Jump to content

Ostrava

Coordinates: 49°50′8″N 18°17′33″E / 49.83556°N 18.29250°E / 49.83556; 18.29250
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Ostrava
Qyteti ligjor
Nga lartë – majtas: Sheshi Masaryk, Colours of Ostrava, Një park argëtimi në Kalanë e Ostravës Silesiane Mes: Ostrava New City Hall, Landek Park Mining Museum, Teatri Antonín Dvořák Djathtas: Teatri i Kukullave Ostrava, Statuja Tribute to Mining
Nga lartë – majtas: Sheshi Masaryk, Colours of Ostrava, Një park argëtimi në Kalanë e Ostravës Silesiane Mes: Ostrava New City Hall, Landek Park Mining Museum, Teatri Antonín Dvořák Djathtas: Teatri i Kukullave Ostrava, Statuja Tribute to Mining
Flamuri i Ostrava
Flamuri
Stema Ostrava
Stema
Official logo of Ostrava
Wordmark
Ostrava is located in Earth
Ostrava (Earth)
Koordinatat: 49°50′8″N 18°17′33″E / 49.83556°N 18.29250°E / 49.83556; 18.29250
VendiRepublika Çeke Republika Çeke
RajoniMoravia Silesiane
DistriktiOstrava-City
Themeluar1267
Qeveria
 • KryetariJan Dohnal (ODS)
Sipërfaqja
 • Qyteti ligjor214,23 km2 (8,271 sq mi)
Lartësia mbidetare
260 m (850 ft)
Popullsia
 (2024-01-01)[2]
 • Qyteti ligjor284.765
 • Dendësia1.300/km2 (337/sq mi)
 • Metro
982.000[1]
GDP
[3]
 • Metro€21.184 miliard (2021)
Zona kohoreUTC+1 (CET)
 • Verës (DST)UTC+2 (CEST)
Kodet postare
702 00, 703 00, 708 00, 709 00, 710 00, 711 00, 712 00, 713 00, 715 00, 716 00, 717 00, 719 00, 722 00, 723 00, 724 00, 725 25 – 725 28
Faqja zyrtarewww.ostrava.cz

Ostrava (Shqiptimi çek: [ˈostrava]; polonisht: Ostrawa, gjermanisht: Ostrau) është një qytet në veri-lindje të Republikës Çeke dhe kryeqyteti i Rajonit Moravio-Silesiane. Ka rreth 280 000 banorë. Shtrihet 15 km nga kufiri me Poloninë, në bashkimet e katër lumenjve: Oder, Opava, Ostravice dhe Lučina. Ostrava është qyteti i tretë më i madh në Republikën Çeke për sa i përket popullsisë dhe zonës, qyteti i dytë më i madh në rajonin e Moravisë dhe qyteti më i madh në tokën historike të Silesisë Çeke. Ajo shtrihet në kufirin e dy provincave historike të Moravisë dhe Silesisë. Bashkësia më e gjerë – e cila përfshin gjithashtu qytetet e Bohumín, Havířov, Karviná, Orlová, Petřvald dhe Rychvald – është shtëpia e rreth 500,000 njerëzve,[2] duke e bërë atë zonën më të madhe urbane në Republikën Çeke, përveç kryeqytetit Pragë.

Ostrava u rrit në rëndësi për shkak të pozicionit të saj në zemër të një fushe të madhe qymyrguri, duke u bërë një motor i rëndësishëm industrial i Perandorisë Austriake. Gjatë shekullit të 20-të ajo njihej si "zemra e çelikut" e Çekosllovakisë falë statusit të saj si qendër e minierave të qymyrit dhe metalurgjisë, por që nga Revolucioni i Kadifes (rënia e komunizmit në vitin 1989) ajo ka pësuar ndryshime rrënjësore dhe me ndikim të gjerë në bazën e saj ekonomike. Industritë janë ristrukturuar tërësisht dhe qymyri i fundit u minua në qytet në 1994. Megjithatë, mbetjet e së kaluarës industriale të qytetit janë të dukshme në zonën e Vítkovices së Poshtme, një ish-kompleks i minierave të qymyrit, prodhimit të koksit dhe hekurit në qendër të qytetit, i cili ruan arkitekturën e tij historike industriale. Vítkovice e Poshtme ka aplikuar për përfshirje në Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO.

