Ndotja bujqësore
Ndotja bujqësore i referohet nënprodukteve biotike dhe abiotike të praktikave bujqësore që rezultojnë në kontaminim ose degradim të mjedisit dhe ekosistemeve përreth, dhe/ose shkaktojnë dëmtim të njerëzve dhe interesave të tyre ekonomike. Ndotja mund të vijë nga një sërë burimesh, duke filluar nga ndotja e ujit nga burimi pikësor (nga një pikë e vetme shkarkimi) deri te shkaqet më të përhapura, të nivelit të peizazhit, të njohura gjithashtu si ndotja joburimore dhe ndotja e ajrit. Pasi të jenë në mjedis, këta ndotës mund të kenë efekte të drejtpërdrejta në ekosistemet përreth, p.sh. vrasin kafshët e egra vendase ose ndotin ujin e pijshëm, dhe efektet në rrjedhën e poshtme si zonat e vdekura të shkaktuara nga rrjedhjet bujqësore përqendrohen në trupa të mëdhenj ujorë.
Praktikat e menaxhimit, apo mosnjohja e tyre, luajnë një rol vendimtar në sasinë dhe ndikimin e këtyre ndotësve. Teknikat e menaxhimit variojnë nga menaxhimi i kafshëve dhe strehimi deri te përhapja e pesticideve dhe plehrave në praktikat globale bujqësore, të cilat mund të kenë ndikime të mëdha mjedisore. Praktikat e këqija të menaxhimit përfshijnë operacionet e ushqyerjes së kafshëve të menaxhuara keq, kullotjen e tepërt, plugimin, plehrat dhe përdorimin e paduhur, të tepruar ose të keq të pesticideve.
Ndotësit nga bujqësia ndikojnë shumë në cilësinë e ujit dhe mund të gjenden në liqene, lumenj, ligatina, grykëderdhje dhe ujëra nëntokësorë. Ndotësit nga bujqësia përfshijnë mbetjet, lëndët ushqyese, patogjenët, pesticidet, metalet dhe kripërat.[1] Bujqësia e kafshëve ka një ndikim të madh në ndotësit që hyjnë në mjedis. Bakteret dhe patogjenët në pleh organik mund të hyjnë në përrenj dhe ujëra nëntokësorë nëse kullotja, ruajtja e plehut organik në laguna dhe zbatimi i plehut organik në fusha nuk menaxhohet siç duhet.[2] Ndotja e ajrit e shkaktuar nga bujqësia nëpërmjet ndryshimeve të përdorimit të tokës dhe praktikave të bujqësisë së kafshëve kanë një ndikim të madh në ndryshimin e klimës. Adresimi i këtyre shqetësimeve ishte një pjesë qendrore e Raportit të Veçantë të IPCC-së për Ndryshimet Klimatike dhe Tokën si dhe në raportin e Veprimeve të UNEP-it për cilësinë e ajrit të vitit 2024.[3] Zbutja e ndotjes bujqësore është një përbërës kyç në zhvillimin e një sistemi të qëndrueshëm ushqimor.[4][5][6]
- ^ "Agricultural Nonpoint Source Fact Sheet". United States Environmental Protection Agency. EPA. 2015-02-20. Marrë më 22 prill 2015.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Investigating the Environmental Effects of Agriculture Practices on Natural Resources". USGS. January 2007, pubs.usgs.gov/fs/2007/3001/pdf/508FS2007_3001.pdf. Accessed 2 April 2018.
- ^ "Actions on Air Quality. A Global Summary of Policies and Programmes to Reduce Air Pollution". United Nations Environment Programme. 2024.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Stefanovic, Lilliana; Freytag-Leyer, Barbara; Kahl, Johannes (2020). "Food System Outcomes: An Overview and the Contribution to Food Systems Transformation". Frontiers in Sustainable Food Systems. 4. doi:10.3389/fsufs.2020.546167. ISSN 2571-581X.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Leip, Adrian; Bodirsky, Benjamin Leon; Kugelberg, Susanna (1 mars 2021). "The role of nitrogen in achieving sustainable food systems for healthy diets". Global Food Security. 28: 100408. Bibcode:2021GlFS...2800408L. doi:10.1016/j.gfs.2020.100408. PMC 7938701. PMID 33738182.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Allievi, Francesca; Antonelli, Marta; Dembska, Katarzyna; Principato, Ludovica (2019). "Understanding the Global Food System". Achieving the Sustainable Development Goals Through Sustainable Food Systems. fq. 3–23. doi:10.1007/978-3-030-23969-5_1. ISBN 978-3-030-23968-8.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)