Bashkimi bullgar
Bashkimi i Bullgarisë (bullgarisht: Съединение на България, Saedinenie na Balgariya) ishte akti i bashkimit të Principatës së Bullgarisë dhe krahinës së Rumelisë Lindore në vjeshtën e vitit 1885.>[1] Ai u koordinua nga Komiteti Qendror Revolucionar Sekret Bullgar (BSCRC). Të dyja kishin qenë pjesë e Perandorisë Osmane, por principata kishte funksionuar de facto në mënyrë të pavarur, ndërsa krahina e Rumelisë ishte autonome dhe kishte një prani osmane. Bashkimi u realizua pas revoltave në qytetet rumeliane lindore, të ndjekura nga një grusht shteti më 18 shtator [S.V. 6 shtator] 1885 i mbështetur nga princi bullgar Aleksandër I. BSCRC, i formuar nga Zahari Stojanov, filloi të popullarizonte në mënyrë aktive idenë e bashkimit me anë të shtypit dhe demonstratave publike në pranverën e vitit 1885.
Sfondi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Lufta e 10-të ruso-turke përfundoi me nënshkrimin e traktatit paraprak të Shën Stefanit, i cili i preu Perandorisë Osmane territore të mëdha. Bullgaria u ringjall pas 482 vjetësh sundimi të huaj, ndonëse si principatë nën sundimin osman.
Diplomatët rusë e dinin se Bullgaria nuk do të qëndronte brenda këtyre kufijve për një kohë të gjatë - paqja e Shën Stefanit u quajt "paraprake" nga vetë rusët. Kongresi i Berlinit filloi më 13 qershor [S.V. 1 qershor] 1878 dhe përfundoi më 13 korrik [S.V. 1 korrik] 1878 me Traktatin e Berlinit që krijoi një shtet vasal bullgar në tokat midis Ballkanit dhe Danubit. Zona midis maleve të Ballkanit dhe maleve Rila dhe Rodop u bë një krahinë autonome osmane e quajtur Rumelia Lindore. Ndarja e Bullgarisë jugore në një rajon tjetër administrativ ishte një garanci kundër frikës së shprehur nga Britania e Madhe dhe Austro-Hungaria se Bullgaria do të kishte dalje në detin Egje, gjë që logjikisht nënkuptonte se Rusia po afrohej më shumë me Mesdheun.
Pjesa e tretë e madhe e Traktatit të Berlinit, Bullgaria - Maqedonia, mbeti në kufijtë osmanë si para luftës.
Organizimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në këto kushte ishte e natyrshme që bullgarët në Bullgari, Rumelinë Lindore dhe Maqedoni të përpiqeshin të gjithë për bashkim. Përpjekja e parë u bë në vitin 1880. Kryeministri i ri britanik, William Ewart Gladstone (i cili kishte mbështetur fuqishëm kauzën bullgare në të kaluarën) i bëri politikanët bullgarë të shpresonin se politika britanike për krizën lindore do të ndryshonte dhe se do të mbështesin dhe shikojnë me sy të mirë për një bashkim të mundshëm. Fatkeqësisht, ministria e dytë Gladstone nuk solli një ndryshim në interesat e Britanisë së Madhe. Së dyti, ekzistonte një konflikt i mundshëm në rritje midis Perandorisë Osmane nga njëra anë dhe Greqisë dhe Malit të Zi nga ana tjetër.
Veprimtarët sindikalistë nga Rumelia Lindore dërguan Stefan Panaretov, pedagog në Robert College, për të konsultuar opinionin britanik për bashkimin e planifikuar. Megjithatë, qeveria e Gladstone nuk i pranoi këto plane. Mosmarrëveshje erdhi edhe nga Rusia Perandorake, e cila ndiqte me përpikëri vendimet e marra gjatë Kongresit të Berlinit. Ndërkohë tensionet mes Greqisë dhe Perandorisë Osmane ishin qetësuar, gjë që më në fund çoi në dështim përpjekjen e parë të bashkimit.
Nga mesi i vitit 1885, shumica e unionistëve aktivë në Rumelinë Lindore ndanë vizionin se përgatitja e një revolucioni në Maqedoni duhet të shtyhet dhe të gjitha përpjekjet duhet të përqendrohen në bashkimin e Bullgarisë dhe Rumelisë Lindore. Princi bullgar Aleksandri I ishte gjithashtu i tërhequr nga kjo kauzë. Marrëdhëniet e tij me Rusinë ishin përkeqësuar në atë masë sa që perandori rus dhe qarqet proruse në Bullgari kërkuan hapur abdikimin e Aleksandrit. Princi i ri pa se mbështetja e tij për Bashkimin ishte shansi i tij i vetëm për mbijetesë politike.