Ostrava është shtëpia e objekteve të ndryshme kulturore, duke përfshirë teatro dhe galeri. Ngjarje të ndryshme kulturore dhe sportive zhvillohen në Ostravë gjatë gjithë vitit, duke përfshirë festivalin muzikor Colours of Ostrava, festivalin e muzikës klasike Janaček May, Festivalin Veror të Shekspirit dhe Ditët e NATO-s. Ostrava është shtëpia e dy universiteteve publike: Universiteti Teknik i Ostravës dhe Universiteti i Ostravës. Në vitin 2014 Ostrava ishte një qytet evropian i sportit. Qyteti bashkëorganizoi (me Pragën) Kampionatin Botëror të Hokejit në Akull më 2004 dhe 2015. Ai do të presë sërish turneun në vitin 2024.

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kisha e Shën Wenceslaus, një nga monumentet më të vjetra dhe më të rëndësishme të Ostravës

Përmendja e parë me shkrim e Slezská Ostrava (Ostrava Silesiane) daton nga viti 1229, kur u përshkrua si një vendbanim. Përmendja e parë e Ostravës Moraviane (Moravská Ostrava) në vitin 1267 e përshkruan atë si një vendbanim. Ostrava u rrit në brigjet e lumit Ostra (tani Ostravice) nga i cili mori emrin e saj. Lumi ende e ndan qytetin në dy pjesë kryesore: Ostrava Moraviane (Moravská Ostrava) dhe Ostrava Silesiane (Slezská Ostrava). Vendbanimi zinte një pozicion strategjik në kufirin midis dy provincave historike të Moravisë dhe Silesisë dhe në rrugën e lashtë tregtare nga Deti Baltik në Detin Adriatik të njohur si Rruga e Qelibarit. Vendndodhja e saj e ndihmoi qytetin të rritet dhe të lulëzojë.

Megjithatë, rëndësia e Ostravës filloi të bjerë pas Luftës Tridhjetëvjeçare, dhe ajo u pushtua nga forcat daneze më 1626,[4] dhe nga forcat suedeze nga viti 1642 deri më 1650.[5]

Një pikë kthese në historinë e Ostravës erdhi në vitin 1763 me zbulimin e depozitave të gjera të qymyrit bituminoz të cilësisë së lartë në bregun silesian të lumit Ostravice. Në vitin 1828, pronari i pronave lokale, Rudolf Jan, kryepeshkopi i Olomouc, themeloi një fabrikë hekuri, e cila u emërua pas tij si Rudolfshütte. Më vonë, fabrika e hekurit kaloi në pronësi të familjes Rothschild dhe u bë e njohur si Hekuri Vítkovice. Kompania u bë forca shtytëse pas bumit industrial të Ostravës. Nga gjysma e dytë e shekullit të 20-të, qyteti u mbiquajt "zemra e çelikut" e vendit.

Marian Column (1702) në Sheshin Masaryk

Në vitin 1931 komuniteti jehud në Ostravë numëronte 6,865 (5,4% e popullsisë).[6] Rreth 8,000 jehudë nga distrikti i Ostravës u vranë në Holokaust gjatë pushtimit gjerman në Luftën e Dytë Botërore.[7] Plani i Nisko përfshinte transportin e parë me tren të dëbimit të 1,301 jehudëve nga Ostrava më 17 dhe 26 tetor 1939.[8] Në vitin 1994, një memorial i Holokaustit për viktimat jehudë të Ostravës u ndërtua në Parkun Milada Horáková.[9][10] Gjatë Luftës së Dytë Botërore qyteti u pushtua nga Gjermania. Pushtuesit drejtonin një burg Gestapo në qytet,[11] dhe disa kampe pune të detyruar, duke përfshirë tre kampe "edukimi" të punës, të vendosura në Moravská Ostrava,[12] Vítkovice,[13] dhe Kunčice,[14] dhe nënkampin E21 i kampit të të burgosurve të luftës Stalag VIII-B/344 në distriktin e sotëm të Petřkovice.[15]

