Rod Ajlënd

Përpunoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Rhode Island)
Rhode Island
Shteti
Shteti i Rhode Island
Flamuri i Rhode Island
Flamuri
Stema zyrtare e Rhode Island
Stema
Nofka(t): 
The Ocean State
Little Rhody[1]
Parimet: 
Hope
Himni: "Rhode Island's It for Me"
Harta e Shteteve të Bashkuara me Rhode Island të theksuar
Harta e Shteteve të Bashkuara me Rhode Island të theksuar
VendiShtetet e Bashkuara
Para shtetësisëColony of Rhode Island and Providence Plantations
U pranua në Bashkim29 maj 1790 (13-të)
Kryeqyteti
(dhe qyteti mě i madh)		Providence
Metroja më e madhe dhe zonat urbaneBostoni i Madh (kombinuar)
Greater Providence (metro dhe urban)
Qeveria
 • GuvernatoriDan McKee (D)
 • Guvernatori togerSabina Matos (D)
LegjislaturaAsambleja e Përgjithshme e Rhode Island
 • Dhoma e sipërmeSenati
 • Dhoma e ulëtDhoma e Përfaqësuesve
GjyqësoriGjykata e Lartë e Rhode Island
Senatorët amerikanJack Reed (D)
Sheldon Whitehouse (D)
Delegacioni i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA1: David Cicilline (D)
2: James Langevin (D) (lista)
Sipërfaqja
 • Gjithsej1.214[2] sq mi (3.144 km2)
 • Sipërfaqe tokësore1.055 sq mi (2.707 km2)
 • Sipërfaqe ujore169 sq mi (438 km2)  13.9&%
Sipërfaqja vendi50th
Dimensionet
 • Gjatësia48 mi (77 km)
 • Gjerësia37 mi (60 km)
Lartësia mbidetare
200 ft (60 m)
Lartësia më e lartë
(Jerimoth Hill[3])
812 ft (247 m)
Lartësia më e ulët
(Oqeani Atlantik[3])
0 ft (0 m)
Popullsia
 (2020)
 • Gjithsej1.098.163[4]
 • Vendi45-të
 • Dendësia1.006/sq mi (388/km2)
 • Dendësia vendi2-të
 • Të ardhurat mesatare shtëpiake
$63.870[5]
 • Të ardhurat vendi
15-të
Emri i banorëveRhode Islander
Gjuha
 • Gjuha zyrtareDe jure: S'ka
De facto: Anglisht
Zona kohoreUTC– 05:00 (Lindore)
 • Verës (DST)UTC– 04:00 (EDT)
Shkurtesa USPS
RI
Kodi ISO 3166US-RI
Shkurtesa tradicionaleR.I.
Gjerësia gjeografike41° 09′ N to 42° 01′ N
Gjatësia gjeografike71° 07′ W to 71° 53′ W
Faqja zyrtarewww.ri.gov

Rhode Island (shqiptohet: Rode Ajlënd) zyrtarisht Shteti i Rhode Island, është një shtet në rajonin e Anglisë së Re të Shteteve të Bashkuara Verilindore. Është shteti më i vogël i SHBA-së sipas sipërfaqes dhe i shtati më pak i populluar, me pak më pak se 1.1 milion banorë që nga viti 2020,[6] por është i dyti më i dendur pas Nju Xhersit. Rhode Island kufizohet nga Connecticut në perëndim dhe Massachusetts në veri dhe lindje, dhe ndan një kufi të vogël detare me Nju Jorkun.[7] Providence është kryeqyteti dhe qyteti më i populluar i shtetit.

