Jump to content

Xixëllonja

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Xixëllonjë në Kanadanë lindore - fotografia e sipërme është marrë me një blic, pjesa e poshtme vetëm me dritën e vetëemetuar
Xixëllonja Cyphonocerus ruficollis, një anëtar me shkëlqim të dobët i familjes Cyphonocerinae

Xixëllonjat (Latin: Lampyridae) janë një familje insektesh në rendin e brumbujve Coleoptera me më shumë se 2000 lloje të përshkruara. Ata janë brumbuj me trup të butë që zakonisht quhen xixëllonja, krimba të ndezur ose insekte vezulluese për përdorimin e tyre të dukshëm të biolumineshencës gjatë muzgut për të tërhequr bashkëshortët ose gjahun.

Përmbledhje

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Xixëllonjat prodhojnë një "dritë të ftohtë", pa frekuenca infra të kuqe ose ultravjollcë. Kjo dritë e prodhuar kimikisht nga pjesa e poshtme e barkut mund të jetë e verdhë, jeshile ose e kuqe e zbehtë, me gjatësi vale nga 510 në 670 nanometra. [1] Disa lloje të tilla si "fantazma e kaltër" e zbehtë e shndritshme e SHBA-së Lindore mund të duket se lëshojnë dritë të bardhë-blu nga një distancë dhe në kushte të dritës së ulët, por shkëlqimi i tyre është gjelbër i ndezur kur vëzhgohen nga afër. [2] Ngjyra e tyre e perceptuar e kaltër mund të jetë për shkak të efektit Purkinje . [3]

Xixëllonjat gjenden në klimat e butë dhe tropikale. Shumë prej tyre gjenden në këneta ose në zona të lagështa e të pyllëzuara ku larvat e tyre kanë burime të bollshme ushqimi. Disa lloje quhen "krimba vezullues" në Euroazi dhe gjetkë. Ndërsa të gjitha xixëllonjat e njohura shkëlqejnë si larva, vetëm disa prej tyre mund të prodhojnë dritë dhe vendndodhja e organit të dritës ndryshon midis specieve dhe gjinive të së njëjtës specie. Forma e insektit që lëshon dritë ndryshon nga specia në specie (për shembull, në krimbin me shkëlqim që gjendet në MB, Lampyris noctiluca, është femra që vihet re më lehtë. [4] [5] ). Në Amerikë, "krimbi i shkëlqimit" i referohet gjithashtu familjes së ngushtë Phengodidae. Në Zelandën e Re dhe Australi, termi "krimb me shkëlqim" përdoret për larvat ndriçuese të mushkonjave të kërpudhave Arachnocampa. [6] Në disa lloje të xixëllonjave, femrat janë pa krahë fluturues. [7]

Xixëllonjat kanë një larmi të madhe ndryshimesh në pamjen e tyre të përgjithshme, me dallime në ngjyrë, formë, madhësi dhe veçori të tilla si antenat. Insektet e rritura mund të ndryshojnë në mënyrë drastike në madhësi në varësi të specieve, ku më i madhi është deri në 1 inch (25 mm) i gjatë. Edhe pse femrat e disa specieve janë të ngjashme në pamje me meshkujt, femrat larviforme gjenden në shumë lloje të xixëllonjave. Këto femra shpesh mund të dallohen nga larvat vetëm sepse të rriturit kanë sy të përbëra, megjithëse këta të fundit janë shumë më të vegjël se ata të meshkujve të tyre. [8] Xixëllonjat më të njohura janë xixëllonjat e natës, [9] edhe pse lloje të shumta prej tyre mund të jenë edhe ditore. Shumica e specieve ditore nuk janë ndriçuese; megjithatë, disa lloje që mbeten në zona me hije mund të prodhojnë dritë.

Xixëllonjat i nënshtrohen një transformimi të quajtur metamorfozë e plotë. [10]

Shih edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Literatura

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • Branham, M. A.; Wenzel, J. W. (2003). "The origin of photic behavior and the evolution of sexual communication in fireflies (Coleoptera: Lampyridae)". Cladistics. 19 (1): 1–22. doi:10.1111/j.1096-0031.2003.tb00404.x. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Lewis, S. M.; Cratsley, C. K. (2008). "Flash signal evolution, mate choice, and predation in fireflies". Annual Review of Entomology. 53: 293–321. doi:10.1146/annurev.ento.53.103106.093346. PMID 17877452. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Stous, Hollend (1997). "A review of predation in Photuris, and its effects on the evolution of flash signaling in other New World fireflies". {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Faust, Lynn Frierson (2017). "Fireflies, Glow-worms, and Lightning Bugs"
  • "Understanding Halofenozide (Mach 2) and Imidacloprid (Merit) Soil Insecticides," by Daniel A Potter. International SportsTurf Institute, Inc., Turfax, Vol. 6 No. 1 (Jan-Feb 1998)
  • "Relative Toxicities of Chemicals to the Earthworm Eisenia foetida," by Brian L. Roberts and H. Wyman Dorough. Article first published online: 20 Oct 2009. Environmental Toxicology and Chemistry, Vol. 3, No. 1 (Jan. 1984), pp. 67–78.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ HowStuffWorks "How do fireflies light up?"
  2. ^ Frick-Ruppert, Jennifer E.; Rosen, Joshua J. (2008). "Morphology and Behavior of Phausis Reticulata (Blue Ghost Firefly)". Journal of the North Carolina Academy of Science. 124 (4): 139–47. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Branchini, Bruce R.; Southworth, Tara L.; Salituro, Leah J.; Fontaine, Danielle M.; Oba, Yuichi (2017). "Cloning of the Blue Ghost (Phausis reticulata) Luciferase Reveals a Glowing Source of Green Light". Photochemistry and Photobiology. 93 (2): 473–478. doi:10.1111/php.12649. PMID 27696431. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ "UK Glow worm survey home page". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ "Enter a glow-worm record". 11 qershor 2015. Marrë më 19 korrik 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Meyer-Rochow, Victor Benno (2007). "Glowworms: a review of "Arachnocampa" spp and kin". Luminescence. 22 (3): 251–265. doi:10.1002/bio.955. PMID 17285566. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ In Fireflies, Flightless Females Lose out On Gifts from Males.
  8. ^ Lau, T.F.; Meyer-Rochow, V.B. (2006). "Sexual dimorphism in the compound eye of Rhagophthalmus ohbai (Coleoptera: Rhagophthalmidae): Morphology and ultrastructure". Journal of Asia-Pacific Entomology. 9: 19–30. doi:10.1016/S1226-8615(08)60271-X. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ "Firefly". TheFreeDictionary.com. Marrë më 22 qershor 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Lewis, Sara (26 prill 2016). A book titled: Silent Sparks: The Wondrous World of Fireflies. ISBN 9781400880317. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Xixëllonja"