Jump to content

Rajonet e Çekisë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Rajonet e Republikës Çeke)
Rajonet e Republikës Çeke
Also known as:
Kraje České republiky (Çekisht)
KategoriaShteti unitar
VendiRepublika Çeke
Numri13 rajone + Praga
Popullsia293,064 (Rajoni Karlovy Vary) – 1,438,364 (Rajoni Qendror i Bohemisë)
Sipërfaqja3,163 km2 (1,221 sq mi) (Rajoni Liberec) – 10,929 km2 (4,220 sq mi) (Rajoni Qendror i Bohemisë)
QeveriaQeveria rajonale, qeveria kombëtare
NënndarjetDistrikti

Rajonet e Republikës Çeke (çekisht: kraj, shumës: kraje) janë njësi territoriale vetëqeverisëse të nivelit më të lartë të Republikës Çeke.

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Artikulli kryesor: Ndarjet administrative të Çekosllovakisë

Rajonet e para (kraje) u krijuan në Mbretërinë e Bohemisë në shekullin e 14-të. Në fillim të shekullit të 15-të, Bohemia ishte tashmë e ndarë në 12 rajone, por kufijtë e tyre nuk u fiksuan për shkak të ndryshimeve të shpeshta në kufijtë e pronave. Gjatë mbretërimit të George i Poděbrady (1458–1471), Bohemia u nda në 14 rajone, të cilat mbetën të tilla deri në vitin 1714, kur numri i tyre u reduktua përsëri në 12. Nga 1751 deri më 1850, pasi u ndanë katër rajonet më të mëdha, mbretëria përbëhej nga 16 rajone. Midis viteve 1850 dhe 1862, pati disa reforma dhe numri i rajoneve luhatej midis 7 dhe 13. Megjithatë, për shkak të krijimit paralel të distrikteve politike në vitin 1848, rëndësia e tyre ra. Në vitin 1862, rajonet u shfuqizuan, megjithëse autoritetet rajonale kishin disa kompetenca deri në vitin 1868.[1]

Moravia u nda në katër rajone në vitin 1529. Në 1569–1735, numri i tyre ishte pesë, pastaj numri u rrit në gjashtë. Pas prezantimit të distrikteve politike më 1850, Moravia përbëhej nga dy rajone. Në 1855–1860, kishte gjashtë rajone, por në 1860 ato u shfuqizuan.[1]

Silesia çeke nuk u nda në rajone deri në vitin 1783, kur u nda në dy rajone. Nga viti 1850, Silesia çeke formoi një rajon.[1]

Nga vitet 1860 deri në 1948, tokat çeke u ndanë në qarqe dhe distrikte. Rajonet u rifutën në vitin 1949 në Çekosllovaki. Nga viti 1949 deri në vitin 1960, pjesa çeke e Çekosllovakisë u nda në Kryeqytetin e Pragës dhe 13 rajone.[2] Në 1960-1999, pjesa çeke e Çekosllovakisë u nda në Kryeqytetin e Pragës dhe në 7 rajone:[3]

  • Rajoni Qendror i Bohemisë (Středočeský kraj) me kryeqytet në Pragë
  • Rajoni Jugor i Bohemisë (Jihočeský kraj) me kryeqytet České Budějovice
  • Rajoni Perëndimor i Bohemisë (Západočeský kraj) me kryeqytet në Plzeň
  • Rajoni Verior i Bohemisë (Severočeský kraj) me kryeqytet në Ústí nad Labem
  • Rajoni Lindor i Bohemisë (Východočeský kraj) me kryeqytet në Hradec Králové
  • Rajoni Jugor i Moravisë (Jihomoravský kraj) me kryeqytet në Brno
  • Rajoni Verior i Moravisë (Severomoravský kraj) me kryeqytet në Ostrava