Amerikanët vendas jetuan rreth Gjirit Narragansett për mijëra vjet përpara se kolonët anglezë të fillonin të mbërrinin në fillim të shekullit të 17-të.[8] Rhode Island ishte unik midis trembëdhjetë kolonive britanike pasi u themelua nga një refugjat, Roger Williams, i cili iku nga persekutimi fetar nga Kolonia e Gjirit të Massachusetts për të krijuar një strehë për lirinë fetare. Ai themeloi Providence në vitin 1636 në tokë të blerë nga fiset lokale, duke krijuar vendbanimin e parë në Amerikën e Veriut me një qeveri të qartë laike.[8] Kolonia e Rhode Island dhe Plantacionet Providence më pas u bënë një destinacion për disidentët fetarë dhe politikë dhe të përjashtuarit shoqërorë, duke e fituar emrin "Ishulli i Rogues".[9]

Duke reflektuar statusin e saj si një qendër e tolerancës relative dhe mendimit të lirë, Rhode Island ishte kolonia e parë që bëri thirrje për një Kongres Kontinental në vitin 1774 dhe e para që hoqi dorë nga besnikëria e saj ndaj Kurorës Britanike më 4 maj 1776.[10] Pas Revolucionit Amerikan, gjatë i cili ishte shumë i pushtuar dhe i kontestuar, Rhode Island u bë shteti i katërt që ratifikoi Nenet e Konfederatës më 9 shkurt 1778.[11] Duke favorizuar një qeveri qendrore më të dobët, ajo bojkotoi konventën e vitit 1787 që hartoi Kushtetutën e Shteteve të Bashkuara,[12] të cilën fillimisht e refuzoi të ratifikojë;[13] ishte i fundit nga 13 shtetet origjinale që e bëri këtë, më 29 maj 1790.[14][15]

Ai u emërua zyrtarisht Shteti i Rhode Island dhe Plantacionet Providence gjatë epokës koloniale, por zakonisht u bë i njohur si thjesht "Rhode Island". Në nëntor 2020, votuesit e shtetit miratuan një ndryshim në kushtetutën e shtetit duke hequr zyrtarisht "dhe Plantacionet Providence" nga emri i tij i plotë.[16][17] Nofka e tij zyrtare është "Shteti i Oqeanit", një referencë për 400 milje (640 km) të vijës bregdetare dhe gjireve dhe hyrjeve të mëdha që përbëjnë rreth 14% të sipërfaqes së tij totale.[2]

Emri[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Para vitit 2020, emri i tij zyrtar ishte Shteti i Rhode Island dhe Plantacionet Providence, që rrjedhin nga bashkimi i katër vendbanimeve koloniale. Vendbanimet e Rhode Island (Newport dhe Portsmouth) ishin në atë që zakonisht quhet Aquidneck Island sot, por quhej Rhode Island në kohët koloniale.[18] Plantacionet Providence ishte emri i kolonisë së themeluar nga Roger Williams në kryeqytetin e shtetit të Providence.[19]

Është e paqartë se si ishulli mori emrin Rhode Island, por dy ngjarje historike mund të kenë qenë me ndikim:

  • Eksploruesi Giovanni da Verrazzano vuri në dukje praninë e një ishulli pranë grykës së Gjirit Narragansett më 1524, të cilin ai e krahasoi me ishullin Rodos në brigjet e Greqisë.[20] Eksploruesit e mëvonshëm evropianë nuk ishin në gjendje të identifikonin saktësisht ishullin e përshkruar nga Verrazzano, por kolonistët që u vendosën në këtë zonë supozuan se ishte ky ishull.[21]
  • Adriaen Block kaloi pranë ishullit gjatë ekspeditave të tij në vitet 1610 dhe ai e përshkroi atë në një rrëfim të vitit 1625 të udhëtimeve të tij si "një ishull me pamje të kuqërremtë", që ishte "een rodlich Eylande" në holandisht të shekullit të 17-të, që do të thotë një e kuqe. ose ishull i kuqërremtë, që supozohet se evoluon në emërtimin Rhode Island.[22][23] Historianët kanë teorizuar se kjo "pamje e kuqërremtë" rezultoi ose nga gjethja e kuqe e vjeshtës ose nga argjila e kuqe në pjesë të bregut.[24]

Përdorimi më i hershëm i dokumentuar i emrit "Rhode Island" për Aquidneck ishte në 1637 nga Roger Williams. Emri u aplikua zyrtarisht në ishull në vitin 1644 me këto fjalë: "Aquethneck do të quhet tani e tutje Isle of Rodes ose Rhode-Island". Emri "Ishulli i Rodes" është përdorur në një dokument ligjor deri në vitin 1646.[25][26] Hartat holandeze qysh në vitin 1659 e quajnë ishullin "Ishulli i Kuq" (Roodt Eylandt).[27]

Gjeografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Demografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Zyra e Regjistrimit të Shteteve të Bashkuara vlerësoi se popullsia e Rhode Island ishte 1,059,361 më 1 korrik 2019, një rritje prej 0,65% që nga regjistrimi i vitit 2010.[28] Në regjistrimin e vitit 2020 në SHBA, popullsia e saj ishte 1,097,379.

Sipas regjistrimit të vitit 2010, 81.4% e popullsisë ishte e bardhë (76.4% të bardhë johispanik), 5.7% ishin të zi ose afrikano-amerikan, 0.6% amerikano indian dhe vendas të Alaskës, 2.9% aziatike, 0.1% vendase havajane dhe banorë të tjerë të ishullit të Paqësorit, 3.3% nga dy ose më shumë raca. 12.4% e popullsisë ishin me prejardhje hispanike ose latine (ata mund të jenë të çdo race).[29]

Nga njerëzit që banojnë në Rhode Island, 58.7% kanë lindur në Rhode Island, 26.6% kanë lindur në një shtet tjetër, 2.0% kanë lindur në Porto Riko, zona të ishullit të SHBA-së ose kanë lindur jashtë vendit nga prindër amerikanë, dhe 12.6% kanë lindur i lindur i huaj.[30]

Sipas Zyrës së Regjistrimit të SHBA, që nga viti 2015, Rhode Island kishte një popullsi të vlerësuar prej 1,056,298, që është një rritje prej 1,125, ose 0,10%, nga viti i kaluar dhe një rritje prej 3,731, ose 0,35%, që nga viti 2010. Kjo përfshin një rritje natyrore që nga regjistrimi i fundit i 15,220 njerëzve (pra 66,973 lindje minus 51,753 vdekje) dhe një rritje për shkak të migrimit neto të 14,001 njerëzve në shtet. Imigrimi nga jashtë Shteteve të Bashkuara rezultoi në një rritje neto prej 18,965 personash, dhe migrimi brenda vendit shkaktoi një rënie neto prej 4,964 personash.

Hispanikët në shtet përbëjnë 12.8% të popullsisë, kryesisht popullsi domenikane, portorikane dhe guatemalane.[31]

Sipas regjistrimit të vitit 2000, 84% e popullsisë së moshës 5 vjeç e lart flisnin vetëm anglishten amerikane, ndërsa 8,07% flisnin spanjisht në shtëpi, 3,80% portugalisht, 1,96% frëngjisht, 1,39% italisht dhe 0,78% flasin gjuhë të tjera në shtëpi në përputhje me rrethanat.[32]

Grupi etnik më i populluar i shtetit, të bardhët johispanikë, ka rënë nga 96,1% në 1970 në 76,5% në 2011. Në vitin 2011, 40,3% e fëmijëve të Rhode Island nën moshën një vjeç i përkisnin grupeve racore ose të pakicave etnike, që do të thotë se kishin të paktën një prind që nuk ishte i bardhë johispanik.

6.1% e popullsisë së Rhode Island u raportua si nën 5 vjeç, 23.6% nën 18 vjeç dhe 14.5% ishin 65 vjeç ose më të vjetër. Femrat përbënin afërsisht 52% të popullsisë.

Feja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Një sondazh i Pew për vetë-identifikimin fetar të banorëve të Rhode Island tregoi shpërndarjen e mëposhtme të përkatësive: katolikë 42%, protestantë 30%, jehud 1%, Dëshmitarë të Jehovait 2%, budizëm 1%, mormonët 1%, hinduizëm 1% dhe jo-fetare 20%. Emërtimet më të mëdha janë Kisha Katolike me 456.598 pasues, Kisha Episkopale me 19.377, Kishat Baptiste Amerikane USA me 15.220 dhe Kisha e Bashkuar Metodiste me 6.901 pasues.

