Bashkëpunimi midis Kinës dhe vendeve të Europës Qendrore dhe Lindore.
 | |
| Shkurtesa | 16+1 →17+1 →16+1 →14+1 |
|---|---|
| Formuar më | 26 prill 2012 |
| Qëllimi | Bashkëpunimi rajonale |
Anëtarë |  Kina14 anëtar ELQ 5 observatorët |
Secretary 秘书长 |  Deng Li |
| Faqja në internet | china-ceec |
Bashkëpunimi midis Kinës dhe Vendeve të Europës Qendrore dhe Lindore (China-CEE, China-CEEC, gjithashtu 14+1; më parë 17+1 nga viti 2019 deri në 2021 dhe 16+1 nga viti 2021 deri në 2022) është një iniciativë nga Ministria e Punëve të Jashtme kineze për të promovuar marrëdhëniet tregtare dhe investime midis Kinës dhe 14 vendeve të Europës Qendrore dhe Lindore (CEE, CEEC): Shqipëria, Bosnjë-Hercegovina, Bullgaria, Kroacia, Republika e Çekisë, Greqia, Hungaria, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Polonia, Rumunia, Serbia, Sllovakia dhe Sllovenia. Para tërheqjes së tyre në vitin 2022, Estonija, Letonia dhe Lituania ishin anëtarë të kësaj iniciativës.
Formatet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Formati u themelua në vitin 2012 në Budapest për të shtyrë për bashkëpunim të "16+1" (16 vendet e Europës Qendrore dhe Lindore dhe PRC). Në vitin 2019, në Samitin e Dubrovnikut, Greqia i bashkëngjitet grupimit, ndërsa në vitin 2021, Lituania e braktis grupin. 16+1 takohen çdo vit; samite janë mbajtur në Dubrovnik (2019), Sofje (2018), Budapest (2017), Riga (2016), Suzhou (2015), Beograd (2014), Bukuresht (2013) dhe Varshavë (2012). Sekretariati i Kinës-CEE ndodhet në Pekin, me 16 "koordinatorë kombëtarë" në çdo vend partner CEE.
Qëllimet e formatit janë të promovojë Iniciativën Kineze të Rrugës dhe Initiatives dhe të përmirësojë bashkëpunimin në fushat e infrastrukturës, transportit dhe logjistikës, tregtisë dhe investimeve. Këto qëllime mbështeten nga "lidhjet që rriten në fushën e kulturës, arsimit dhe turizmit... shkëmbimet kulturore, mendësitë dhe organizatat joqeveritare."
Përhapje
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në samitin e vitit 2019 (Dubrovnik), Greqia, e cila më parë ishte një vëzhguese, u bë anëtare e plotë e mekanizmit.
Dorëheqjet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Lituania
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në mars të vitit 2021, Radio-Televizioni Kombëtar Lituanian (LRT) raportoi se në shkurt, parlamenti lituanian ra dakord të tërhiqej nga ajo që më parë ishte formati "17+1" i Kinës. Ministri i Punëve të Jashtme Gabrielius Landsbergis tha se bashkëpunimi midis Pekinit dhe Lituanisë kishte sjellë "pak ose asnjë benefit". Në të njëjtën kohë, u raportua gjithashtu se Lituania do të hapte një zyrë përfaqësuese tregtare në Tajvan, e njohur zyrtarisht si Republika e Kinës (ROC), për të forcuar marrëdhëniet joficiale me Tajpejin.
Ky incident solli një konflikt diplomatik me Kinën dhe konflikte tregtare të mëtejshme, duke përfshirë bojkotet kineze të komponentëve lituanianë, dhe duke përfshirë Bashkimin Europian në këtë kontest. Presidenti lituanian Gitanas Nausėda deklaroi në janar të vitit 2022 se ishte një gabim lejimi i hapjes së një zyre përfaqësuese nga Tajvani nën emrin "Tajvan", dhe se ai nuk u konsultua për vendimin. Përveç kësaj, një sondazh i kryer në janar të vitit 2022 dhe i komisionuar nga Ministria e Punëve të Jashtme lituaneze zbuloi se shumica e madhe e qytetarëve lituanianë ishin kritikë ndaj politikës aktuale të qeverisë ndaj Kinës, duke bërë që figura opozitare të thërrasin për rindërtimin e marrëdhënieve bilaterale. Më vonë, një sondazh i kryer menjëherë pas invadimit të Ukrainës nga Rusia në vitin 2022 tregoi se 20% e përgjigjeve lituaneze e shihnin Kinën shumë negativisht dhe 44% e shihnin mjaft negativisht.Në mars të vitit 2021, Radio-Televizioni Kombëtar Lituanian (LRT) raportoi se në shkurt, parlamenti lituanian ra dakord të tërhiqej nga ajo që më parë ishte formati "17+1" i Kinës. Ministri i Punëve të Jashtme Gabrielius Landsbergis tha se bashkëpunimi midis Pekinit dhe Lituanisë kishte sjellë "pak ose asnjë benefit". Në të njëjtën kohë, u raportua gjithashtu se Lituania do të hapte një zyrë përfaqësuese tregtare në Tajvan, e njohur zyrtarisht si Republika e Kinës (ROC), për të forcuar marrëdhëniet joficiale me Tajpejin.
