Të drejtat e njeriut në Maqedoninë e Veriut

Maqedonia e Veriut është nënshkruese e Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe Konventës së Gjenevës së OKB-së në lidhje me statusin e refugjatëve dhe Konventës kundër torturës, dhe Kushtetuta e Maqedonisë së Veriut garanton të drejtat themelore të njeriut për të gjithë qytetarët.

Megjithatë, në ketë vend vazhdojnë problemet me të drejtat e njeriut . Sipas organizatave të të drejtave të njeriut, në vitin 2003 ka pasur të dyshuara ekzekutime jashtëgjyqësore, kërcënime dhe frikësime kundër aktivistëve të të drejtave të njeriut dhe gazetarëve kundër regjimit dhe akuza për torturë nga policia.

HRW dhe Helsinki Watch

Sipas Human Rights Watch, shumë ish-qytetarë jugosllavë mbeten "në mënyrë efektive pa shtetësi" si rezultat i një ligji për shtetësinë i hartuar pas shkëputjes së Maqedonisë së Veriut nga Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë .

Konflikti midis qytetarëve shqiptarë etnikë dhe qeverisë së Maqedonisë së Veriut ka rezultuar në shkelje serioze të të drejtave të njeriut nga të dyja palët.

Sipas Federatës Ndërkombëtare të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut, janë raportuar shkeljet e mëposhtme të të drejtave të njeriut:  

• Abuzimi i policisë ndaj të dyshuarve, veçanërisht gjatë arrestimit dhe ndalimit fillestar
• Ngacmimet policore të pakicave etnike, veçanërisht romëve
• Mosndëshkimi dhe korrupsioni në polici
• Presioni politik në drejtësi
• Dhuna shoqërore dhe diskriminimi ndaj grave, fëmijëve dhe pakicave etnike, veçanërisht romëve
• Trafikimi i grave dhe vajzave për shfrytëzim seksual
• Ndërhyrja e qeverisë në veprimtarinë e sindikatave

Renditjet ndërkombëtare

• Indeksi i Demokracisë, 2020: 78 nga 167 ("regjim hibrid")
• Indeksi i Lirisë së Shtypit në mbarë botën, 2020: 92 nga 180.

Raporti i KE -së

Sipas Raportit të Komisionit Evropian për vitin 2020 janë bërë përmirësime të konsiderueshme në krahasim me raportet e kaluara, por ai ende lufton për të arritur ndryshime të qëndrueshme në fushat kryesore:

• Për sa i përket kritereve politike , Maqedonia e Veriut vazhdoi të zbatojë reformat në lidhje me BE-në gjatë gjithë periudhës raportuese. Përpjekjet vazhduan për të forcuar demokracinë dhe sundimin e ligjit, duke përfshirë aktivizimin e kontrolleve dhe balancave ekzistuese dhe përmes diskutimeve dhe debateve në çështjet kyçe të politikave dhe legjislative. Partitë opozitare mbetën të angazhuara në Parlament dhe mbështetën çështjet kyçe të interesit të përbashkët kombëtar, siç janë reformat e lidhura me BE-në dhe procesi i integrimit në NATO, të cilit Maqedonia e Veriut iu bashkua në mars 2020 .
• Situata ndëretnike në përgjithësi ka mbetur e qetë. U bënë përpjekje për të forcuar marrëdhëniet ndëretnike dhe për të zbatuar Marrëveshjen Kornizë të Ohrit , e cila i dha fund konfliktit të vitit 2001 dhe ofron kornizën për ruajtjen e karakterit multietnik të shoqërisë.
• Shoqëria civile mbetet aktive dhe luan një rol kyç në proceset e politikave dhe vendimmarrjes. Janë marrë masa për zbatimin e Strategjisë 2018-2020 dhe Planit të Veprimit për Bashkëpunimin ndërmjet Qeverisë dhe Shoqërisë Civile. Megjithatë, nevojiten përpjekje për të siguruar një proces konsultimi më kuptimplotë dhe në kohë.
• Reforma e vazhdueshme e shërbimeve të inteligjencës rezultoi me ngritjen në shtator 2019 të Agjencisë së Sigurisë Kombëtare, e krijuar si një organ i pavarur shtetëror pa kompetenca policore, ndryshe nga paraardhësi i saj Byroja për Siguri dhe Kundërzbulim (UBK). Kjo është në përputhje me rekomandimet e Grupit të Ekspertëve të Lartë për çështjet sistematike të sundimit të ligjit. Agjencia Operative Teknike ka vazhduar të funksionojë. Nevojiten përpjekje të mëtejshme për të siguruar që ajo të ketë akses në të gjitha mjetet e nevojshme për të përmbushur mandatin e saj. Kapaciteti për mbikëqyrje parlamentare mbi shërbimet e inteligjencës duhet të forcohet.
• Maqedonia e Veriut është e përgatitur mesatarisht me reformën e administratës së saj publike. Është bërë njëfarë progresi në përmirësimin e transparencës, me miratimin e Strategjisë së Transparencës 2019-2021, funksionalizimin e portalit të të dhënave të hapura për qeverinë dhe publikimin e të dhënave për shpenzimet e qeverisë. Raportet e monitorimit të zbatimit të Strategjisë së Reformës së Administratës Publike dhe Programit të Reformës së Menaxhimit të Financave Publike u hartuan dhe u shoqëruan me veprime adekuate vizibiliteti. Sigurimi i respektimit të parimeve të transparencës, meritës dhe përfaqësimit të drejtë mbetet thelbësor. Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit vazhdoi të trajtojë akuzat për nepotizëm, miqësi dhe ndikim politik në procesin e rekrutimit të punonjësve të sektorit publik. Duhet të sigurohet një ndjekje e duhur e raporteve dhe rekomandimeve të Komisionit Shtetëror.
• Sistemi gjyqësor i Maqedonisë së Veriut ka një nivel përgatitjeje/është i përgatitur mesatarisht. Ka pasur progres të mirë në zbatimin e strategjisë së reformës në drejtësi, duke adresuar në këtë mënyrë 'Prioritetet Urgjente të Reformës' dhe rekomandimet nga Komisioni i Venecias dhe Grupi i Ekspertëve të Lartë për çështjet sistematike të Sundimit të Ligjit. Nevojiten ende përpjekje për të siguruar zbatimin sistematik të planit të veprimit të përditësuar të strategjisë së reformës në drejtësi. Institucionet gjyqësore po zbatojnë rregulla të reja për emërimin, ngritjen në detyrë, disiplinimin dhe shkarkimin e gjyqtarëve dhe Këshilli Gjyqësor e ka ushtruar rolin e tij në mënyrë më proaktive. Si rezultat i përpjekjeve të saj për reforma në vitet e fundit, Maqedonia e Veriut ka krijuar mekanizma për të siguruar pavarësinë dhe llogaridhënien e gjyqësorit, të tilla si rregullat për emërimet e bazuara në merita, kontrollin e pasurisë dhe konfliktin e interesit dhe procedurat disiplinore. Ai duhet të sigurojë përdorimin e tyre të vendosur dhe të qëndrueshëm përpara se të parashikohen ndryshime të mëtejshme në këtë fushë. Zbatimi efektiv i kuadrit ligjor si dhe rritja e përpjekjeve nga të gjitha palët e interesuara për të demonstruar shembullin e tyre do të kontribuojë në rritjen e besimit të publikut në gjyqësor.
• Përsa i përket luftës kundër korrupsionit, Maqedonia e Veriut ka një nivel përgatitjeje/është e përgatitur mesatarisht. Progres i mirë është arritur përmes konsolidimit të historisë së saj në hetimin, ndjekjen penale dhe gjykimin e rasteve të korrupsionit të nivelit të lartë. Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit ka qenë veçanërisht proaktiv në parandalimin e korrupsionit dhe ka hapur një numër të madh rastesh, duke përfshirë ato që përfshijnë zyrtarë të nivelit të lartë nga i gjithë spektri politik, në përputhje me rekomandimin e vitit të kaluar. Vazhdojnë përpjekjet për të ecur përpara me rastet e Prokurorisë Speciale dhe vendosjen e llogaridhënies për përgjimet e paligjshme. Ish-kryeprokurori i posaçëm u dënua në qershor të vitit 2020 në aktgjykimin e shkallës së parë në të ashtuquajturin 'rasti i raketave' në lidhje me pretendimin për zhvatje dhe shpërdorim detyre në lidhje me një rast të Prokurorisë Speciale.
