cili formohen të gjithë shkëmbinjtë magmatikë.[2] Magma gjendet nën sipërfaqen e Tokës dhe prova të magmatizmit janë zbuluar gjithashtu në planetë të tjerë tokësorë dhe në disa satelitë natyror.[3] Përveç shkëmbit të shkrirë, magma mund të përmbajë gjithashtu kristale të pezulluara dhe flluska gazi.[4]
Magma prodhohet nga shkrirja e mantelit ose kores në mjedise të ndryshme tektonike, të cilat në Tokë përfshijnë zonat e subduksionit, zonat e çarjes kontinentale,[5] kreshtat e mes oqeanit dhe pikat e nxehta. Shkrirjet e mantelit dhe kores migrojnë lart përmes kores, ku mendohet se ruhen në dhomat e magmës ose në zonat e pasura me kristal trans-krustal. Gjatë ruajtjes së magmës në kore, përbërja e saj mund të modifikohet nga kristalizimi fraksional, ndotja me shkrirjet e kores, përzierja e magmës dhe degazimi. Pas ngjitjes së saj përmes kores, magma mund të ushqejë një vullkan dhe të nxirret si lavë, ose mund të ngurtësohet nën tokë për të formuar një ndërhyrje, të tilla si një digë, një prag, një lakolit, një pluton ose një batolit.
Ndërsa studimi i magmës është mbështetur në vëzhgimin e magmës pas kalimit të saj në një rrjedhë lave, magma është hasur in situ tre herë gjatë projekteve të shpimit gjeotermale, dy herë në Islandë dhe një herë në Hawaii.[6][7][8][9]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ "Definition of Magma". Merriam-Webster Dictionary (në anglisht). Merriam-Webster. Marrë më 28 tetor 2018.
- ^ BOWEN, NORMAN L. (1947). "MAGMAS". Geological Society of America Bulletin (në anglisht). 58 (4): 263. doi:10.1130/0016-7606(1947)58[263:M]2.0.CO;2. ISSN 0016-7606.
- ^ Greeley, Ronald; Schneid, Byron D. (1991-11-15). "Magma Generation on Mars: Amounts, Rates, and Comparisons with Earth, Moon, and Venus". Science (në anglisht). 254 (5034): 996–998. Bibcode:1991Sci...254..996G. doi:10.1126/science.254.5034.996. ISSN 0036-8075. PMID 17731523. S2CID 206574665.
- ^ Spera, Frank J. (2000), "Physical Properties of Magma", përmbledhur nga Sigurdsson, Haraldur (editor-in-chief) (red.), Encyclopedia of Volcanoes (në anglisht), Academic Press, fq. 171–190, ISBN 978-0126431407
{{citation}}:|editor-first=ka emër të përgjithshëm (Ndihmë!) - ^ Foulger, G.R. (2010). Plates vs. Plumes: A Geological Controversy (në anglisht). Wiley–Blackwell. ISBN 978-1-4051-6148-0.
- ^ Scientists' Drill Hits Magma: Only Third Time on Record, UC Davis News and Information, 26 qershor 2009.
- ^ Magma Discovered in Situ for First Time. Physorg (16 dhjetor 2008)
- ^ Puna Dacite Magma at Kilauea: Unexpected Drilling Into an Active Magma Posters Arkivuar 6 qershor 2011 tek Wayback Machine, 2008 Eos Trans. AGU, 89(53), Fall Meeting.
- ^ Teplow, William; Marsh, Bruce; Hulen, Jeff; Spielman, Paul; Kaleikini, Mike; Fitch, David; Rickard, William (2009). "Dacite Melt at the Puna Geothermal Venture Wellfield, Big Island of Hawaii" (PDF). GRC Transactions (në anglisht). 33: 989–994. Marrë më 8 shkurt 2021.