Manipur
Manipur ( Meitei: Kangleipak [a] [1] [2] [3] ) është një shtet në Indinë verilindore, me kryeqytet Imphalin. Kufizohet nga shtetet indiane Nagaland në veri, Mizoram në jug dhe Assam në perëndim. Kufizohet gjithashtu me Mianmarin në Jug dhe Lindje. Shteti ka një sipërfaqe prej 22 327 kilometrash katrorë . Gjuha zyrtare dhe më e folur është gjuha meitei (e njohur zyrtarisht si gjuha manipuri ). Gjuha e popullit Meitei, ajo përdoret gjithashtu si një lingua franca nga komunitetet më të vogla, të cilët flasin një sërë gjuhësh të tjera sino-tibetiane . Manipuri ka qenë në udhëkryqin e shkëmbimit ekonomik dhe kulturor aziatik për më shumë se 2500 vjet. Ai lidh nënkontinentin Indian dhe Azinë Qendrore me Azinë Juglindore, Azinë Lindore, Siberinë, rajone në Arktik, Mikronezinë dhe Polinezinë duke mundësuar migrimin e njerëzve, kulturave dhe feve. [4]
Gjatë ditëve të Perandorisë Britanike Indiane, Mbretëria e Manipurit ishte një nga shtetet princërore . Ndërmjet viteve 1917 dhe 1939, disa njerëz të Manipurit ushtruan presion ndaj sundimtarëve princërorë për demokraci. Nga fundi i viteve 1930, shteti princëror i Manipurit negocioi me administratën britanike preferencën e tij për të vazhduar të ishte pjesë e Perandorisë Indiane, dhe jo e Birmanisë, e cila po ndahej nga India. Këto negociata u ndërprenë me shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore në 1939. Më 11 gusht 1947, Maharaja Budhachandra nënshkroi një Instrument të Anëtarësisë, duke iu bashkuar Indisë. [5] [6] Më vonë, më 21 shtator 1949, ai nënshkroi një Marrëveshje Bashkimi, duke shkrirë mbretërinë brenda Indisë, gjë që e bëri atë shtet të pjesës C. [7] [8] Ky bashkim u kundërshtua më vonë nga grupet në Manipur, pasi ishte përfunduar pa mirëkuptim dhe nën trysni. [9] Mosmarrëveshja dhe vizionet e ndryshme për të ardhmen kanë rezultuar në një kryengritje 50-vjeçare për pavarësi nga India, si dhe në episode të përsëritura të dhunës midis grupeve etnike në shtet. Nga viti 2009 deri në vitin 2018, konflikti rezultoi në vdekjen e dhunshme të mbi 1000 njerëzve.
Njerëzit meitei zënë rreth 53% të popullsisë së shtetit, të ndjekur nga grupe të ndryshme etnike si naga me 24% dhe fise të ndryshme Kuki/Zomi me 16%. [10] Grupet etnike të Manipurit praktikojnë një sërë fesh. Sipas regjistrimit të vitit 2011, hinduizmi dhe krishterimi janë fetë kryesore të shtetit. [11]
Manipur ka kryesisht një ekonomi bujqësore, me fuqi të konsiderueshme të prodhimit të energjisë hidroelektrike. Ai lidhet me zonat e tjera me fluturime ditore përmes aeroportit Imphal, i dyti më i madhi në Indinë verilindore. [12] Manipuri është shtëpia e shumë sporteve dhe origjina e vallëzimit Manipuri, [13] dhe njihet për prezantimin e polos tek evropianët.
Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>
- ^ Sanajaoba, Naorem (1988). Manipur, Past and Present: The Heritage and Ordeals of a Civilization (në anglisht). Mittal Publications. fq. 89. ISBN 978-81-7099-853-2.
- ^ Yamahata, Chosein (2022). Social Transformations in India, Myanmar, and Thailand: Identity and Grassroots for Democratic Progress (në anglisht). Springer Nature. fq. 242. ISBN 978-981-16-7110-4.
- ^ Sahoo, Ajaya K. (2021-03-30). Routledge Handbook of Asian Diaspora and Development (në anglisht). Routledge. fq. 121. ISBN 978-1-000-36686-0.
- ^ "Trade connection of Manipur with Southeast Asia in Pre British period Part 2 by Budha Kamei". Arkivuar nga origjinali më 8 korrik 2018. Marrë më 7 korrik 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Why Pre-Merger Political Status for Manipur: Under the Framework of the Instrument of Accession, 1947, Research and Media Cell, CIRCA, 2018, fq. 26, GGKEY:8XLWSW77KUZ, arkivuar nga origjinali më 10 janar 2022, marrë më 19 gusht 2018
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Singh, Socio-religious and Political Movements in Modern Manipur 2011
- ^ U. B. Singh, India Fiscal Federalism in Indian Union (2003), p. 135
- ^ K.R. Dikshit; Jutta K Dikshit (2013). North-East India: Land, People and Economy. Springer Science. fq. 56. ISBN 978-94-007-7055-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Kalpana Kannabiran; Ranbir Singh (2008). Challenging The Rules(s) of Law. SAGE Publications. fq. 264. ISBN 978-81-321-0027-0.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Census of India Website: Office of the Registrar General & Census Commissioner, India". Arkivuar nga origjinali më 7 shtator 2015. Marrë më 15 korrik 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Hueiyen Lanpao | Official Website Manipur Daily". Arkivuar nga origjinali më 18 shtator 2016. Marrë më 29 maj 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Transportation of Manipur". investinmanipur.nic.in. Arkivuar nga origjinali më 30 korrik 2015. Marrë më 1 shtator 2015.
{{cite web}}:|archivedate=dhe|archive-date=është specifikuar më shumë se një herë (Ndihmë!);|archiveurl=dhe|archive-url=është specifikuar më shumë se një herë (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Reginald Massey 2004.