Jump to content

Çernobili

Coordinates: 51°16′20″N 30°13′27″E / 51.27222°N 30.22417°E / 51.27222; 30.22417
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Çernobili
Чорнобиль
Qytet
Ndërtesa e Bashkisë së Vjetër të Çernobilit
Ndërtesa e Bashkisë së Vjetër të Çernobilit
Koordinatat: 51°16′20″N 30°13′27″E / 51.27222°N 30.22417°E / 51.27222; 30.22417
VendiUkraina Ukrainë
OblastOblasti i Kievit
RaionRaioni i Çernobilit (1923–1988)
Ivankiv Raion (1988-2020)
Vyshhorod Raion (since 2020)
Zona e Përjashtimit të Çernobilit (de facto; që nga viti 1986)
E përmendur së pari1193
Statusi i qytetit1941
Qeveria
 • AdministrataAgjencia Shtetërore e Ukrainës për Menaxhimin e Zonës së Përjashtimit
Popullsia
 (2019)
 • Gjithsej1.054
Kodi postar
07270
Prefiksi+380-4593

Çernobili (rusisht: Чернобыль, IPA: [tɕɪrˈnobɨlʲ]) ose Çornobyl (ukrainisht: Чорнобиль, IPA: [tʃorˈnɔbɪlʲ]) është një qytet pjesërisht i braktisur në Zonën e Përjashtimit të Çernobilit, i vendosur në Raionin Vyshhorod të oblastit verior të Kievit, Ukrainë. Çernobili është rreth 90 kilometra (60 mi) në veri të Kievit dhe 160 kilometra (100 mi) në jugperëndim të qytetit bjellorus të Gomel. Para evakuimit të tij, qyteti kishte rreth 14,000 banorë (dukshëm më pak se Pripyat fqinj).[1] Ndërsa të jetosh kudo brenda Zonës së Përjashtimit të Çernobilit është teknikisht i paligjshëm sot, autoritetet tolerojnë ata që zgjedhin të jetojnë brenda disa prej zonave më pak të rrezatuara, dhe rreth 1000 njerëz jetojnë sot në Pripyat.

I përmendur për herë të parë si një shtëpizë gjuetie dukale në 1193, qyteti ka ndryshuar duart shumë herë gjatë rrjedhës së historisë. Hebrenjtë u shpërngulën në qytet në shekullin e 16-të dhe një manastir tashmë i pafuqishëm u krijua në zonë në vitin 1626. Nga fundi i shekullit të 18-të, Çernobili ishte një qendër kryesore e Judaizmit Hasidik nën Dinastinë Twersky, i cili u largua nga Çernobili pas qyteti ishte subjekt i pogromeve në fillim të shekullit të 20-të. Komuniteti hebre më vonë u vra gjatë Holokaustit. Çernobili u zgjodh si vendi i termocentralit të parë bërthamor të Ukrainës në vitin 1972, i vendosur 15 kilometra (9 mi) në veri të qytetit, i cili u hap në vitin 1977. Çernobili u evakuua më 5 maj 1986, nëntë ditë pas një fatkeqësie katastrofike bërthamore në central, e cila ishte katastrofa më e madhe bërthamore në histori. Së bashku me banorët e qytetit të afërt të Pripyat, i cili u ndërtua si shtëpi për punëtorët e uzinës, popullsia u zhvendos në qytetin e sapondërtuar të Slavutych dhe shumica nuk janë kthyer më.

Foto e qytetit dhe termocentralit të Çernobilit nga stacioni Mir, 1997

Qyteti ishte qendra administrative e Raionit të Çernobilit (rrethi) nga viti 1923. Pas katastrofës, në vitin 1988, rajoni u shpërbë dhe administrimi iu transferua raionit fqinj të Ivankiv. Raion u shfuqizua më 18 korrik 2020 si pjesë e reformës administrative të Ukrainës, e cila reduktoi numrin e rajoneve të Rajonit të Kievit në shtatë. Zona e Ivankiv Raion u bashkua në Vyshhorod Raion.[2][3]

Edhe pse Çernobili është kryesisht një qytet fantazmë sot, një numër i vogël njerëzish ende jetojnë atje, në shtëpitë e shënuara me tabela që lexojnë, "Pronari i kësaj shtëpie jeton këtu",[4] dhe një numër i vogël kafshësh jetojnë gjithashtu atje. Punonjësit e rojës dhe personeli administrativ i Zonës së Përjashtimit të Çernobilit janë gjithashtu të stacionuar në qytet. Qyteti ka dy dyqane të përgjithshme dhe një hotel.

