Mavro Orbini
| Mavro Orbini | |
| |
| Lindi më: | 1563 |
| Lindi në: | Republika e Raguzës |
| Vdiq më: | 1614 |
| Kombësia: | Kroat |
| Profesioni: | Abat, pansllavist |
Mavro Orbini (1563-1614) ishte një kronist raguzan, i shquar për punën e tij Mbretëria e Sllavëve (1601), e cila ndikoi ideologjinë dhe historiografinë (publicistikën) sllave në shekuj.
Jeta[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Orbini lindi në Raguzë (tani Dubrovnik), në kryeqytetin e Republikës së Raguzës, një qytet-shtet, asokohe i populluar me sllavë në bregun lindor të detit Adriatik. Familja e tij ishte sllave dhe kishte origjinë nga Kotorri,[1] (në Malin i Zi të sotëm), dhe emri i tij siç e shkruante vetë, ishte Mavar Orbin.[2] Orbini përmendet për herë të parë në burime të vitit 1592.[3]
Kur ishte 15 vjeç, ai u fut në një shkollë murgjish benediktinë, dhe, pasi u bë murg, jetoi për një kohë në manastir në ishullin e Mljetit, e, më vonë, në Ston (territor raguzan, tani në Kroaci), dhe në Mbretërinë e Hungarisë, ku ishte abat i manastirit benediktin në Bačka (Serbi e sotme) për disa vjet. Më pas u kthye në Raguzë, ku kaloi pjesën e fundit të jetës së tij.
Ashtu si shumica e intelektualëve dalmatë të kohës, Orbini ishte njohur me ideologjinë pan-sllave të Vinko Pribojeviqit. Orbini dha kontribut të mëtejshëm në atë ideologji me shkrimin Mbretëria e Sllavëve në italisht, një libër historik/ideologjik i botuar në Pesaro në 1601. Kjo histori jokritike e sllavëve të jugut u përkthye në rusisht nga Sava Vladislavich në 1722, me një parathënie nga Feofan Prokopovich. Prej atëherë e tutje, libri ushtroi një ndikim të madh në idetë e popujve sllavë për veten e tyre dhe në idetë evropiane mbi sllavët.
Orbini, ashtu si Pribojeviqi, bashkon identitetin mitik ilir me atë sllav dhe interpreton historinë nga një pozicion mitologjik pansllavist. Meqë Orbini jetonte në skajin e tokave të populluara nga sllavë të lirë, ai përlëvdoi gjithë popujt sllavë (kryesisht rusët dhe polakët) për të luftuar agresivitetin e perandorive gjermane, italiane (Venecia) dhe asaj osmane. Një nga burimet e mundshme që Orbini mund të ketë shfrytëzuar mendohet të ketë qenë Ludovik Crijević Tuberon.[4]
Orbini gjithashtu botoi një libër në gjuhën serbe, Pasqyrë Shpirtërore (Zrcalo duhovno, 1595), i cili ishte në thelb një përkthim nga italishtja i punës nga Angelo Nelli. Ky tekst, i përkthyer në "gjuhën raguzane", siç e quante Orbini gjuhën popullore sllave, ka rëndësi kulturore dhe historike për prozën në serbisht të shekullit të 16-të. Puna e tij është një nga burimet primare të pakta për Betejën e Savrës, të vitit 1385 .
Trashëgimia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Përveç sfondit ideologjik, puna kryesore e Orbinit u përdor për një kohë të gjatë si një prej pak burimeve për segmentet e vona të mesjetës së historisë së sllavëve të jugut, nga Carinthia dhe nga tokat sllovenë e deri te Serbia e Bullgaria. Edhe sot publicistika shpesh është e pasigurt në lidhje me sa të vërteta ka në disa prej shkrimeve të tij dhe të pretendimeve në to.
Puna e Orbinit në Mbretërinë e Sllavëve ishte edhe burimi kryesor i përdorur nga Paisius i Hilendarit që shkroi Istoriya Slavyanobolgarskaya, vepra me më shuë influencë në publicistikën e hershme bullgare, në 1762. Orbini përmendet në libër si "një farë Mavrubir, një latin", dhe në përgjithësi diskreditohet edhe pse është cituar shpesh.
Orbini është quajtur "Thuqididi dalmat".[5]
Antropologji[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Orbin besonte se sllavët vinin nga gotët në Skandinavi.[6] Ai gjithashtu mendonte se ilirët flisnin sllavisht.[7] Ai mbështeti mendimin e Pribojeviqit që Aleksandri i Madh dhe maqedonasit ishin sllavë.[8]
Veprat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- De Ultimo Gjobë Humanæ Vitæ Mirë Summo Bono, para 1590
- Orbini, Mauro (1601). Il Regno de gli Slavi hoggi corrottamente detti Schiavoni. Pesaro: Apresso Girolamo Concordia.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Zarcalo dvhovno... (Pasqyrë Shpirtërore), 1606 (botuar më vonë në 1621 në Venedik dhe në 1703)
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Орбин, Мавро (1968). Краљевство Словена. Београд: Српска књижевна задруга.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - NASSS (1986). Serbian Studies. North American Society for Serbian Studies.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Radoslav Rotković (1976). Crnogorsko književno nasljeđe. Pobjeda. fq. 89.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Istorijski glasnik: organ Društva istoričara SR Srbije. Društvo. 1969. fq. 136.
М. Пантић је показао да је текстове на српскохрватском језику потписивао као Дум Мавар Орбин, како су га називали и његови савременици у Дубровнику.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Miroslav Pantić (1984). Susreti s prošlošću. Prosveta. fq. 91.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ ((NASSS 1986, p. 180): "Special attention is paid to the Ragusan writer Mavro Orbini (1601) and one of his probable sources, Ludovik Crijevic (Ludovicus Cervarius Tubero). ..."
- ^ Ludomir R Lozny (6 prill 2011). Comparative Archaeologies: A Sociological View of the Science of the Past. Springer Science & Business Media. fq. 372–. ISBN 978-1-4419-8225-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Mohammed Abu-Nimer (1 janar 2001). Reconciliation, Justice, and Coexistence: Theory and Practice. Lexington Books. fq. 308–. ISBN 978-0-7391-0268-8.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ljudevit Gaj (1838). Danica ilirska. Liber. fq. 47.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Entangled Histories of the Balkans: Volume One: National Ideologies and Language Policies. BRILL. 13 qershor 2013. fq. 280–. ISBN 978-90-04-25076-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)