Pas luftës, popullsia gjermanofolëse e qytetit u dëbua në përputhje me Marrëveshjen e Potsdamit. 231 qytetarë gjermanishtfolës u vranë në një masakër në një kamp internimi, të njohur si Masakra e Hanke Lager.[16] Çlirimi i Ostravës nga Ushtria e Kuqe bëri që qyteti të hynte në periudhën e tij më të madhe të zgjerimit. Fillimisht, projektet e reja të banimit ishin në një shkallë relativisht të vogël duke u fokusuar në distriktin e Porubës dhe duke shfaqur arkitekturë në stilin e realizmit socialist. Më vonë, megjithatë, autoritetet ndërtuan zhvillime në shkallë më të madhe të blloqeve të apartamenteve të parafabrikuara në Poruba dhe krijuan një sërë pronash satelitore në jug të qytetit (Ostrava-Jih). Qendra e qytetit u shpopullua gradualisht dhe njerëzit e tij u shpërngulën në periferi, si pjesë e një plani afatgjatë për të shkatërruar tërësisht qendrën e qytetit dhe për t'i dhënë tokën minierave të qymyrit.

Vitet 1990 sollën një rënie të shpejtë në sektorët tradicionalë industrialë të qytetit: hekuri, çeliku, kimikatet dhe minierat e qymyrit. Qymyri i fundit u minua më 30 qershor 1994, i cili u shoqërua me investime të mëdha për të korrigjuar dëmet ekologjike të shkaktuara nga dekadat e industrisë së rëndë. Projektet në fund sollën përmirësime të mëdha në mjedisin dhe cilësinë e jetës së qytetit. Ostrava u bë një qendër e rëndësishme turistike që ofronte qasje të lehtë në malet Hrubý Jeseník dhe Moravian-Silesian Beskids aty pranë.

Si dhe qindra hektarë tokë të mëparshme minerare të rikultivuara, qyteti ka gjithashtu një sërë karakteristikash të peizazhit natyror me interes, shumë prej të cilave janë rezervate natyrore të mbrojtura. Ato përfshijnë Pyllin Polanský dhe Livadhet Polanská, të cilat të dyja janë pjesë e rezervatit natyror Poodří (Pellgu i Oderit).

Një tipar i rrallë gjeologjik që gjendet në qytet janë gurët e çrregullt të granitit. Me prejardhje nga Skandinavia, ata mbetën pas epokës së fundit të akullit, kur shtresat e akullit u tërhoqën. Një veçori tjetër është grumbulli i skorjeve Ema, një kodër artificiale e bërë nga mbetjet e minierave (skorje) që ofron pamje panoramike. Mbetjet ende digjen thellë nën sipërfaqe, gjë që i jep grumbullit të skorjeve mikroklimën e vet.

Gjeografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ostrava ndodhet rreth 270 kilometra (170 mi) në lindje të Pragës. Ai shtrihet kryesisht në ultësirën e Pellgut të Ostravës, vetëm pjesa jugperëndimore e territorit komunal shtrihet në Portën Moraviane. Ostrava është kryesisht e ulët, me një pikë më të lartë prej 280 m mbi nivelin e detit. Qyteti ndodhet në pikën e takimit të katër lumenjve: Oder, Opava, Ostravice dhe Lučina. Ai ndryshon nga shumica e rajoneve fqinje nga përqendrimi i lartë i industrisë, popullsia e dendur dhe kushtet gjeografike të Pellgut të Ostravës. Zona e Peizazhit të Mbrojtur Poodří shtrihet në territorin e qytetit në jugperëndim.

Ostrava është 20,5 km nga veriu në jug (Antošovice–Nová Bělá) dhe 20,1 km nga lindja në perëndim (Bartovice–Krásné Pole).

Klima[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Qyteti ka një klimë oqeanike (Köppen: Cfb) ose kontinentale të lagësht (Dfb), sipas izotermës 0 °C/-3 °C, e dyta më e zakonshme në Evropë (temperatura mesatare në muajin më të ftohtë është -1 °C).[17][18] Klima karakterizohet nga verë të nxehtë, të lagësht dhe dimër relativisht të butë, me një temperaturë mesatare vjetore prej 10,2 °C (janar: −1,2 °C korrik: 23,5 °C) dhe reshje mesatare vjetore prej 580 mm.