Sipas ligjit nr. 129/2000 Kol. ("Ligji për Rajonet"), i cili zbaton Kapitullin VII të Kushtetutës Çeke, Republika Çeke është e ndarë në trembëdhjetë rajone dhe një kryeqytet me status rajonal që nga 1 janari 2000.[4] Kryeqyteti i Pragës, i cili ka njëkohësisht statusin e një rajoni dhe një bashkie, trajtohet me ligjin nr. 131/2000 Kol. ("Ligji për Kryeqytetin e Pragës").[5]

Qeveria

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Çdo rajon qeveriset nga një këshill qarku, i kryesuar nga një guvernator (hejtman). Zgjedhjet për këshillat e qarkut zhvillohen çdo katër vjet. Numri i anëtarëve të këshillit ndryshon sipas popullsisë në rajon dhe përbëhet nga 45 (popullsi nën 600,000), 55 (popullsi 600,000–900,000) ose 65 njerëz (popullsi mbi 900,000).[4]

Lista

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Targa Rajoni Kryeqyteti Popullsia
(2024)[6] 		Sipërfaqja
(km2) 		Dendësia e pop.
(/km2) 		GDP
(million CZK, 2022)[7] 		GDP per
capita (2022)[8]
A Praga 1,384,732 496 2,792 1,926,323 1,453,579
S Stampa:Country data Central Bohemian Region Prague[a] 1,455,940 10,929 133 775,682 557,641
C Stampa:Country data South Bohemian Region České Budějovice 654,505 10,058 65 309,007 480,506
P Stampa:Country data Plzeň Region Plzeň 613,374 7,649 80 326,669 553,512
K Stampa:Country data Karlovy Vary Karlovy Vary 295,077 3,310 89 111,015 377,886
U Stampa:Country data Ústí nad Labem Ústí nad Labem 811,169 5,339 152 360,731 440,737
L Stampa:Country data Liberec Region Liberec 450,728 3,163 143 202,639 457,749
H Stampa:Country data Hradec Králové Region Hradec Králové 556,949 4,759 117 299,250 543,106
E Stampa:Country data Pardubice Region Pardubice 530,560 4,519 117 268,290 513,222
J Stampa:Country data Vysočina Region Jihlava 517,960 6,796 76 241,562 474,282
B Stampa:Country data South Moravian Region Brno 1,226,749 7,188 171 745,193 624,757
M Stampa:Country data Olomouc Region Olomouc 632,864 5,272 120 317,890 503,709
Z Stampa:Country data Zlín Region Zlín 580,744 3,963 147 304,826 524,888
T Stampa:Country data Moravian-Silesian Region Ostrava 1,189,204 5,427 219 597,665 499,813
CZ Republika Çeke Republika Çeke Praga 10,900,555 78,871 138 6,786,742 634,993

Shënime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Vetëm ndërtesa administrative. Praga nuk konsiderohet pjesë e rajonit.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b c "100 let proměn hranic našich regionů (Leták ke konferenci a vernisáži výstavy map)" (në çekisht). Ministry of the Interior of the Czech Republic. 2018. fq. 17–18.
  2. ^ "Historie krajského zřízení sahá hluboko do minulosti" (në çekisht). Czech Statistical Office. Marrë më 2024-04-19.
  3. ^ "Zákon č. 36/1960 Sb. o územním členění státu". zakonyprolidi.cz (në çekisht). Marrë më 2024-04-19.
  4. ^ a b "Zákon č. 129/2000 Sb. o krajích (krajské zřízení)". zakonyprolidi.cz (në çekisht). Marrë më 2024-04-19.
  5. ^ "Zákon č. 131/2000 Sb. o hlavním městě Praze". zakonyprolidi.cz (në çekisht). Marrë më 2024-04-19.
  6. ^ "Population of Municipalities – 1 January 2024" (në anglisht). Czech Statistical Office. 2024-05-17.
  7. ^ "Gross Domestic Product: Current prices (CZK mil.)". Public Database (në anglisht). Czech Statistical Office. Marrë më 2024-04-19.
  8. ^ "Gross Domestic Product: Per capita (CZK)". Public Database (në anglisht). Czech Statistical Office. Marrë më 2024-04-19.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Rajonet_e_Çekisë&oldid=2665054"