Akti i Bashkimit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Bashkimi fillimisht ishte planifikuar për mesin e shtatorit, ndërsa milicia rumeliane u mobilizua për të kryer manovra. Plani kërkonte që bashkimi të shpallej më 27 shtator [S.V. 15 shtator] 1885, por më 14 shtator [S.V. 2 shtator] 1885 filloi një trazirë në Panagyurishte (atëherë në Rumelinë Lindore) që u vu nën kontroll po atë ditë nga policia. Demonstrata kërkonte bashkimin me Bullgarinë. Pak më vonë ky shembull u ndoq në fshatin Goliamo Konare. Aty u formua një skuadër e armatosur, nën udhëheqjen e Prodan Tishkov (kryesisht i njohur si Chardafon) - udhëheqësi lokal i BSCRC. Përfaqësuesit e BSCRC u dërguan në qytete të ndryshme të provincës, ku duhej të mblidhnin grupe rebelësh dhe t'i dërgonin në Plovdiv, kryeqyteti i Rumelisë Lindore, ku ata ishin nën komandën e majorit Danail Nikolaev.[2]
Ndërkohë në periferi të Plovdivit po kryheshin manovra ushtarake. Majori Danail Nikolaev, i cili ishte përgjegjës për manovrat, ishte në dijeni dhe i mbështeti sindikalistët. Më 18 shtator [S.V. 6 shtator] 1885, milicia rumeliane (forcat e armatosura të Rumelisë Lindore) dhe grupet e armatosura sindikaliste hynë në Plovdiv dhe morën rezidencën e guvernatorit.
Guvernatori Gavril Krastevich, u arrestua nga rebelët dhe parakaloi nëpër rrugët e Plovdivit përpara se të dëbohej në Kostandinopojë.[3]
Menjëherë u formua një qeveri e përkohshme, me Georgi Stranski në krye të saj. Majori Danail Nikolaev u emërua komandant i forcave të armatosura. Me ndihmën e oficerëve rusë, ai krijoi planin strategjik për mbrojtjen kundër ndërhyrjes së pritshme osmane. Mobilizimi u shpall në Rumelinë Lindore.
Sapo mori pushtetin më 14 shtator [S.V. 2 shtator] 1885, qeveria e përkohshme dërgoi një telegram, duke i kërkuar princit të pranonte bashkimin. Më 20 shtator [S.V. 8 shtator] 1885 Aleksandri I u përgjigj me një manifest të veçantë. Të nesërmen, i shoqëruar nga kryeministri Petko Karavelov dhe kreu i parlamentit Stefan Stambolov, Princi Aleksandër I hyri në kryeqytetin e ish-Rumelisë Lindore. Ky gjest konfirmoi veprimet e sindikalistëve si një fakt të kryer. Por vështirësitë e mbrojtjes diplomatike dhe ushtarake të bashkimit ishin përpara.
Përkujtimore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Dita e Bashkimit festohet më 6 shtator si festë kombëtare në Bullgari.
- Qyteti Saedinenie në provincën Plovdiv, Bullgari, mban emrin e bashkimit të Bullgarisë.
- Saedinenie Snowfield në ishullin Livingston në ishujt Shetland Jugor, Antarktidë është emëruar për bashkimin e Bullgarisë.[4]
Shënime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Anderson, Frank Maloy; Hershey, Amos Shartle (1918). "The Bulgarian Revolution of 1885". Handbook for the Diplomatic History of Europe, Asia, and Africa 1870-1914 (në anglisht). Washington, DC: National Board for Historical Service, Government Printing Office. fq. 119–122. Marrë më 2 shkurt 2013.
- ^ Miller, William (1896). "The Union Under Prince Alexander". The Balkans: Rumania, Bulgaria, Servia, Montenegro (Story of the Nations) (në anglisht). New York: G. P. Putnam's Sons. fq. 223. ISBN 9780836999655. Marrë më 2 shkurt 2013.
- ^ Christopoulos & Bastias 1977, f. 25.
- ^ "Saedinenie Snowfield", SCAR Composite Gazetteer of Antarctica (në anglisht), marrë më 6 shtator 2018
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Christopoulos, Georgios; Bastias, Ioannis (1977). Ιστορία του Ελληνικού Εθνους: Νεώτερος Ελληνισμός απο το 1881 ως 1913 [History of the Greek Nation: Modern Greece from 1881 until 1913] (në greqisht). Vëll. XIV. Athens: Ekdotiki Athinon. ISBN 960-213-110-1.