Montana
Montana | |
|---|---|
| Shteti i Montanës | |
| Nofka(t): Big Sky Country, The Treasure State | |
| Parimet: | |
| Himni: "Montana" | |
 Harta e Shteteve të Bashkuara me Montana të theksuar | |
| Vendi | Shtetet e Bashkuara |
| Para shtetësisë | Territori i Montanës |
| U pranua në Bashkim | November 8, 1889 (41st) |
| Kryeqyteti | Helena |
| Qyteti më i madh | Billings |
| Metroja më e madhe dhe zonat urbane | Billings |
| Qeveria | |
| • Guvernatori | Greg Gianforte (R) |
| • Guvernatori toger | Kristen Juras (R) |
| Legjislatura | Legjislatura e Montanës |
| • Dhoma e sipërme | Senati i Montanës |
| • Dhoma e ulët | Dhoma e Përfaqësuesve |
| Gjyqësori | Gjykata e Lartë e Montanës |
| Senatorët amerikan | Jon Tester (D) Steve Daines (R) |
| Delegacioni i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA | Matt Rosendale (R) (lista) |
| Sipërfaqja | |
| • Gjithsej | 147.040[1] sq mi (380.800 km2) |
| • Sipërfaqe tokësore | 145.552[2] sq mi (145.552 square miles (376.980 km2) km2) |
| • Sipërfaqe ujore | 1.491 sq mi (3.862 km2) 1% |
| Sipërfaqja vendi | 4-të |
| Dimensionet | |
| • Gjatësia | 255 mi (410 km) |
| • Gjerësia | 630 mi (1.015 km) |
| Lartësia mbidetare | 3.400 ft (1.040 m) |
| Lartësia më e lartë | 12.807 ft (3.903,5 m) |
| Lartësia më e ulët (Lumi Kootenai në kufi me Idahon) | 1.804 ft (557 m) |
| Popullsia (2020) | |
| • Gjithsej | 1.085.407[3] |
| • Vendi | 43th |
| • Dendësia | 7,09/sq mi (2,73/km2) |
| • Dendësia vendi | 48-të |
| • Të ardhurat mesatare shtëpiake | $56.539 [4] |
| • Të ardhurat vendi | 40th |
| Emri i banorëve | Montanan |
| Gjuha | |
| • Gjuha zyrtare | Anglisht |
| Zona kohore | UTC−07:00 (Mountain) |
| • Verës (DST) | UTC−06:00 (MDT) |
| Shkurtesa USPS | MT |
| Kodi ISO 3166 | US-MT |
| Shkurtesa tradicionale | Mont. |
| Gjerësia gjeografike | 44° 21′ N to 49° N |
| Gjatësia gjeografike | 104° 2′ W to 116° 3′ W |
| Faqja zyrtare | www |
Montana (shqiptimi: Montena) është një shtet federal në nërajonin malor perëndimor të Shteteve të Bashkuara Perëndimore. Kufizohet nga Idaho në perëndim; Dakota e Veriut dhe Dakota e Jugut në lindje; Wyoming në jug; dhe nga provincat kanadeze të Albertës, Kolumbisë Britanike dhe Saskatchewan në veri. Është shteti i katërt më i madh për nga sipërfaqja, shteti i tetë më pak i populluar dhe shteti i tretë më pak i dendur i populluar. Kryeqyteti i shtetit të saj është Helena. Gjysma perëndimore e Montanës përmban vargmale të shumta malore, ndërsa gjysma lindore karakterizohet nga terreni perëndimor preri dhe tokat e këqija, me vargmale më të vogla malore që gjenden në të gjithë shtetin. Në total, 77 vargje të emërtuara janë pjesë e Maleve Shkëmbore.
Montana nuk ka pseudonim zyrtar, por disa jozyrtare, më së shumti "Big Sky Country", "The Treasure State", "Land of the Shining Mountains" dhe "The Last Best Place".[5] Ekonomia bazohet kryesisht në bujqësi, duke përfshirë blegtorinë dhe bujqësinë e drithërave. Burime të tjera të rëndësishme ekonomike përfshijnë naftën, gazin, qymyrin, minierat dhe lëndën drusore. Sektorët e kujdesit shëndetësor, shërbimeve dhe qeverisë janë gjithashtu të rëndësishëm për ekonominë e shtetit. Sektori me rritje më të shpejtë të Montanës është turizmi; gati 13 milionë turistë në vit vizitojnë Parkun Kombëtar Glacier, Parkun Kombëtar të Yellowstone, Beartooth Highway, Liqenin Flathead, Big Sky Resort dhe atraksione të tjera.[6]
Etimologjia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Emri Montana vjen nga fjala spanjolle montaña, e cila nga ana tjetër vjen nga fjala latine montanea, që do të thotë "mal" ose më gjerësisht "vend malor".[7][8] Montaña del Norte ishte emri i dhënë nga eksploruesit e hershëm spanjollë në të gjithë rajonin malor të perëndimit. Emri Montana u shtua më 1863 në një projekt-ligj nga Komiteti i Shtëpisë së Shteteve të Bashkuara për Territoret (i kryesuar në atë kohë nga James Ashley nga Ohio) për territorin që do të bëhej Territori i Idahos.[9]
Emri u ndryshua nga përfaqësuesit Henry Wilson (Massachusetts) dhe Benjamin F. Harding (Oregon), të cilët u ankuan se Montana "nuk kishte kuptim".[9] Kur Ashley paraqiti një projekt-ligj për krijimin e një qeverie të përkohshme më 1864 për një territor të ri që do të gërmohej nga Idaho, ai përsëri zgjodhi Territorin e Montanës.[10] Këtë herë, Rep. Samuel Cox, gjithashtu nga Ohio, e kundërshtoi emrin.[10] Cox u ankua se emri ishte një emërtim i gabuar duke qenë se shumica e territorit nuk ishte malor dhe një emër amerikan vendase do të ishte më i përshtatshëm se ai spanjoll. U sugjeruan emra të tjerë si Shoshone, por Komiteti i Territoreve vendosi që ata të kishin lirinë për të zgjedhur emrin, kështu që emri origjinal i Montanës u miratua.[10]
Gjeografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Montana është një nga tetë shtetet malore, e vendosur në veri të rajonit të njohur si Shtetet e Bashkuara Perëndimore. Kufizohet me Dakotën e Veriut dhe Dakotën e Jugut në lindje. Wyoming në jug, Idaho në perëndim dhe jugperëndim, dhe provincat kanadeze të Albertës, Kolumbisë Britanike dhe Saskatchewan në veri, duke e bërë atë shtetin e vetëm që kufizohet me tre provinca kanadeze.