• Vendi ka një nivel përgatitjeje në luftën kundër krimit të organizuar. Kuadri legjislativ është gjerësisht në përputhje me standardet evropiane dhe përpjekjet për zbatimin e strategjive kundër krimit të organizuar duhet të vazhdojnë. Është bërë njëfarë progresi në përmbushjen e rekomandimit të vitit të kaluar për të krijuar një zyrë për rikuperimin e aseteve në përputhje me acquis të BE-së. Zyra tani do të duhet të demonstrojë kapacitetin e saj për të mbështetur një politikë proaktive të konfiskimit të aseteve. Vendi është i angazhuar në vlerësimin e kërcënimeve në nivel rajonal dhe do të duhet të zgjerojë fushën e tij në përputhje me praktikat e BE-së. Ka disa përparime në nivelin operacional, por duhet bërë më shumë për të përmirësuar efektivitetin e zbatimit të ligjit në luftimin e formave specifike të krimit, si pastrimi i parave dhe krimet financiare. Bashkëpunimi me Europolin po rritet në fusha të ndryshme kriminale. Koordinimi mbetet thelbësor për të gjithë aktorët e përfshirë në luftën kundër krimit të organizuar. Është bërë njëfarë përparimi në luftën kundër terrorizmit dhe parandalimin/kundërtimin e ekstremizmit të dhunshëm në përputhje me objektivat e përcaktuara në Planin e Përbashkët të Veprimit për kundër-terrorizmin përBallkani Perëndimor dhe marrëveshja zbatuese dypalëshe.
• Kuadri ligjor për mbrojtjen e të drejtave themelore është kryesisht në përputhje me standardet evropiane. Deinstitucionalizimi _procesi është në zhvillim e sipër dhe po kryhet zhvendosja e fëmijëve në kujdesin e bazuar në komunitet. Ministria e Punës dhe Politikës Sociale po investon në shërbimet komunitare, duke përfshirë mbështetjen e viktimave të dhunës me bazë gjinore. Është thelbësore që këto shërbime të vazhdojnë të jenë të disponueshme. Nevojiten përpjekje shtesë për të adresuar rekomandimet e organeve evropiane dhe ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, veçanërisht në lidhje me trajtimin e personave të paraburgosur dhe të dënuar. Vendimi i Gjykatës Kushtetuese për shfuqizimin e Ligjit për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi në baza procedurale do të thotë se vendit aktualisht i mungon një kornizë ligjore gjithëpërfshirëse për mosdiskriminimin dhe një organ për barazi. Ky hendek serioz duhet të trajtohet nga legjislatura e re.Konventa e Stambollit . Ndërsa krijimi i mekanizmit të mbikëqyrjes së jashtme të policisë ka përfunduar, mungesa e hetuesve të vërtetë të pavarur mund të pengojë punën e njësisë për të trajtuar në mënyrë efektive mosndëshkimin e policisë. Vendi duhet të marrë masa urgjente për të përmirësuar më tej situatën në burgje dhe për të mbështetur alternativat ndaj paraburgimit.
• Vendi ka një nivel përgatitjeje / është mesatarisht i përgatitur në fushën e lirisë së shprehjesdhe ka bërë progres të kufizuar gjatë periudhës raportuese. Situata e përgjithshme dhe klima në të cilën operojnë mediat mbeten përgjithësisht të favorshme për lirinë e medias dhe lejojnë raportimin kritik të medias, megjithëse ka pasur disa tensione të shtuara gjatë krizës COVID-19 dhe në kontekstin e zgjedhjeve. Përpjekjet për vetërregullim duhet të intensifikohen për të mbështetur avancimin në standardet profesionale dhe cilësinë e gazetarisë. Është e rëndësishme të sigurohet transparencë më e madhe e reklamimit në media nga institucionet shtetërore, partitë politike dhe ndërmarrjet publike. Nevojiten zgjidhje të qëndrueshme për të siguruar pavarësinë e transmetuesit publik, standardet profesionale dhe qëndrueshmërinë financiare. Është thelbësore të vazhdohet mbështetja e pluralizmit mediatik, duke promovuar profesionalizmin, raportimin e paanshëm dhe gazetarinë hulumtuese, dhe ndërtimi i qëndrueshmërisë për të luftuar në mënyrë efektive dezinformimin. Qëndrueshmëria financiare e mediave të pavarura dhe kushtet e punës së gazetarëve mbeten sfidë.
• Maqedonia e Veriut vazhdon të luajë një rol aktiv dhe konstruktiv në menaxhimin e flukseve të përziera të migracionit . Mbetet në një nga rrugët kryesore të tranzitit për lëvizje të përzier. Ai bashkëpunon në mënyrë efektive me vendet fqinje dhe shtetet anëtare të BE-së, duke përfshirë edhe me oficerë të ftuar nga shtetet anëtare të BE-së në terren. Vazhduan përpjekjet e konsiderueshme për të siguruar kushte bazë jetese dhe shërbime për të gjithë migrantët që qëndrojnë në vend. Regjistrimi i migrantëve dhe profilizimi adekuat i ndjeshëm ndaj mbrojtjes u përmirësuan, por duhet të kryhen në një mënyrë më sistematike. Marrëveshja e statusit me Agjencinë Evropiane të Kufirit dhe Rojës Bregdetare nuk është nënshkruar ende. Problemi i aktiviteteve të shpeshta të kontrabandës në kufirin verior duhet të trajtohet më tej.

Shih edhe

• Shkupi
• Maqedonia e Veriut
• Marrëveshja e Ohrit
• Shqiptarët në Maqedoninë e Veriut
• Të drejtat LGBT në Maqedoninë e Veriut