Ndarja administrative[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Distriktet vetëqeverisëse të Ostravës
Zonat kadastrale të Ostravës

Më 14 shtator 1990, Autoriteti i Qytetit të Ostravës miratoi ndarjen e qytetit në 22 bashki, duke filluar nga 24 nëntori i atij viti. Më 1 janar 1994, Plesná u nda nga Poruba dhe u bë një bashki më vete.[19] Që atëherë, qyteti është ndarë në 23 bashki,[20] më tej i ndarë në 37 pjesë administrative:[21]

Binjakëzimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ostrava binjakëzohet me:[22]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ "Vymezení území pro Integrované teritoriální investice (ITI) v ČR" (PDF). mmr.cz (në çekisht). Ministria e Zhvillimit Rajonal të Republikës Çeke. mars 2020. fq. 16–17.
  2. ^ a b "Population of Municipalities – 1 January 2024" (në anglisht). Czech Statistical Office. 2024-05-17.
  3. ^ "Gross domestic product (GDP) at current market prices by metropolitan regions". ec.europa.eu (në anglisht).
  4. ^ "Historické kalendárium pro týden od 23. dubna do 29. dubna". ostrava.cz (në çekisht). City of Ostrava. Marrë më 21 mars 2021.
  5. ^ "Historické kalendárium pro týden od 15. května do 21. května". ostrava.cz (në çekisht). City of Ostrava. Marrë më 21 mars 2021.
  6. ^ "The Jewish Community of Ostrava Moravska". ANU [We] Museum of the Jewish People (në anglisht). Marrë më 3 qershor 2021.
  7. ^ "Moravska Ostrava". Museum of Tolerance Online Multimedia Learning Center (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 21 mars 2005. Marrë më 6 qershor 2021.
  8. ^ "Two lists of Jews deported from Ostrava, Czechoslovakia and vicinity in 1939 / [compiled by Otto Winecki]". Holocaust Survivors and Victims Database (në anglisht). The United States Holocaust Memorial Museum. Marrë më 6 qershor 2021.
  9. ^ Klenovsky, Jaroslav (2002). Jewish monuments of Moravia and Silesia (në anglisht). Brno: ERA Group. fq. 148. ISBN 80-86517-08-X.
  10. ^ Vecerova, Petra (2009). Jewish monuments in Bohemia, Moravia and Silesia (në anglisht). Prague: Olympia. fq. 276–277. ISBN 978-80-7376-142-4.
  11. ^ "Gestapogefängnis Mährisch Ostrau". Bundesarchiv.de (në gjermanisht). Marrë më 13 nëntor 2021.
  12. ^ "Arbeitserziehungslager Mährisch Ostrau". Bundesarchiv.de (në gjermanisht). Marrë më 13 nëntor 2021.
  13. ^ "Arbeitserziehungslager Mährisch Ostrau-Witkowitz". Bundesarchiv.de (në gjermanisht). Marrë më 13 nëntor 2021.
  14. ^ "Arbeitserziehungslager Ostrava-Kuncice". Bundesarchiv.de (në gjermanisht). Marrë më 13 nëntor 2021.
  15. ^ "Working Parties". Lamsdorf.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 29 tetor 2020. Marrë më 13 nëntor 2021.
  16. ^ Ermittlungen in Ostrau eingestellt. Frankfurter Allgemeine Zeitung (dpa), 26. November 2010.
  17. ^ "Ostrava, Czech Republic Köppen Climate Classification (Weatherbase)". Weatherbase (në anglisht). Marrë më 2018-11-13.
  18. ^ "Ostrava, Czech Republic Travel Weather Averages". Weatherbase (në anglisht). Marrë më 2018-11-13.
  19. ^ "Vznik samostatného městského obvodu Plesná v roce 1994" (në çekisht). City of Ostrava. Marrë më 2023-11-14.
  20. ^ "Městské obvody" (në çekisht). City of Ostrava. Marrë më 2023-11-14.
  21. ^ "Části obcí". Územně identifikační registr ČR (në çekisht). Marrë më 2023-11-14.
  22. ^ "Mezinárodní vztahy" (në çekisht). City of Ostrava. Marrë më 2022-10-13.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Ostrava&oldid=2665580"