Canal du Midi
Canal du Midi ( shqiptimi frëngjisht: [kanal dy midi] ; Ocitan: Canal del Miègjorn [ka'nal del mjɛdˈd͡ʒuɾ ] ; Shqip: Kanali i Mesditës) është një 240 km kanal i gjatë në Francën Jugore ( Frëngjisht: le Midi). I quajtur fillimisht Canal royal en Languedoc (Kanali Mbretëror në Languedoc) dhe i riemërtuar nga revolucionarët francezë në Canal du Midi në 1789, kanali konsiderohet si një nga veprat më të mëdha të ndërtimit në shekullin e 17-të. [1]
Kanali lidh Garonën me Étang de Thau në Mesdhe dhe, së bashku me 193 km gjatësi të Canal de Garonne, formon Canal des Deux Mers, duke bashkuar Atlantikun me Mesdheun.
Saktësisht, "Canal du Midi" i referohet pjesës së ndërtuar fillimisht nga Tuluza drejt Mesdheut - projekti i kanalit Deux-Mers (Dy detet) synoi të lidhte së bashku disa seksione të rrugëve ujore të lundrueshme për t'u bashkuar me Mesdheun dhe Atlantikun: së pari Canal du Midi, më pas Garonën e cila ishte pak a shumë e lundrueshme midis Tuluzës dhe Bordosë, pastaj Kanali Anësor i Garonës i ndërtuar më vonë, dhe në fund grykëderdhja e Zhirondës pas Bordosë.
Jean-Baptiste Colbert autorizoi fillimin e punës me dekret mbretëror në tetor 1666, me qëllim të zhvillimit të tregtisë së grurit, nën mbikëqyrjen e Pierre-Paul Riquet, dhe ndërtimi zgjati nga 1666 deri në 1681, gjatë mbretërimit të Luigjit XIV . Canal du Midi është një nga kanalet më të vjetra të Evropës ende në funksion (prototipi është Kanali Briare ). Sfidat në këto vepra janë të lidhura ngushtë me sfidat e transportit ujor të brendshëm edhe sot e kësaj dite. Sfida kryesore, e ngritur nga Pierre-Paul Riquet, ishte të përcillte ujin nga Montagne Noire (Malet e Zeza) në Seuil de Naurouze, pika më e lartë e kanalit.
Kanali i Mesditës u regjistrua si një sit i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në 1996, për shkak të dizajnit të tij të jashtëzakonshëm inxhinierik dhe artistik, dhe u caktua si një pikë referimi Historike Ndërkombëtare e Inxhinierisë së Ndërtimit në 2016. [2] [3]
Canal du Midi ndodhet në jug të Francës, në departamentet Hérault, Aude dhe Haute-Garonne . Është 240 km i gjatë, duke filluar në perëndim në Port de l'Embouchure, Toulouse dhe duke përfunduar në lindje në një vend të quajtur Les Onglous, Marseillan, ku kanali hapet në étang de Thau (midis komunave Agde dhe Sète ).
Konteksti politik dhe ekonomik
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Situata ekonomike e vendit ishte mjaft e vështirë në atë kohë. Kur Colbert u bë ministër ai besonte se tregtia e brendshme dhe ndërkombëtare nuk ishte në favor të Mbretërisë së Francës . Holandezët mund të përfitonin më mirë nga aktiviteti tregtar dhe ekonomik në vend. Çmimet e grurit ranë shumë dhe prodhimi i verës ra në vitin 1660. Kjo krizë shkaktoi zhvlerësim të vlerës së tokës dhe fermat e vogla po falimentonin. Përveç kësaj, rajoni i Languedoc përjetoi konflikt fetar gjatë Fronde . Ishte e vështirë të zbatohej një politikë në këtë fushë dhe në veçanti të vendoseshin taksa si taksa e kripës .
Colbert më pas e pa Pierre-Paul Riquet dhe projektin e tij si një mënyrë të shkëlqyer për të vijuar zgjerimin ekonomik në shërbim të absolutizmit në Languedoc. Në fakt, Riquet propozoi veten për të zbatuar taksën e kripës dhe për të ndërtuar Canal du Midi. Kështu, ndërtimi i kanalit do të mundësonte një kalim të drejtpërdrejtë midis Detit Mesdhe dhe Atlantikut pa kaluar përmes ngushticës së Gjibraltarit të kontrolluar nga spanjollët, me qëllim që të shkatërronte tregtinë spanjolle dhe të krijonte një rrjedhë tregtare përmes Languedoc. Rajoni Languedoc kishte shumë burime si grurë, verë nga Minervois, rroba leshi, mëndafsh dhe kripë, të cilat prodhuesit kishin vështirësi t'i eksportonin për shkak të mungesës së tregtisë. Duke kaluar nëpër Kanalin e Mesditës, Colbert shpresonte të shpërndante mallra në rajone të ndryshme të le Midi për të forcuar fuqinë mbretërore dhe për të hapur Tuluzën dhe rajonin e saj ndaj pjesës tjetër të Francës.
Ndërtimi i kanalit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
.jpg)
Kanali në shekullin e 21-të
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Nga fundi i shekullit të 20-të, kanali ka ofruar shumë aktivitete. Ajo mund të luajë përsëri rolin e saj origjinal në lejimin e kalimit të anijeve midis Oqeanit Atlantik dhe Detit Mesdhe.
- ^ Ultimately the project cost from 17 to 18 million livres which at the time made it the second largest construction in the country after Versailles.
- ^ "Canal du Midi". UNESCO World Heritage Centre. United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization. Marrë më 23 tetor 2021.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Canal du Midi Designated as International Historic Civil Engineering Landmark". American Academy of Water Resources Engineers. 30 gusht 2016. Marrë më 1 maj 2021.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)