Monuni I
| Monuni I | |
|---|---|
 Stateri argjendi i mbretit Monun nga Dyrrahu. | |
| Mbret i Dardanisë | |
| Mbretërimi | 290 – 268 pr.K |
| Paraardhësi | Bardhyli II |
| Pasardhësi | Mytili |
| U lind | Monuni |
| Besimi | Besimi ilir |
Monuni I (sundoi rreth 290 - 270 para Krishtit) ishte një mbret ilir i Dardanisë . Si një figurë historike, Monuni I ka lënë më shumë gjurmë arkeologjike sesa të dhëna historike. Monuni I ishte një kundërshtar i fortë i Maqedonisë por ofroi ndihmë prej 10,000 ushtarësh Ptoleme Keraunos gjatë Pushtimeve Gallike, gjë që u refuzua. Shteti Dardan ndërsa drejtohej nga Monuni I renditej ndër më të fuqishmit në Ballkan në atë kohë. Pushtimet e Gaulëve nëpër Ballkan nuk prekën dardanët aq sa maqedonasit.
Biografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në vitin 281 para Krishtit Monuni I hyri në një aleancë me Pirron. Interesat e tyre të përbashkëta kundër një Maqedonie të fortë kishin detyruar Pirron që të pranonte Monunin I si aleatin e tij. Ai është i pari ilir që ka prodhuar monedhat e tij të argjendit me siguri pasi ai fitoi kontrollin mbi shtetin e taulantëve dhe kolonitë greke në bregdet. Mbreti u varros në Varret Mbretërore të Selcës së Poshtme në qytetin Pelion. Një helmetë me një mbishkrim në greqisht shkronja të gjetura në Ohër dhe monedha argjendi që mbanin si simbolet e mbretit ashtu edhe atë maqedonas tregon aspiratat e Monunit I drejt Maqedonisë, mbase në kohën e hutimit pas pushtimeve galike.
Shumë sundimtarë dardanë të kësaj epoke u emëruan Monunin I dhe duket se ka ndonjë konfuzion se kujt i përkasin disa veprime dhe ngjarje të caktuara. Nuk dihet nëse i njëjti mbret goditi monedha në Durrës dhe ofroi ndihmë ushtarake maqedonasve. Hipoteza është e dyshimtë sepse monedhat e argjendta të prera nga Monuni mbajnë vetëm simbolet e Durrësit dhe të Apolonisë, dhe ato nuk janë gjetur asnjëherë larg ultësirave bregdetare. Emri i mbretit dardan që i ofroi Maqedonisë ndihmë kundër keltëve nuk dihet por disa historianë e kanë lidhur atë me Monunin që goditi monedha në Durrës .
Gjatë Shekullit IV para Krishtit, një popullatë galike ishte vendosur në Panonia, në territorin që tani është Hungaria . Shumë fise ilire ishin nënshtruar. Rreth vitit 280 para Krishtit, sipas Diodorus dhe Pausania, ata lëvizën në tre drejtime: drejt Maqedonisë dhe Ilirisë, drejt Greqisë dhe Trakisë . [1] Ushtria kryesore përbëhej nga 150,000 ushtarë këmbësorë (të pajisur me mburoja të shkëlqyera) dhe 10,000 kalorës. Ata u pasuan nga 2,000 vagonë që transportonin ushqime dhe pajisje. Të gjitha shtetet e Ballkanit e përcollën këtë lëvizje të madhe Galike, derisa Ptolemeu, mbreti i Maqedonisë, e përqëndroi vëmendjen e tij ndaj lajmit për afrimin e Galëve . Në vitin 279 p.e.s Monuni i ofroi mbretit të ri ndihmë ushtarake kundër Gaulëve. Ptolemeu hodhi poshtë propozimin dardan, megjithë delegatët dardanë thanë se ata mund të ofrojnë 20,000 luftëtarë për ta ndihmuar atë. [2] Në atë që shkrimtari Justin e konsideronte si një mënyrë fyese, ai thotë se puna ishte për ti bërë Maqedonasit, të cilët kishin nënshtruar tërë lindjen, se gjoja nuk kishin nevojë për dardanët të mbronin kufijtë e tyre. Monunius ishte aleat me Thrakën dhe kishte zhvilluar një luftë kundër Ptolemeut për fronin maqedonas pak kohë para pushtimit të Galëve. Kur Monunit i treguan për refuzimin e ofertës së tij nga ana e Ptolemeut, Pausanias deklaron se ai u përgjigj se mbretëria e lavdishme Maqedonase së shpejti do të binte për shkak të papjekurisë së një rinie. [3]
Beteja që u zhvillua vetëm disa ditë më vonë rezultoi në shpartallimin e ushtrisë maqedonase ndërsa vetë mbreti ishte plagosur dhe burgosur nga Galët. Pas kësaj galët u nisën drejt jugut në drejtim të Delfit. Chichorus, komandanti i galëve, vendosi t'i kthejë ata në vendin e tyre, në të njëjtën rrugë, ku e prisnin edhe më shumë beteja. Sipas Diodorusit, ato u fshinë nga forcat e Monunit në Shtetin Dardan, përmes të cilit duhej të kalonin. [4] Një tjetër variant i kthimit të Galëve përmes Shtetit Dardan është se Medii dhe Dardanët bënë paqe me Galët në këmbim të një pjese të arit të vjedhur nga tempujt. [5]
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Burimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- The Illyrians to the Albanians by Neritan Ceka, 2005
- The Illyrians by J. J. Wilkes, 1992,