Revolucioni Amerikan
| Pjesë e Revolucionet Atlantike | |
,_by_John_Trumbull.jpg) Deklarata e Pavarësisë së John Trumbull, që tregon Komitetin e Pesë duke paraqitur draftin e tij për miratim nga Kongresi i Dytë Kontinental në Filadelfia, 28 qershor 1776 | |
| Data | 22 mars 1765 – 14 janar 1784[a] |
|---|---|
| Vendndodhja | Trembëdhjetë Kolonitë |
| Pjesëmarrësit | Kolonistë në Amerikën britanike, skllevërit, amerikanët vendas, të mbështetur nga Franca, Spanja & Holanda |
| Rezultati |
|
Revolucioni Amerikan ishte një revolucion ideologjik dhe politik që ndodhi në Amerikën Britanike midis 1765 dhe 1791. Amerikanët në Trembëdhjetë Kolonitë formuan shtete të pavarura që mundën britanikët në Luftën Revolucionare Amerikane (1775–1783), duke fituar pavarësinë nga Kurora Britanike, vendosja e kushtetutës që krijoi Shtetet e Bashkuara të Amerikës, demokracia e parë moderne kushtetuese liberale.[1]
Kolonistët amerikanë kundërshtuan taksimin nga Parlamenti Britanik, një organ në të cilin ata nuk kishin përfaqësim të drejtpërdrejtë. Përpara viteve 1760, kolonitë amerikane të Britanisë kishin gëzuar një nivel të lartë autonomie në punët e tyre të brendshme, të cilat qeveriseshin në nivel lokal nga legjislaturat koloniale. Megjithatë, gjatë viteve 1760, Parlamenti Britanik miratoi një sërë aktesh që synonin të sillnin kolonitë amerikane nën një sundim më të drejtpërdrejtë nga metropoli britanik dhe të ndërthurnin gjithnjë e më shumë ekonomitë e kolonive me ato të Britanisë.[2] Miratimi i Aktit të Pullave i vitit 1765 vendosi taksa të brendshme për dokumentet zyrtare, gazetat dhe shumicën e gjërave të printuara në koloni, gjë që çoi në protesta koloniale dhe takimin e përfaqësuesve nga disa koloni në Kongresin e Aktit të Pullave. Tensionet u qetësuan me shfuqizimin britanik të Aktit të Pullave, por u ndezën përsëri me miratimin e Akteve Townshend më 1767. Qeveria britanike vendosi trupa në Boston në 1768 për të shuar trazirat, duke çuar në Masakrën e Bostonit në vitin 1770. Qeveria britanike shfuqizoi shumicën të detyrimeve të Townshend në 1770, por ruajti taksën mbi çajin në mënyrë që të pretendonte simbolikisht të drejtën e Parlamentit për të taksuar kolonitë. Djegia e Gaspee në Rhode Island në vitin 1772, miratimi i Aktit të Çajit të vitit 1773 dhe Festa e Çajit në Boston në dhjetor 1773 çuan në një përshkallëzim të ri të tensioneve. Britanikët u përgjigjën duke mbyllur Portin e Bostonit dhe duke miratuar një sërë ligjesh ndëshkuese të cilat në mënyrë efektive shfuqizuan privilegjet e vetëqeverisjes së Kolonisë së Gjirit të Massachusetts. Kolonitë e tjera u mblodhën pas Massachusetts, dhe dymbëdhjetë nga trembëdhjetë kolonitë dërguan delegatë në fund të vitit 1774 për të formuar një Kongres Kontinental për koordinimin e rezistencës së tyre ndaj Britanisë. Kundërshtarët e Britanisë njiheshin si Patriotë ose Whigs, ndërsa kolonistët që ruanin besnikërinë e tyre ndaj Kurorës njiheshin si Besnik ose Tories.
Lufta e hapur shpërtheu kur rregulltarët britanikë të dërguar për të kapur një sasi të madhe të furnizimeve ushtarake u përballën nga milicia vendase Patriot në Lexington dhe Concord më 19 prill 1775. Milicia patriotike, e bashkuar nga Ushtria Kontinentale e sapoformuar, më pas i vunë forcat britanike në Boston nën rrethim nga toka dhe forcat e tyre u tërhoqën nga deti. Çdo koloni formoi një Kongres Provincial, i cili mori pushtetin nga ish-qeveritë koloniale, shtypi besnikërinë dhe kontribuoi në Ushtrinë Kontinentale të udhëhequr nga Komandanti i Përgjithshëm Gjeneral George Washington. Patriotët u përpoqën pa sukses të pushtonin Kebekun dhe të mblidhnin kolonistë simpatikë atje gjatë dimrit të 1775–76.
Kongresi Kontinental shpalli mbretin britanik George III një tiran që shkeli të drejtat e kolonistëve si anglezë dhe ata i shpallën kolonitë shtete të lira dhe të pavarura më 4 korrik 1776. Udhëheqja Patriot shpalli filozofitë politike të liberalizmit dhe republikanizmit për të refuzuar sundimin nga monarkia dhe aristokracia. Deklarata e Pavarësisë shpalli se të gjithë burrat krijohen të barabartë, megjithëse deri në shekujt e mëvonshëm amendamentet kushtetuese dhe ligjet federale do t'u jepnin gradualisht të drejta të barabarta afrikano-amerikanëve, amerikanëve vendas, burrave të bardhë dhe grave të varfër.
Shënime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Data e 14 janarit 1784 është kur Kongresi Amerikan ratifikoi Traktatin Anglo-Amerikan të vitit 1783 të Parisit pasi Parlamenti Britanik ratifikoi. Traktati i dha fund Revolucionit Amerikan me pavarësinë e SHBA-së të njohur nga Britania në territorin e lëshuar nga territori i pretenduar nga Britania në Amerikën e Veriut, siç përcaktohet në nenin 1 dhe nenin 2. Në ratifikimin, "të gjitha armiqësitë nga deti dhe nga toka do të pushojnë tani e tutje" midis subjekteve britanike dhe qytetarët amerikanë, të siguruar nën një "paqe të qëndrueshme dhe të përhershme", siç parashikohet në nenin 7.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Barksdale, 2018, essay
- ^ Kinkel, Sarah (janar 2014). "The King's Pirates? Naval Enforcement of Imperial Authority, 1740–76". The William and Mary Quarterly (në anglisht). 71 (1): 3–34. doi:10.5309/willmaryquar.71.1.0003. JSTOR 10.5309/willmaryquar.71.1.0003. Marrë më 9 prill 2022.
Bibliografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Barksdale, Nate (28 tetor 2018). "What is the world's oldest democracy?". history.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 5 tetor 2019. Marrë më 21 tetor 2021.