Revolucioni i Kadifes
| Revolucioni i Kadifes | |||
|---|---|---|---|
| Pjesë e Revolucioneve të 1989 | |||
.jpg) Demonstrata e 25 nëntorit 1989 në Pragë. | |||
| Data | 17 nëntor – 29 dhjetor 1989Faza kryesore: 17 – 28 nëntor 1989 | ||
| Vendndodhja | |||
| Shkaktuar nga |
| ||
| Qëllimet |
| ||
| Metodat | |||
| Resulted in | Rënia e regjimit komunist në Çekosllovaki
| ||
| Partitë në konflikt | |||
| |||
| Kryesuesit | |||
| |||
| Viktimat dhe humbjet | |||
| |||
Revolucioni i Kadifes (çekisht: Sametová revoluce, sllovakisht: Nežná revolúcia) ishte një tranzicion jo i dhunshëm i pushtetit në atë që ishte Çekosllovakia e atëhershme, që ndodhi nga 17 nëntori deri më 28 nëntor 1989. Demonstratat popullore kundër qeverisë njëpartiake të Partisë Komuniste të Çekosllovakisë përfshinin studentë dhe disidentë më të vjetër. Rezultati ishte fundi i 41 viteve të sundimit njëpartiak në Çekosllovaki, dhe shpërbërja e mëvonshme e ekonomisë komanduese dhe konvertimi në një republikë parlamentare.[3]
Më 17 nëntor 1989 (Dita Ndërkombëtare e Studentëve), policia e trazirave shtypi një demonstratë studentore në Pragë.[4] Ngjarja shënoi 50-vjetorin e një demonstrate të shtypur dhunshëm kundër sulmit nazist të Universitetit të Pragës në vitin 1939, ku 1200 studentë u arrestuan dhe 9 u vranë (shih Origjina e Ditës Ndërkombëtare të Studentëve). Ngjarja e vitit 1989 ndezi një seri demonstratash nga 17 nëntori deri në fund të dhjetorit dhe u shndërrua në një demonstratë antikomuniste. Më 20 nëntor, numri i protestuesve të mbledhur në Pragë u rrit nga 200,000 një ditë më parë, në rreth 500,000. E gjithë udhëheqja e lartë e Partisë Komuniste, duke përfshirë Sekretarin e Përgjithshëm Miloš Jakeš, dha dorëheqjen më 24 nëntor. Më 27 nëntor, u mbajt një grevë e përgjithshme dy-orëshe që përfshinte të gjithë qytetarët e Çekosllovakisë.
Në përgjigje të rënies së qeverive të tjera të Paktit të Varshavës dhe protestave në rritje në rrugë, Partia Komuniste e Çekosllovakisë njoftoi më 28 nëntor se do të hiqte dorë nga pushteti dhe do t'i jepte fund shtetit njëpartiak. Dy ditë më vonë, parlamenti federal fshiu zyrtarisht seksionet e Kushtetutës duke i dhënë Partisë Komuniste një monopol të pushtetit. Telat me gjemba dhe pengesat e tjera u hoqën nga kufiri me Gjermaninë Perëndimore dhe Austrinë në fillim të dhjetorit. Më 10 dhjetor, Presidenti Gustav Husák emëroi qeverinë e parë kryesisht jokomuniste në Çekosllovaki që nga viti 1948 dhe dha dorëheqjen. Alexander Dubček u zgjodh kryetar i parlamentit federal më 28 dhjetor dhe Václav Havel President i Çekosllovakisë më 29 dhjetor 1989.
Në qershor 1990, Çekosllovakia mbajti zgjedhjet e para demokratike[5] që nga viti 1946. Më 31 dhjetor 1992, Çekosllovakia u nda në mënyrë paqësore në dy vende, Republikën Çeke dhe Republikën Sllovake.
Shpërbërja e Çekosllovakisë ndodhi kryesisht për shkak të çështjeve të qeverisjes kombëtare midis sllovakëve dhe çekëve (dy etnitë kryesore që përbëjnë ish Çekosllovakinë).
Emërtimi dhe kategorizimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Termi Revolucioni i Kadifes u krijua nga Rita Klímová, përkthyesja në anglisht e disidentëve[6] e cila më vonë u bë ambasadore në Shtetet e Bashkuara.[7] Termi u përdor ndërkombëtarisht për të përshkruar revolucionin, megjithëse çekët e përdorën termin edhe brenda vendit. Pas shpërbërjes së Çekosllovakisë në vitin 1993, Sllovakia përdori termin Revolucioni i Butë, term që sllovakët përdorën për revolucionin që në fillim. Republika Çeke vazhdon t'i referohet ngjarjes si Revolucioni i Kadifes.
Teoricienët e revolucioneve, si Jaroslav Krejčí, kanë argumentuar se "Revolucioni i Kadifes" nuk ishte, në fakt, një revolucion i vërtetë, sepse një revolucion sipas përkufizimit realizon ndryshimin me anë të dhunës së paligjshme. Teoritë kundërshtuese të revolucionit argumentojnë se Revolucioni i Kadifes është një revolucion i ligjshëm sepse është një "situatë revolucionare" e sovranitetit të kontestuar që çoi në një transferim të pushtetit ("rezultat revolucionar").[8]
Revolucioni Kadife është një shembull i hershëm i "[[Revolucioni me ngjyra|revolucioneve me ngjyra" në mbarë botën.