Me një sipërfaqe prej 147,040 milje katrorë (380,800 km2),[1] Montana është pak më e madhe se Japonia. Është shteti i katërt më i madh në Shtetet e Bashkuara pas Alaskës, Teksasit dhe Kalifornisë, dhe shteti më i madh pa dalje në det.[11]
Demografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Montana, me 944.632 (2006) banorët e një prej shteteve më pak i populluar në ShBA. Në Përveç kësaj, Montana është gjendja e ShBA me densitet të ulët tretë popullsisë në shtetet e Alaska dhe Wyoming. Ndërmjet viteve 1990 dhe 2000 popullsia është rritur nga një total prej 12.9%.
Zhvillimin e popullsisë 1880-2000 (në mijë), bazuar në regjistrimet përkatëse.
Qytetet më të mëdha
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b "United States Summary: 2010, Population and Housing Unit Counts, 2010 Census of Population and Housing" (PDF) (PDF) (në anglisht). Zyra e Regjistrimit të Shteteve të Bashkuara. shtator 2012. fq. 41 (Table 18). Marrë më 11 prill 2014.
- ^ "Area of Montana Counties" (në anglisht). Montana.gov. Arkivuar nga origjinali më 3 shkurt 2020. Marrë më 2 shkurt 2020.
- ^ "2020 Census Apportionment Results". census.gov (në anglisht). Zyra e Regjistrimit të Shteteve të Bashkuara. Arkivuar nga origjinali më prill 26, 2021. Marrë më prill 30, 2021.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "US Census Bureau QuickFacts: Montana" (në anglisht). Zyra e Regjistrimit të Shteteve të Bashkuara. 1 korrik 2021. Marrë më 28 maj 2022.
- ^ Robbins, J. 2008.
- ^ Kendall, Lewis. "Montana tourist numbers down, spending up, report says". Bozeman Daily Chronicle (në anglisht). Marrë më 21 qershor 2018.
- ^ Montana Historical Society (1910). Contributions to the Historical Society of Montana (në anglisht). Rocky Mountain Publishing Company. fq. 47.
- ^ Malone, Roeder & Lang 1991, ff. 95–96.
- ^ a b Sanders 1910, ff. 15–60.
- ^ a b c "Congressional Globe, 38th Congress, 1st session" Library of Congress
- ^ "Montana | Capital, Population, Climate, Map, & Facts". Encyclopedia Britannica (në anglisht). Marrë më 17 shkurt 2021.
Bibliografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Robbins, Jim (17 gusht 2008). "In Montana, a Popular Expression Is Taken Off the Endangered List". New York Times (në anglisht). Marrë më mars 29, 2013.
{{cite news}}: Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - Malone, Michael P.; Roeder, Richard B.; Lang, William L. (1991). Montana: A History of Two Centuries (në anglisht). Seattle: University of Washington Press. ISBN 978-0-295-97120-9.
- Sanders, Wilbur Edgerton (1910). Montana, Organization, Name and Naming: The Word, its Significance, Derivation, and Historical Use (në anglisht). Vëll. 7. Helena, MT: Rocky Mountain Publishing.
{{cite book}}: Parametri|work=është injoruar (Ndihmë!)
Ellëbema • Ëllaska • Ërizouna • Arkënsoë • Kollëradou • Kënetikët • Dellëueë • Florida • Xhorxhia • Havai • Aidaho • Illinois • Indiana • Ajoua • Kalifornia • Kanzas • Kentaki • Luiziana • Mein • Merilënd • Masaçusec • Miçigen • Minesota • Misisipi • Mizuri • Montena • Nebraska • Nevada • Nju Hëmpshër • Nju Xhersi • Nju Meksiko • Nju Jork • Karolina e Veriut • Dakota e Veriut • Ohaio • Oklahoma • Oregon • Pensilvania • Rod Ajlënd • Karolina e Veriut • Karolina e Jugut • Tenesi • Teksas • Jutah • Vermont • Virxhinia • Uashington • Virxhinia Perëndimore • Uiskonsin • Uajoming. |  | |
|
Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë. |