Ky incident solli një konflikt diplomatik me Kinën dhe konflikte tregtare të mëtejshme, duke përfshirë bojkotet kineze të komponentëve lituanianë, dhe duke përfshirë Bashkimin Europian në këtë kontest. Presidenti lituanian Gitanas Nausėda deklaroi në janar të vitit 2022 se ishte një gabim lejimi i hapjes së një zyre përfaqësuese nga Tajvani nën emrin "Tajvan", dhe se ai nuk u konsultua për vendimin. Përveç kësaj, një sondazh i kryer në janar të vitit 2022 dhe i komisionuar nga Ministria e Punëve të Jashtme lituaneze zbuloi se shumica e madhe e qytetarëve lituanianë ishin kritikë ndaj politikës aktuale të qeverisë ndaj Kinës, duke bërë që figura opozitare të thërrasin për rindërtimin e marrëdhënieve bilaterale. Më vonë, një sondazh i kryer menjëherë pas luftës Ruso-Ukrainase në vitin 2022 tregoi se 20% e përgjigjeve lituaneze e shihnin Kinën shumë negativisht dhe 44% e shihnin mjaft negativisht.
Latvia dhe Estonia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në 11 gusht 2022, Estonia dhe Letonia u tërhoqën nga formati.
Republika Czeke
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në janar të vitit 2023, presidenti çek Miloš Zeman foli me presidentin kinez Xi Jinping nëpërmjet një konference video për të promovuar tregtinë dhe marrëdhëniet bilaterale. Megjithatë, pas përfundimit të mandatit të Zeman në mars të vitit 2023, Ministria e Punëve të Jashtme e Republikës së Çekisë deklaroi se nuk është "anëtar aktiv" i formatit pas invadimit rus të Ukrainës. Ministria e Punëve të Jashtme e Republikës së Çekisë kritikoi publikisht formatin si mungesë substancë dhe të ardhme.
Infrastruktura, investimet dhe tregtia
Kjo përfshin (nga viti 2017) projektin e autostradës E763 në Serbi, hekurudhën Budapest-Belgrad dhe Rrugën Ekspres Tokë-Det Kinë-Evropë. Në Kroaci, një konsorcium kinez nën drejtimin e Korporatës Kinëse të Rrugëve dhe Punimeve Mbrojtëse (CRBC) u kontraktua për fazën e parë të ndërtimit të urës së Pelješac-it dhe rrugëve të saj të hyrjes. Në Poloni, kompanitë kineze morën pjesë në divizionin e makinave të inxhinierisë civile të Huta Stalowa Wola dhe në prodhimin e rulmanëve të Polonisë (PBF).
Sipas statistikave të Doganave të Kinës, vëllimi i tregtisë së Kinës me vendet e Europës Qendrore dhe Lindore arriti në 67.98 miliardë dollarë në vitin 2017, një rritje prej 15.9 për qind krahasuar me vitin 2016. Sipas Ministrisë së Tregtisë së Kinës, në vitin 2016, tregtia Kinë-CEE u rrit në 58.7 miliardë dollarë (nga 43.9 miliardë dollarë në vitin 2010), ndërsa investimet e saj në vendet e CEE arritën në mbi 8 miliardë dollarë, duke përfshirë industritë si makinat, kimikat, telekomunikacioni dhe energjia e re.
Lidhjet kulturore
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Të gjitha vendet e CEEC kanë të paktën një Institut Konfucius, ndërsa disa prej tyre (Serbia, Bosnja dhe Hercegovina, Hungaria dhe Rumania) kanë më shumë se një. Nga viti 2012 deri në vitin 2017, u hapën gjashtë rrugë ajrore të drejtpërdrejta midis Kinës dhe CEEC, numri i turistëve kinezë që vizitojnë CEEC-u u rrit nga 280,000 në 930,000, dhe numri i studentëve shqiptarë u dyfishua gjithashtu. U hap Qendra e Koordinimit Kinë-CEE për Bashkëpunim Kulturor në Maqedoninë e Veriut. Në Kinë, u hap Qendra e Trajnimit Kinë-CEE për Artistë të Rinj dhe Qendra për Shkëmbim dhe Bashkëpunim në Industritë Kulturore dhe Kreative Kinë-CEE në qytetin jugperëndimor të Chengdus.
Investimet ne Shqipëri
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kina ka treguar interes në sektorin e energjisë në Shqipëri. Grupi Kinez Everbright, një kompani shtetërore kineze, ka investuar në projekte të energjisë së rinovueshme në Shqipëri, duke përfshirë edhe ndërtimin e centraleve solare. Këto investime synojnë të kontribuojnë në diversifikimin e burimeve të energjisë në Shqipëri dhe realizimin e objektivave të energjisë së pastër.
Kina ka shprehur interes në investime në infrastrukturën portuale të Shqipërisë. Në vitin 2016, një kompani kineze, China Ocean Shipping Company (COSCO), nënshkroi një marrëveshje për menaxhimin dhe zhvillimin e Portit të Vlorës. Ky projekt synon të përmirësojë efikasitetin dhe kapacitetin e portit, duke lehtësuar tregtinë dhe logjistikën në rajon. Kina dhe Shqipëria kanë nënshkruar marrëveshje të ndryshme për të përmirësuar bashkëpunimin ekonomik. Këto marrëveshje përfshijnë fusha si tregtia, investimet, financat dhe turizmi. Synojnë të promovojnë tregtinë ndërmjet dy vendeve dhe të tërheqin investime kineze në sektorë të ndryshëm të ekonomisë shqiptare.
Reagimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Jeremy Garlick, një profesor britanik asistent në Universitetin e Ekonomisë dhe Biznesit në Pragë, akuzoi Kinën për ndjekjen e një strategjie të forcës së ndarë dhe mposhtëse me qëllim përfitimin e Kinës në kurrizin e BE-së. Të tjerë, si Komisioni Evropian, Parlamenti Evropian dhe disa shkencëtarë, shohin bashkëpunimin Kinë-BE si një situatë "fitore-për-fitu" dhe të ndërsjellë të përfitueshme për Kinën, vendet e përfshira dhe Bashkimin Evropian (BE).