Periferia
Një periferi, më gjerësisht zonë periferike, është një zonë brenda një zone metropolitane që është kryesisht një zonë banimi, megjithëse mund të përfshijë gjithashtu zona tregtare dhe ato me përdorim të përzier . [1] [2] Një periferi mund të ekzistojë ose si pjesë e një qyteti/zone urbane më të madhe ose si një ent politik i veçantë. Emri përshkruan një zonë që nuk është aq e populluar sa një qytet i brendshëm, por më i populluar se një zonë rurale në rrethina . Në shumë zona metropolitane, periferitë ekzistojnë si komunitete të veçanta banimi brenda largësisë së udhëtimit nga qyteti. Periferitë mund të kenë juridiksionin e tyre politik ose ligjor, veçanërisht në Shtetet e Bashkuara, por kjo nuk është gjithmonë kështu, veçanërisht në Mbretërinë e Bashkuar, ku shumica e periferive ndodhen brenda kufijve administrativë të qyteteve. [3] Në shumicën e vendeve anglishtfolëse, zonat periferike përcaktohen në kontrast me zonat qendrore ose të brendshme të qytetit.[4]
Në disa zona, si India, Kina, Zelanda e Re, Kanadaja, Mbretëria e Bashkuar dhe pjesë të Shteteve të Bashkuara, periferitë e reja 'gllabërohen' në mënyrë rutinë nga qytetet ngjitur për shkak të shtrirjes urbane . Në të tjerat, si Maroku, Franca dhe pjesa më e madhe e Shteteve të Bashkuara, shumë periferi mbeten bashki të veçanta ose qeverisen në nivel vendor si pjesë e një zone më të madhe metropolitane, si p.sh. një qark, distrikt ose bashki . Në SHBA, rajonet përtej periferive njihen si "zonat eksurbane" ose jashtëurbane ; jashtëurbanet kanë më pak dendësi popullsie se sa periferitë, por gjithsesi më shumë se zonat rurale. Periferi dhe jashtëurbanet janë të lidhura ekonomikisht me zonën më të madhe metropolitane, veçanërisht prej udhëtarëve.
Periferitë u shfaqën fillimisht në një shkallë të gjerë në shekujt e XIX-të dhe të XX-të si rezultat i përmirësimit të transportit hekurudhor dhe rrugor, gjë që çoi në një rritje të udhëtimit në largësi. [5] Përgjithësisht, ato janë më pak të populluara sesa lagjet e brendshme të qytetit brenda së njëjtës zonë metropolitane dhe shumica e banorëve udhëtojnë në mënyrë rutinore drejt qendrave të qytetit ose zonave të biznesit nëpërmjet automjeteve private ose transportit publik ; megjithatë, ka shumë përjashtime, duke përfshirë periferitë industriale, komunitetet e planifikuara dhe qytetet satelitore . Rrethinat priren të shtohen rreth qyteteve që kanë një bollëk tokash të sheshta ngjitur. [6]
- ^ "Cities suburbs and the gray area in between".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Types of Zoning".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Caves, R. W. (2004). Encyclopedia of the City. Routledge. fq. 640. ISBN 9780415252256.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Jain, Shri V. K. (2021-04-30). Applied Ecology and Sustainable Environment (në anglisht). BFC Publications. ISBN 978-93-90880-19-5.
- ^ Hollow, Matthew (2011). "Suburban Ideals on England's Interwar Council Estates". Journal of the Garden History Society (në anglisht). Marrë më 29 dhjetor 2012.
- ^ The Fractured Metropolis: Improving the New City, Restoring the Old City, Reshaping the Region[lidhje e vdekur] by Jonathan Barnett, via Google Books.