Jump to content

Bioshumëllojshmëria në Kosovë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Biodiversiteti i Kosovës)
Lulet Pistacia terebinthus janë karakteristike për pyjet e Kosovës.

Biodiversiteti i Kosovës është mjaft i pasur për shkak të ekspozimit të klimës mesdhetare nëpërmjet të Luginës së Drinit të Bardhë.[1] Në këtë kontekst, Malet e Sharrit dhe Alpet Shqiptare, janë dy zonat më të rëndësishme të biodiversitetit.[2]

Malet e Sharrit janë një habitat për 86 bimë vaskulare të një rëndësie ndërkombëtare, ndërsa Alpet Shqiptare strehojnë rreth 128 lloje endemike.[3] Flora është e përfaqësuar nga 139 rende të klasifikuara në 63 familje, 35 gjini dhe 20 lloje. Kjo ka rëndësi të madhe për të gjithë rajonin e Ballkanit, edhe pse Kosova përfaqëson vetëm 2.3% e të gjithë sipërfaqes së Ballkanit, në kushtet e vegjetacionit ajo paraqet 25% të florës së Ballkanit dhe rreth 18% e florës Evropiane.[4]

Flora

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Flora e pyjeve kosovare është e përfaqësuar nga 139 rende të klasifikuara në 63 familje, 35 gjini dhe 20 lloje.[5] Ajo ka një rëndësi për të gjithë rajonin e Ballkanit – edhe pse Kosova përfaqëson vetëm 2.3% të të gjithë sipërfaqes së Ballkanit, në kushtet e vegjetacionit ajo paraqet 25% të florës së Ballkanit dhe rreth 18% të florës Evropiane.[6] për Shkak të klimës mesdhetare, disa bimë karakteristike për rajonet submediterane janë gjetur edhe në pyjet e Kosovës, duke përfshirë terebinthin (Pistacia terebinthus), shpargun e egër (Asparagus acutifolius), aromatiku i virgjër (Clematis flammula) si dhe Convolvulus althaeoides).[7]

Lule të tjera të përbashkëta për pyjet e Kosovës të cilat nuk janë ekskluzive të klimës mesdhetare përfshijnë:[8]

  • European privet - Ligustrum vulgare
  • Blue anemone - Anemone apennina
  • Hop hornbeam - Ostrya carpinifolia
  • Oriental hornbeam - Carpinus orientalis
  • Turkish hazel - Corylus colurna
  • European forsythia - Forsythia europaea

Specie të rrezikuara

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ka disa lloje të florës në pyjet e Kosovës që janë konsideruar të jenë të rrezikuara, të klasifikuara si të tilla nga ana Agjencisë Kosovare për Mbrojtjen e Mjedisit:[9]

  • Poet's daffodil - Narcissus poeticus
  • Didier's tulip - Tulipa gesneriana
  • Globe-flower - Trollius europaeus
  • Zambaku shqiptar - Lilium albanicum
  • Graeca lily - Fritillaria graeca
  • Carnation - Dianthus scardicus
  • Wulfenia - Wulfenia carinthiaca
  • Tisi - Taxus baccata
  • Panja ballkanike - Acer heldreichii
  • Lisi - Quercus trojana
  • Vidhi - Ulmus minor

Fauna

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Rrëqebulli Ballkanik (Balkan lynx) specie e gjetur në Kosovë.

Fauna është ndikuar nga pozicioni gjeografik dhe kushtet e vendit, të cilave i përshtaten disa kafshë të rralla.[10] Të gjitha fushat dhe zonat kodrinore janë një lloj strehimi për derrin e egër, drerin, lepujt, korbat, laraskat, gargulleshat, harabelat e fushës, qukapikët dhe kumriat. Në zonat malore jetojnë thëllëzat, shkurtëzat, fazani, ketri, lejlekët, dhe shumë lloje të shqiponjave, hutat, gjeraqinave etj.. Grupet e kafshëve të rralla përfshijnë ariun, ujkun, kaprollin, rrëqebullin, pulën e egër dhe pulën e pyjeve. Arinjët kryesisht janë gjetur në Malet e Sharrit si dhe në Alpet Shqiptare.

Malet e larta në Kosovë e bëjnë atë ideale për rritjen e shumë kafshëve të egra. Në lumenjtë dhe liqenet e e Kosovës ka salmon, troftë, ngjala, gudgeon, mustak, krap, silure të vogla dhe harengë. Pjesa jugore, sidomos Sharri (Dragashi), jeton qeni i racës Deltari Ilir dhe që mbahet nga shumica e njerëzve që jetojnë në vend, në pjesën Perëndimore të Republikës së Maqedonisë dhe Shqipërisë.

Fauna e Kosovës përbëhet nga një gamë e gjerë e llojeve të ndryshme për shkak të relievit të saj, faktorëve ekologjik dhe vendndodhjes gjeografike. Pyjet me varietetet më të mëdha janë Malet e Sharrit, Alpet Shqiptare, Kopaoniku dhe Mokna.[11] Ka gjithsej njëmbëdhjetë rezervate natyrore në gjithë Kosovën [12] dhe ata janë një vendbanim i mirë për lloje të tilla si:[13][14][15]

Shih edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Kraja, Rexhep Ismajli, Mehmet. Kosova : vështrim monografik. Prishtinë: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. ISBN 9789951413961. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  2. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 2. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 mars 2016. Marrë më 23 shkurt 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 9. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 mars 2016. Marrë më 23 shkurt 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 8. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 mars 2016. Marrë më 23 shkurt 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 2. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 mars 2016. Marrë më 23 shkurt 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 8. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 mars 2016. Marrë më 23 shkurt 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Kraja, Rexhep Ismajli, Mehmet. Kosova : vështrim monografik. Prishtinë: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. ISBN 9789951413961. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  8. ^ Kraja, Rexhep Ismajli, Mehmet. Kosova : vështrim monografik. Prishtinë: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. ISBN 9789951413961. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  9. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 8. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 mars 2016. Marrë më 23 shkurt 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ "BIODIVERSITETI I KOSOVËS" (PDF). ammk-rks.net. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 mars 2016. Marrë më 4 shkurt 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 14. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 mars 2016. Marrë më 23 shkurt 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ "Qenan Maxhuni et al. Gjendja e natyres, Raport 2008-2009". 2010: 5. {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ "Qenan Maxhuni et al. Gjendja e natyres, Raport 2008-2009". 2010: 70. {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ "Qenan Maxhuni: Biodiversiteti i Kosoves" (PDF). AKMM/IKMN. fq. 14. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 mars 2016. Marrë më 23 shkurt 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ "Plani hapesinor, Parku nacional "Mali Sharr"" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 4 mars 2016. Marrë më 23 shkurt 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
 Commons: Natyra e Kosovës – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale
 Commons: Kafshët e Kosovës – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Bioshumëllojshmëria_në_Kosovë&oldid=2497812"