Rhode Island ka përqindjen më të lartë të banorëve katolikë të çdo shteti, kryesisht për shkak të imigrimit të madh irlandez, italian dhe franko-kanadez në të kaluarën; kohët e fundit, në shtet janë krijuar gjithashtu komunitete të rëndësishme portugeze dhe të ndryshme hispanike. Megjithëse ka përqindjen më të lartë të përgjithshme katolike të çdo shteti, asnjë nga qarqet individuale të Rhode Island nuk renditet ndër 10 më katolikët në Shtetet e Bashkuara, pasi katolikët janë të shpërndarë në mënyrë të barabartë në të gjithë shtetin.

Sinagoga Touro është ndërtesa më e vjetër ekzistuese e sinagogës në Shtetet e Bashkuara

Komuniteti hebre i Rhode Island, me qendër në zonën Providence, u shfaq gjatë një vale imigrimi hebre, kryesisht nga shtetl evropiane lindore midis viteve 1880 dhe 1920. Prania e Sinagogës Touro në Newport, sinagoga më e vjetër ekzistuese në Shtetet e Bashkuara, thekson se këto valë të dyta të emigrantëve nuk krijuan komunitetin e parë hebre në Rhode Island; një valë relativisht më e vogël e hebrenjve spanjollë dhe portugez emigruan në Newport gjatë epokës koloniale.

