Republika Socialiste Çekosllovake
Republika Çekosllovake (1948-1960) Československá republika Republika Socialiste Çekosllovake (1960–1990) Československá socialistická republika | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1948–1990 | |||||||||
.svg) Stema
| |||||||||
| Parimi: Pravda vítězí / Pravda víťazí "E vërteta mbizotëron" | |||||||||
| Himni: ’Kde domov můj’ ’Aty ku është shtëpia ime’ ’Nad Tatrou sa blýska’ ’Rrufeja mbi Tatras’ | |||||||||
 Republika Socialiste Çekosllovake më 1989 | |||||||||
| Gjendja | Pakti i Varshavës dhe anëtar i Comecon | ||||||||
| Kryeqyteti | Praga 50°05′N 14°25′E / 50.083°N 14.417°E | ||||||||
| Qyteti më i madh | kryeqytet | ||||||||
| Gjuhët zyrtare | |||||||||
| Besimi |
| ||||||||
| Qeveria | |||||||||
| Lloji i qeverisjes |
| ||||||||
| Sekretar i Përgjithshëm | |||||||||
• 1948–1953 | Klement Gottwald | ||||||||
• 1953–1968 | Antonín Novotný | ||||||||
• 1968–1969 | Alexander Dubček | ||||||||
• 1969–1987 | Gustáv Husák | ||||||||
• 1987–1989 | Miloš Jakeš | ||||||||
• 1989 | Karel Urbánek | ||||||||
• 1989–1990 | Ladislav Adamec | ||||||||
| Presidenti | |||||||||
• 1948–1953 (first) | Klement Gottwald | ||||||||
• 1989–1990 (last) | Václav Havel | ||||||||
| Kryeministri | |||||||||
• 1948–1953 (i pari) | Antonín Zápotocký | ||||||||
• 1989–1990 (i fundit) | Marián Čalfa | ||||||||
| Epoka historike | Lufta e Ftohtë | ||||||||
| 25 shkurt 1948 | |||||||||
| 9 maj 1948 | |||||||||
| 11 korrik 1960 | |||||||||
| 21 gusht 1968 | |||||||||
| 1 janar 1969 | |||||||||
| 24 nëntor 1989 | |||||||||
| 23 prill 1990 | |||||||||
• Fundi i Qeverisë së Mirëkuptimit Kombëtar | 27 qershor 1990 | ||||||||
| Sipërfaqja | |||||||||
• Gjithsej | 127,900 km2 (49,400 sq mi) | ||||||||
| Popullsia | |||||||||
• Përllogaritje | 15,600,000 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Monedha | Koruna çekosllovake | ||||||||
| Të dhëna të tjera | |||||||||
| IZHNJ (1990) |  0.931[1]shumë i lartë | ||||||||
| Prefiksi telefonik | 42 | ||||||||
| Kodi i internetit TLD | .cs | ||||||||
| |||||||||
| Sot pjesë e | |||||||||
Republika Socialiste Çekosllovake,[a] i njohur nga viti 1948 deri në vitin 1960 si Republika Çekosllovake[b], Republika e Katërt Çekosllovake, ose thjesht Çekosllovakia, ishte shteti çekosllovak nga viti 1948 deri në vitin 1989, kur vendi ishte nën sundimin komunist dhe konsiderohej si një shtet satelit në sferën e ndikimit sovjetik.
Pas grushtit të shtetit të shkurtit 1948, kur Partia Komuniste e Çekosllovakisë mori pushtetin me mbështetjen e Bashkimit Sovjetik, vendi u shpall republikë socialiste kur kushtetuta e nëntë majit hyri në fuqi. Emri tradicional Československá republika (Republika Çekosllovake), së bashku me disa simbole të tjera shtetërore, u ndryshuan më 11 korrik 1960 pas zbatimit të Kushtetutës së Çekosllovakisë të vitit 1960 si një simbol i "fitores përfundimtare të socializmit" në vend.
