Tarot
Tarot është një pako me letra, të përdorura nga mesi i shekullit të 15-të në pjesë të ndryshme të Evropës për të luajtur lojëra të tilla si tarocchini italiane, taroti francez dhe Königrufen austriak, nga të cilat shumë akoma luhen edhe sot. Në fund të shekullit të 18-të, disa pako tarot filluan të përdoren si një prirje për parashikim të së ardhmes përmes leximit të letrave tarot dhe fall me letra që çojnë në pako me porosi të zhvilluara për qëllime të tilla okulte.
Si letrat e zakonshme të lojërave, tarot ka katër lloje që ndryshojnë sipas rajonit: lloje franceze në Evropën Veriore, lloje latine në Evropën Jugore dhe lloje gjermane në Evropën Qendrore. Secila lloj ka 14 letra, dhjetë letra numërojnë nga një (ose Asi) deri në dhjetë dhe katër karta fytyre (Mbreti, Mbretëresha, Kalorësi, dhe Fanti). Për më tepër, tarot ka një lloj të veçantë atu me 21 letra dhe një letër të vetme të njohur si Budalla. Këto letra tarot përdoren akoma në të gjithë Evropën për të luajtur lojëra konvencionale me karta pa shoqata okulte.
Etimologjia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Fjala Tarot dhe Tarock gjermane rrjedhin nga Tarocchi italiane, origjina e së cilës është e pasigurt por taroch është përdorur si një sinonim i marrëzisë në fund të shekujve 15 dhe fillimit të 16-të.[1][2] Kuvertat njiheshin ekskluzivisht si Trionfi gjatë shekullit të 15-të. Emri i ri u shfaq për herë të parë në Bresha rreth vitit 1502 si Tarocho.[3] Gjatë shekullit të 16-të, një lojë e re luhej me një kuvertë standarde, por ndarja e një emri shumë të ngjashëm (Trionfa) po bëhej shpejt e njohur.[4]
Lojërat tarot
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Qëllimi origjinal i letrave tarot ishte të luanin lojëra. Një shpjegim shumë i ciklit i rregullave për një kuvertë të ngjashme me tarot është dhënë në një dorëshkrim nga Martiano da Tortona para vitit 1425. Përshkrimet e paqarta të lojës ose terminologjia e lojës ndjekin për dy shekujt e ardhshëm, deri sa përshkrimi i hershëm i njohur i plotë i rregullave për një variant francez në 1637.[5] Loja e tarotit ka shumë ndryshime rajonale. Tarocchini ka mbijetuar në Bolonjë dhe ka akoma të tjerë që luhen në Piemonte dhe Siçili, por në Itali loja është përgjithësisht më pak e popullarizuar sesa gjetkë.
Shekulli i 18-të pa ringjalljen më të madhe të tarot, gjatë së cilës u bë një nga lojërat më të njohura me letra në Evropë, që luhej kudo përveç Irlandës dhe Britanisë, gadishullit Iberik dhe Ballkanit Osman. Taroti francez përjetoi një fillim ringjalljeje në vitet 1970 dhe Franca ka komunitetin më të fortë të lojrave tarot. Lojërat rajonale me tarot - shpesh të njohura si tarock, tarok ose tarokk janë luajtur gjerësisht në Evropën qendrore brenda kufijve të ish-perandorisë Austro-Hungareze.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Vitali, Andrea. About the etymology of Tarocco at Le Tarot Cultural Association. Marrur më 4 shkurt 2018.
- ^ Vitali, Andrea. Taroch - 1494 at Le Tarot Cultural Association. Retrieved 4 February 2018.
- ^ Depaulis, Thierry (2008). "Entre farsa et barzelletta: jeux de cartes italiens autours de 1500". The Playing-Card (në italisht). 37 (2): 89–102.
- ^ Dummett, Michael A. E; Mann, Sylvia (1980). The game of Tarot: From Ferrara to Salt Lake City (në anglisht). ISBN 9780715610145.
- ^ Dummett, Michael; McLeod, John (2004). A History of Games Played with the Tarot Pack (në anglisht). Lewiston: The Edwin Mellen Press. fq. 17-21.