Ekonomia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kultura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ "Rhode Island Government: Government" (në anglisht). RI.gov. Arkivuar nga origjinali më 1 korrik 2010. Marrë më 31 korrik 2010.
  2. ^ a b Office of the Secretary of State: A. Ralph Mollis: State Library Arkivuar janar 1, 2016, tek Wayback Machine. Sos.ri.gov. Retrieved on July 12, 2013.
  3. ^ a b "Elevations and Distances in the United States" (në anglisht). United States Geological Survey. 2001. Arkivuar nga origjinali më 15 tetor 2011. Marrë më 24 tetor 2011.
  4. ^ Bureau, US Census (26 prill 2021). "2020 Census Apportionment Results". The United States Census Bureau (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 26 prill 2021. Marrë më 27 prill 2021.
  5. ^ "Median Annual Household Income". The Henry J. Kaiser Family Foundation (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 20 dhjetor 2016. Marrë më 9 dhjetor 2016.
  6. ^ "2020 Census" (PDF). Census.gov (në anglisht). 26 prill 2021. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 26 prill 2021. Marrë më 26 prill 2021.
  7. ^ "RG 042.03" (në anglisht). Office of the Secretary of State: Nellie M. Gorbea. Arkivuar nga origjinali më 13 nëntor 2018. Marrë më 13 nëntor 2018.
  8. ^ a b "Rhode Island | Map, Population, History, Beaches, & Facts | Britannica". www.britannica.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 27 janar 2018. Marrë më 2021-11-10.
  9. ^ "Rhode Island – History | Britannica". www.britannica.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2021-11-11. Marrë më 2021-11-11.
  10. ^ "The May 4, 1776, Act of Renunciation" (në anglisht). State of Rhode Island. Arkivuar nga origjinali më 5 shtator 2015. Marrë më 3 maj 2014.
  11. ^ Jensen, Merrill (1959). The Articles of Confederation: An Interpretation of the Social-Constitutional History of the American Revolution, 1774–1781 (në anglisht). University of Wisconsin Press. fq. xi, 184. ISBN 978-0-299-00204-6.
  12. ^ "Letter from Certain Citizens of Rhode Island to the Federal Convention" (në anglisht). Ashland, Ohio: TeachingAmericanHistory.org. Arkivuar nga origjinali më 15 shtator 2018. Marrë më 21 tetor 2015.
  13. ^ Flexner, James Thomas (1984). Washington, The Indispensable Man (në anglisht). New York: Signet. fq. 208. ISBN 978-0-451-12890-4.
  14. ^ Vile, John R. (2005). The Constitutional Convention of 1787: A Comprehensive Encyclopedia of America's Founding (Volume 1: A-M) (në anglisht). ABC-CLIO. fq. 658. ISBN 978-1-85109-669-5. Arkivuar nga origjinali më 1 shkurt 2016. Marrë më 21 tetor 2015.
  15. ^ "US constitution Ratification: RI" (në anglisht). Usconstitution.net. 8 janar 2010. Arkivuar nga origjinali më 6 shtator 2018. Marrë më 26 janar 2013.
  16. ^ Shamsian, Jacob. "Rhode Islanders voted to strip the word 'plantations' from their official state name". Business Insider (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 4 nëntor 2020. Marrë më 2020-11-04.
  17. ^ Gammans, Bay (30 nëntor 2020). "RI Board of Elections certifies results of 2020 general election". WPRI.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 17 shkurt 2021. Marrë më 18 dhjetor 2020.
  18. ^ "Colony Of Rhode Island A Brief History" (në anglisht). celebrateboston.com. Arkivuar nga origjinali më 17 korrik 2015. Marrë më 16 korrik 2015.
  19. ^ "Rhode Island Geography Maps" (në anglisht). Dlt.ri.gov. Arkivuar nga origjinali më 17 janar 2013. Marrë më 26 janar 2013.
  20. ^ Verrazano, Giovanni. Verrazano's voyage along the Atlantic coast of North America, 1524 (në anglisht). State University of New York at Albany. fq. 10. Marrë më 14 gusht 2015.
  21. ^ Giovanni da Verrazzano emëroi një vend në Rhode Island Puntum Iovianum për nder të mikut të tij Paolo Giovio (Jovium në latinisht) (1483–1542), humanist dhe historian. Giovio zotëronte Cèllere Codex të Verrazzanos që përmbante tekstin e udhëtimit të tij të parë.
  22. ^ Samuel Greene Arnold (1859). "1636–1700" (në anglisht). Appleton. fq. 70. Arkivuar nga origjinali më 1 janar 2016. Marrë më 17 tetor 2015 – nëpërmjet Google Books.
  23. ^ "Joannes de Laet". S4U Languages (në portugalisht). Arkivuar nga origjinali më 22 tetor 2019. Marrë më 11 dhjetor 2015.
  24. ^ Elisha Potter (1835). The Early History of Narragansett. Collections of the Rhode-Island Historical Society, Volume 3 (në anglisht). fq. 22. Arkivuar nga origjinali më 20 shkurt 2021. Marrë më 28 tetor 2020 – nëpërmjet Google Books.
  25. ^ Office of the Secretary of State: A. Ralph Mollis: State Library Arkivuar nëntor 17, 2010, tek Wayback Machine. Sos.ri.gov. Retrieved on April 12, 2014.
  26. ^ Hamilton B. Staples (1882). "Origins of the Names of the State of the Union". Proceedings of the American Antiquarian Society, Volume 1 (në anglisht). fq. 367. Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2020. Marrë më 4 shtator 2018 – nëpërmjet Google Books.
  27. ^ "Rhode Island Colony Facts" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 14 tetor 2021. Marrë më 17 shtator 2021.
  28. ^ "QuickFacts Rhode Island; UNITED STATES". 2018 Population Estimates (në anglisht). United States Census Bureau, Population Division. 12 mars 2019. Arkivuar nga origjinali më 22 korrik 2019. Marrë më 12 mars 2019.
  29. ^ "Rhode Island QuickFacts from the US Census Bureau" (në anglisht). Quickfacts.census.gov. Arkivuar nga origjinali më tetor 15, 2010. Marrë më gusht 14, 2012.
  30. ^ "U.S. Census website". census.gov (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më dhjetor 27, 1996. Marrë më dhjetor 11, 2015.
  31. ^ "2010 Census quick facts: Rhode Island" (në anglisht). U.S. Census Bureau. Arkivuar nga origjinali më tetor 15, 2010. Marrë më nëntor 8, 2010.
  32. ^ "Language Map Data Center" (në anglisht). Mla.org. 17 korrik 2007. Arkivuar nga origjinali më 5 dhjetor 2010. Marrë më 31 korrik 2010.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Rod_Ajlënd&oldid=2460478"