Në prill 1990, menjëherë pas Revolucionit të Kadifesë të nëntorit 1989, Republika Socialiste Çekosllovake u riemërua në Republikën Federative Çeke dhe Sllovake. Më 10 dhjetor 1989, u krijua Qeveria Kombëtare e Mirëkuptimit me Marián Čalfa si kryeministër, duke zëvendësuar një qeveri komuniste të udhëhequr nga Ladislav Adamec, me një kabinet në të cilin Partia Komuniste e Çekosllovakisë kishte 10 nga 21 vendet, krahasuar me 15 nga 20 vendet që kishin mbajtur në kabinetin e mëparshëm. Partia Komuniste vazhdoi të mbante një pluralitet të fortë në qeverisje deri në zgjedhjet demokratike në qershor 1990 ku Forumi Qytetar shpalli fitoren dhe një qeveri e re u formua më 27 qershor nga kryeministri Čalfa, i cili e drejtoi qeverinë deri në fund të saj.
Gjeografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Republika Socialiste Çekosllovake kufizohej në perëndim me Gjermaninë Perëndimore dhe Gjermaninë Lindore, në veri me Poloninë, në lindje me Bashkimin Sovjetik (përmes RSS-së së Ukrainës) dhe në jug me Hungarinë dhe Austrinë.
Politika[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Sistemi shtetëror i Çekosllovakisë Komuniste
Partia Komuniste e Çekosllovakisë (KSČ) e udhëhequr fillimisht nga Sekretari i Parë Klement Gottwald, kishte një monopol mbi politikën. Pas ndarjes Tito-Stalin të vitit 1948, spastrimet e shtuara partiake ndodhën në të gjithë Bllokun Lindor, duke përfshirë një spastrim prej 550,000 anëtarësh partiakë të KSČ, 30% të anëtarëve të saj.[2][3]
Evolucioni i ashpërsisë së spastrimeve që rezultoi në Çekosllovaki, si pjesa më e madhe e historisë së saj pas vitit 1948, ishte një funksion i marrjes së vonë të pushtetit nga komunistët, me shumë nga spastrimet që fokusoheshin në një numër të konsiderueshëm të anëtarëve të partisë me anëtarësi të mëparshme në parti të tjera.[4] Spastrimet shoqëruan gjykime të ndryshme, duke përfshirë ato të Rudolf Slánský, Vladimír Clementis, Ladislav Novomeský dhe Gustáv Husák (Clementis u ekzekutua më vonë).[2] Slánský dhe njëmbëdhjetë të tjerë u dënuan së bashku si "tradhtarë trockistë-sionistë-titistë-borgjezo-nacionalistë" në një seri gjyqesh shfaqjeje, pas së cilës ata u ekzekutuan dhe hiri i tyre u përzie me materialin që përdorej për të mbushur rrugët në periferi të Pragës.[2]
Antonín Novotny shërbeu si Sekretar i Parë i KSČ nga viti 1953 deri më 1968. Gustáv Husák u zgjodh sekretar i parë i KSČ në vitin 1969 (u ndryshua në Sekretar të Përgjithshëm më 1971) dhe president i Çekosllovakisë në vitin 1975. Partitë dhe organizatat e tjera ekzistonin por funksiononin KSČ. Të gjitha partitë politike, si dhe organizata të shumta masive, u grupuan nën ombrellën e Frontit Kombëtar të Republikës Socialiste Çekosllovake. Aktivistët e të drejtave të njeriut dhe aktivistët fetarë u shtypën ashpër.
Përsa i përket emërimeve politike, KSČ mbante listat e kuadrit dhe nomenklaturës, ku kjo e fundit përmbante çdo post që ishte i rëndësishëm për zbatimin pa probleme të politikës partiake, duke përfshirë postet ushtarake, postet administrative, drejtorët e ndërmarrjeve lokale, administratorët e organizatave shoqërore, gazetat etj.[5] Listat e nomenklaturës së KSČ-së mendohej se përmbanin 100,000 postime.[5] Në listën e kuadrove u përpiluan emrat e atyre që partia i konsideronte mjaftueshëm të besueshëm për të siguruar një post nomenklaturë.[5]
Krerët e shteteve dhe qeverive[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ndarjet administrative[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Ndarjet administrative të Çekosllovakisë
- 1960–1992: 10 rajone (kraje), Praga dhe (që nga viti 1970) Bratisllava; i ndarë në 109–114 distrikte (okresy); kraje u shfuqizuan përkohësisht në Sllovaki në 1969–1970 dhe për shumë funksione që nga viti 1991 në Çekosllovaki; Përveç kësaj, dy republikat e brendshme, Republika Socialiste Çeke dhe Republika Socialiste Sllovake, u krijuan në vitin 1969.