Idealet e revolucionit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në muajt para dhe gjatë revolucionit, qytetarët shpërndanë ide duke përdorur fletushka të shpërndara masivisht. U shtypën qindra fletushka të dallueshme me mesazhe të ndryshme, por shumica kishin të njëjtat ideale. Në verën e vitit 1989, një nga dokumentet më të përhapura ishte "Tetë rregullat e dialogut", i cili mbronte të vërtetën, mirëkuptimin dhe ndjeshmërinë, diskutimin e informuar dhe respektues, abstenimin nga sulmet ad hominem dhe një mendje të hapur. Dokumentet e tjera u fokusuan më pak në teknikat e komunikimit dhe më shumë në idealet. Demokracia, liria, jodhuna, drejtësia dhe humanizmi ishin tema mbizotëruese, si dhe vetë-organizimi, përfaqësimi politik dhe përmirësimi i kushteve të punës.[8]
Faktorët e jashtëm
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ngjarjet e nëntorit 1989 konfirmuan se faktorët e jashtëm ishin katalizatorë të rëndësishëm për rënien e komunizmit në Çekosllovaki. Prandaj, transformimet në Poloni dhe Hungari dhe rënia e regjimit në Gjermaninë Lindore, që të dyja mund të gjurmohen në qëndrimin e ri të sovjetikëve ndaj Evropës Lindore, inkurajuan çekët dhe sllovakët të dilnin në rrugë për të fituar lirinë e tyre. Megjithatë, faktorët kombëtarë, duke përfshirë krizën ekonomike dhe politike dhe veprimet e grupeve dhe individëve që punojnë drejt një transformimi, destabilizuan mbështetjen për sistemin.[9]
Marrëdhëniet me SHBA-në dhe Izraelin filluan të ndryshojnë në fillim të vitit 1989, me ngrohjen e lidhjeve dhe takime dhe negociata për çështje të ndryshme të hapura. Të gjitha palët e përfshira kishin një interes strategjik për përmirësimin e lidhjeve, dhe trajtimi i hebrenjve dhe trashëgimisë hebraike dhe kujtesa e Holokaustit ishte një nga testet e lakmusit për suksesin e afrimit të përgjithshëm.[10]
Ritmi i ndryshimit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Reagimi i shtetit ndaj grevave tregoi se ndërsa izolimi global prodhoi presione për ndryshime politike, sociale dhe ekonomike, ngjarjet që pasuan nuk mund të paracaktoheshin. Vështirë se dikush mendonte se shteti komunist mund të shembet kaq shpejt. Studentët dhe teatrot grevistë nuk dukej se do të frikësonin një shtet që ishte në gjendje të shtypte çdo lloj demonstrate. Kjo fazë "popullore" e revolucionit, u pasua nga fitoret e mundësuara nga mobilizimi i suksesshëm i Forumit Qytetar për grevën e përgjithshme më 27 nëntor, i cili vendosi legjitimitetin e tij për të folur për kombin në negociatat me shtetin.[11] Demonstratat masive që pasuan më 17 nëntor çuan në dorëheqjen e udhëheqjes së partisë së Millosh Jakesh-it, largimin e Partisë nga roli i saj drejtues dhe krijimin e qeverisë jokomuniste. Mbështetësit e revolucionit duhej të merrnin përgjegjësinë e menjëhershme për drejtimin e qeverisë, përveç vendosjes së reformave thelbësore në organizimin dhe vlerat politike, strukturën dhe politikat ekonomike dhe politikën e jashtme.[12]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "How the US embassy in Prague aided Czechoslovakia's Velvet Revolution" (në anglisht). brookings.edu. 24 prill 2020. Marrë më 18 nëntor 2022.
- ^ Bellum, Post (25 nëntor 2019). "Živé vzpomínky na revoluci: Pendrekem přes obličej, u černobílého monitoru VB". Deník.cz (në çekisht). Marrë më 10 korrik 2023.
- ^ "RP's History Online – Velvet Revolution" (në anglisht). Archiv.radio.cz. Arkivuar nga origjinali më 17 korrik 2011. Marrë më 19 janar 2013.
- ^ "Velvet Revolution in Prague Czechoslovakia" (në anglisht). Prague-life.com. Arkivuar nga origjinali më 26 nëntor 2013. Marrë më 24 nëntor 2013.
- ^ Stolarik, M. Mark (2017). The Czech and Slovak Republics: Twenty Years of Independence, 1993–2013 (në anglisht). Central European University Press. ISBN 978-9633861530.
- ^ Sebetsyen, Victor (2009). Revolution 1989: The Fall of the Soviet Empire (në anglisht). New York City: Pantheon Books. ISBN 978-0-375-42532-5. Arkivuar nga origjinali më 17 dhjetor 2019. Marrë më 7 shtator 2019.
- ^ Nelson, Lars-Erik. New Czechoslovakian Leaders Are As Stunned As Their People Arkivuar 14 nëntor 2011 tek Wayback Machine. New York Daily News, 21 shkurt 1990.
- ^ a b Krapfl, Jame (2013). Revolution with a Human Face: Politics, Culture, and Community in Czechoslovakia, 1989–1992 (në anglisht). Cornell University Press. ISBN 9780801469428.
- ^ Wolchik, Sharon L. “Czechoslovakia's ‘Velvet Revolution.’” 1990. Current History. 89:413–16, 435–37. Retrieved 11 March 2009.
- ^ Wein, Martin J.. A History of Czechs and Jews: A Slavic Jerusalem. United Kingdom: Taylor & Francis Limited, 2019, pp. 185-193 [1]
- ^ Gabim referencash: Etiketë
<ref>e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajturaGlenn - ^ Wolchik, Sharon L. "Czechoslovakia's 'Velvet Revolution.'" 1990. Current History. 89:413–16, 435–37. Retrieved 11 March 2009 (h)