Gjatë pushtimit rus të Ukrainës në vitin 2022, Çernobili u bë vendi i Betejës së Çernobilit dhe forcat ruse pushtuan qytetin midis 24 shkurtit dhe 2 prillit. Pas kapjes së tij, u raportua se nivelet e rrezatimit filluan të rriteshin.

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kohët sovjetike (1920-1991)

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ukrainasit dhe bolshevikët luftuan për qytetin në Luftën Civile që pasoi. Në Luftën Polako-Sovjetike të viteve 1919-20, Çernobili u pushtua fillimisht nga ushtria polake dhe më pas nga kalorësia e Ushtrisë së Kuqe. Nga viti 1921 e tutje, ajo u inkorporua zyrtarisht në RSS Ukraina.[5]

Midis viteve 1929 dhe 1933, Çernobili vuajti nga vrasjet gjatë fushatës së kolektivizimit të Stalinit. Ajo u ndikua gjithashtu nga uria që rezultoi nga politikat e Stalinit.[6] Komuniteti polak dhe gjerman i Çernobilit u deportua në Kazakistan në vitin 1936, gjatë pastrimit të kufijve.[7]

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Çernobili u pushtua nga ushtria gjermane nga 25 gusht 1941 deri më 17 nëntor 1943. Komuniteti hebre u vra gjatë Holokaustit.[5]

Në vitin 1972, marrësi radio Duga-1, pjesë e grupit më të madh të radarëve mbi horizontin Duga, filloi ndërtimin 11 km (6.8 mi) në perëndim-veriperëndim të Çernobilit. Ishte origjina e Qukapikut rus dhe ishte projektuar si pjesë e një rrjeti radar të paralajmërimit të hershëm të raketave anti-balistike.[8]

Më 15 gusht 1972, Termocentrali Bërthamor i Çernobilit (zyrtarisht termocentrali bërthamor Vladimir Ilyich Lenin) filloi ndërtimin rreth 15 km (9.3 mi)[9][10] në veriperëndim të Çernobilit. Uzina u ndërtua së bashku me Pripyat, një qytet "atomograd" i themeluar më 4 shkurt 1970 që kishte për qëllim t'i shërbente termocentralit bërthamor. Vendimi për ndërtimin e termocentralit u miratua nga Komiteti Qendror i Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik dhe Këshilli i Ministrave të Bashkimit Sovjetik me rekomandimet e Komitetit Shtetëror të Planifikimit që RSS Ukraina të ishte vendndodhja e saj. Ishte termocentrali i parë bërthamor që u ndërtua në Ukrainë.[11]

Fatkeqësia e Çernobilit

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Artikulli kryesor: Fatkeqësia e Çernobilit

Fatkeqësia e Çernobilit ishte një aksident bërthamor që ndodhi më 26 prill 1986 në reaktorin bërthamor Nr.4 në Centralin Bërthamor të Çernobilit, afër qytetit të Pripyat në veri të Republikës Socialiste Sovjetike të Ukrainës.[12] Konsiderohet katastrofa më e keqe bërthamore në histori dhe është një nga vetëm dy katastrofat e energjisë bërthamore të vlerësuara me shtatë - ashpërsinë maksimale - në Shkallën Ndërkombëtare të Ngjarjeve Bërthamore, tjetra është katastrofa bërthamore e Fukushima Daiichi e vitit 2011 në Japoni[13].

Aksidenti filloi gjatë një provë sigurie në një reaktor bërthamor të tipit RBMK, i cili zakonisht përdorej në të gjithë Bashkimin Sovjetik. Testi ishte një simulim i një ndërprerjeje të energjisë elektrike për të ndihmuar zhvillimin e një procedure sigurie për mbajtjen e qarkullimit të ujit ftohës deri sa gjeneratorët rezervë të mund të siguronin energji. Ky boshllëk operativ ishte rreth një minutë dhe ishte identifikuar si një problem i mundshëm i sigurisë që mund të shkaktojë mbinxehjen e bërthamës së reaktorit bërthamor.

Tre teste të tilla ishin kryer që nga viti 1982, por nuk kishin arritur të japin një zgjidhje. Në këtë përpjekje të katërt, testi u vonua me 10 orë, kështu që ndërrimi i operacionit që ishte përgatitur nuk ishte i pranishëm. Mbikëqyrësi i testit më pas dështoi të ndiqte procedurën, duke krijuar kushte të paqëndrueshme të funksionimit që, të kombinuara me të meta të dizajnuara të reaktorit të RBMK-së dhe paaftësimin e qëllimshëm të disa sistemeve të sigurisë së reaktorit bërthamor, rezultuan në një reagim të pakontrolluar të zinxhirit bërthamor[14].