Feja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Feja në Çekosllovakinë Komuniste
Feja ishte e shtypur dhe e sulmuar në Çekosllovakinë e epokës komuniste.[6] Në vitin 1991, 46.4% e çekosllovakëve ishin katolikë romakë, 29.5% ishin ateistë, 5.3% ishin luteranë ungjillorë dhe 16.7% ishin jo, por kishte dallime të mëdha midis 2 republikave përbërëse - shih Republikën Çeke dhe Sllovakinë.
Kultura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Masmedia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Masmedia në Çekosllovakinë Komuniste
Masmediat në Çekosllovaki kontrolloheshin nga Partia Komuniste e Çekosllovakisë (KSČ). Pronësia private e çdo botimi ose agjencie të mjeteve të komunikimit masiv në përgjithësi ishte e ndaluar, megjithëse kishat dhe organizatat e tjera botonin periodikë dhe gazeta të vogla. Edhe me këtë monopol informativ në duart e organizatave nën kontrollin e KSČ, të gjitha publikimet janë shqyrtuar nga Zyra e Qeverisë për Shtyp dhe Informim.
Ushtria[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Ushtria Popullore Çekosllovake
Shënime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ çekisht dhe sllovakisht: Československá socialistická republika, ČSSR
- ^ çekisht dhe sllovakisht: Československá republika
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Human Development Report 1990 Human Development Reports
- ^ a b c Crampton 1997, p. 262
- ^ Bideleux & Jeffries 2007, p. 477
- ^ Crampton 1997, p. 270
- ^ a b c Crampton 1997, p. 249
- ^ Catholics in Communist Czechoslovakia: A Story of Persecution and Perseverance
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Bideleux, Robert; Jeffries, Ian (2007), A History of Eastern Europe: Crisis and Change (në anglisht), Routledge, ISBN 978-0-415-36626-7
- Black, Cyril E.; English, Robert D.; Helmreich, Jonathan E.; McAdams, James A. (2000), Rebirth: A Political History of Europe since World War II (në anglisht), Westview Press, ISBN 0-8133-3664-3
- Crampton, R. J. (1997), Eastern Europe in the twentieth century and after (në anglisht), Routledge, ISBN 0-415-16422-2
- Dale, Gareth (2005), Popular Protest in East Germany, 1945–1989: Judgements on the Street (në anglisht), Routledge, ISBN 978-0-7146-5408-9
- Frucht, Richard C. (2003), Encyclopedia of Eastern Europe: From the Congress of Vienna to the Fall of Communism (në anglisht), Taylor & Francis Group, ISBN 0-203-80109-1
- Grenville, John Ashley Soames (2005), A History of the World from the 20th to the 21st Century (në anglisht), Routledge, ISBN 0-415-28954-8
- Grenville, John Ashley Soames; Wasserstein, Bernard (2001), The Major International Treaties of the Twentieth Century: A History and Guide with Texts (në anglisht), Taylor & Francis, ISBN 0-415-23798-X
- Grogin, Robert C. (2001), Natural Enemies: The United States and the Soviet Union in the Cold War, 1917–1991 (në anglisht), Lexington Books, ISBN 0-7391-0160-9
- Hardt, John Pearce; Kaufman, Richard F. (1995), East-Central European Economies in Transition (në anglisht), M.E. Sharpe, ISBN 1-56324-612-0
- Saxonberg, Steven (2001), The Fall: A Comparative Study of the End of Communism in Czechoslovakia, East Germany, Hungary and Poland (në anglisht), Routledge, ISBN 90-5823-097-X
- Wettig, Gerhard (2008), Stalin and the Cold War in Europe (në anglisht), Rowman & Littlefield, ISBN 978-0-7425-5542-6
- Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters
- Republika Socialiste Çekosllovake
- Historia e Çekosllovakisë
- Komunizmi në Çekosllovaki
- Shtetet komuniste
- Republikat socialiste të shuara
- Blloku Lindor
- Shtetet satelitore sovjetike
- Komunizmi në Republikën Çeke
- Komunizmi në Sllovaki
- Shtete dhe territore të themeluara më 1948
- Shtete dhe territore të shpërbëra më 1990