Një sasi e madhe e energjisë u lëshua papritmas, duke avulluar ujë të ngrohtë ftohës të mbinxehur dhe duke prishur thelbin e reaktorit në një shpërthim avulli shumë destruktiv. Kjo u pasua menjëherë nga një zjarr thelbësor i reaktorit në ajër të hapur që lëshoi ​​ndotje të konsiderueshme radioaktive nga ajri për rreth nëntë ditë që rrodhën në pjesë të BRSS dhe Evropës perëndimore, përpara se të përmblidheshin përfundimisht më 4 maj 1986.

Fatkeqësia e Çernobilit konsiderohet si aksidenti më i keq i termocentralit në histori, si në aspektin e kostos ashtu edhe të viktimave[15] Lufta për të mbrojtur rreziqet menjëherë pas aksidentit, së bashku me përpjekjet e mëvonshme të dekontaminimit të rrethinës, përfshiu përfundimisht më shumë se 500,000 likuidatorë dhe kushtoi rreth 18 miliardë rubla Sovjetike - afërsisht 68 miliardë dollarë amerikanë në 2019, rregulluar për inflacionin. Aksidenti shkaktoi përmirësime të sigurisë në të gjithë reaktorët e mbetur RBMK të projektuar nga Sovjetik, nga të cilët 10 vazhdojnë të jenë operacionalë deri sot.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Mould, Richard (maj 2000). "Evacuation zones and populations". Chernobyl Record (në anglisht). Bristol, England: Institute of Physics. fq. 105. ISBN 0-7503-0670-X.
  2. ^ "Про утворення та ліквідацію районів. Постанова Верховної Ради України № 807-ІХ". Голос України (në ukrainisht). 18 korrik 2020. Marrë më 3 tetor 2020.
  3. ^ "Нові райони: карти + склад" (në ukrainisht). Міністерство розвитку громад та територій України.
  4. ^ Withington, John (13 dhjetor 2013). Disaster!: A History of Earthquakes, Floods, Plagues, and Other Catastrophes (në anglisht). Skyhorse Publishing Company, Incorporated. fq. 328. ISBN 978-1-62636-708-1.
  5. ^ a b Norman Davies, Europe: A History, Oxford University Press, 1996, ISBN 0-19-820171-0
  6. ^ "The History Place – Genocide in the 20th Century: Stalin's Forced Famine 1932–33". www.historyplace.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 24 dhjetor 2018. Marrë më 16 nëntor 2018.
  7. ^ Brown, Kate (2004). A Biography of No Place: From Ethnic Borderland to Soviet heartland (në anglisht). Cambridge, Mass.: Harvard University Press. ISBN 0674011686. OCLC 52727650.
  8. ^ Pavlo Fedykovych (mars 2019). "Duga radar: Enormous abandoned antenna hidden in forests near Chernobyl". CNN (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 27 qershor 2020. Marrë më 17 prill 2021.
  9. ^ Marc Lallanilla. Chernobyl: Facts About the Nuclear Disaster Arkivuar 19 prill 2019 tek Wayback Machine. Live Science. 20 June 2019
  10. ^ Chernobyl: Assessment of Radiological and HealthImpact Arkivuar 21 tetor 2020 tek Wayback Machine. Nuclear Energy Agency. 2002
  11. ^ "Chernobyl | Chernobyl Accident | Chernobyl Disaster - World Nuclear Association". world-nuclear.org (në anglisht). Marrë më 2022-09-16.
  12. ^ https://www.iaea.org/newscenter/focus/chernobyl
  13. ^ Burgherr, Peter; Hirschberg, Stefan (2008). "A Comparative Analysis of Accident Risks in Fossil, Hydro, and Nuclear Energy Chains". Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal. 14 (5): 947–973. doi:10.1080/10807030802387556.
  14. ^ Eden, Brad; of Technical Services/Automated Lib, Coordinator (janar 1999). "Encyclopaedia Britannica CD 99 (Multimedia version)". Electronic Resources Review (në anglisht). 3 (1): 9–10. doi:10.1108/err.1999.3.1.9.7. ISBN 978-0-85229-694-3. ISSN 1364-5137.
  15. ^ https://www.world-nuclear.org/information-library/nuclear-fuel-cycle/nuclear-power-reactors/appendices/rbmk-reactors.aspx
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Çernobili&oldid=2631837"